Τον Νοέμβριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το σχέδιό της για ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο σιδηροδρόμων υψηλής ταχύτητας (HSR) , υπόσχοντας να μειώσει τους χρόνους ταξιδιού, τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και να ενισχύσει τις τοπικές οικονομίες και την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα.
today.com
Το Eurocities χαιρετίζει αυτό το πολυαναμενόμενο σχέδιο, το οποίο θέτει ένα σημαντικό ορόσημο για την πράσινη μετάβαση της Ευρώπης και απηχεί αυτό που οι πόλεις ζητούν εδώ και καιρό: την ανάπτυξη ενός σιδηροδρομικού δικτύου υψηλής ποιότητας που θα συνδέει όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις και τα αστικά κέντρα.
Κάνοντας τον σιδηρόδρομο την «επιλεγμένη» επιλογή
Πριν από ένα χρόνο, ο Απόστολος Τζιτζικώστας, Ευρωπαίος Επίτροπος Μεταφορών και Τουρισμού, δεσμεύτηκε να παρουσιάσει ένα σχέδιο για τις σιδηροδρομικές μεταφορές υψηλής ταχύτητας έως το τέλος του 2025, το οποίο θα βοηθήσει στη σύνδεση των πρωτευουσών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των νυχτερινών τρένων και της επιτάχυνσης των σιδηροδρομικών εμπορευματικών μεταφορών
.
Απόστολος Τζιτζικώστας, Ευρωπαίος Επίτροπος Μεταφορών και Τουρισμού
Λίγο περισσότερο από ένα χρόνο αργότερα, το σχέδιο ανακοινώθηκε. Η παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζει έναν σαφή χάρτη πορείας και συγκεκριμένα μέτρα για την ενίσχυση της μετάβασης από τις αεροπορικές και οδικές μεταφορές σε ένα εύρυθμα λειτουργικό, ταχύτερο σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλής ταχύτητας έως το 2040. Πιο συγκεκριμένα, το σχέδιο στοχεύει στον διπλασιασμό της σιδηροδρομικής κυκλοφορίας υψηλής ταχύτητας έως το 2030 σε σύγκριση με το 2015 και στον τριπλασιασμό της έως το 2050.
Αυτό αποτελεί μέρος της ευρύτερης ατζέντας της ΕΕ για την ιεράρχηση των βιώσιμων και προσβάσιμων μεταφορών μέσω της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, της Στρατηγικής για τη Βιώσιμη και Έξυπνη Κινητικότητα και της αναθεώρησης του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών (ΔΕΔ-Μ). Έχει σημειωθεί συγκεκριμένη πρόοδος, για παράδειγμα, με τις επενδύσεις ύψους 5,64 δισεκατομμυρίων ευρώ σε σιδηροδρόμους στο πλαίσιο της τελευταίας πρόσκλησης υποβολής προτάσεων του Μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» (CEF) για τις Μεταφορές .
Η Melanie van der Horst, Αντιδήμαρχος του Άμστερνταμ, εξηγεί γιατί τώρα είναι μια κρίσιμη στιγμή για αυτή την αλλαγή: «Σε μια εποχή παγκόσμιων εντάσεων, η ενίσχυση του σιδηροδρομικού δικτύου της Ευρώπης είναι ζωτικής σημασίας για την ανθεκτικότητα, τη συνδεσιμότητα και την ανταγωνιστικότητα. Αν κάνουμε τα διεθνή σιδηροδρομικά ταξίδια ταχύτερα, ευκολότερα και πιο προσβάσιμα, μπορούν να γίνουν η πρώτη επιλογή για εκατομμύρια ανθρώπους, βοηθώντας την Ευρώπη να μειώσει τις εκπομπές και να οικοδομήσει ένα πιο βιώσιμο μέλλον».
Η μετάβαση στις σιδηροδρομικές μεταφορές προσφέρει σημαντικά οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Καθώς οι μεταφορές ευθύνονται για το 25% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ, ο αντίκτυπος της μετάβασης στις σιδηροδρομικές μεταφορές στο κλίμα είναι σημαντικός.
Ο σιδηρόδρομος είναι ο πιο βιώσιμος τρόπος μεταφοράς ανά επιβατοχιλιόμετρο και αναμένεται να εξοικονομήσει 11,6 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου, που αντιστοιχούν σε 5 δισεκατομμύρια τόνους CO2 έως το 2070. Τα καθαρά οικονομικά οφέλη της αυξημένης εγγύτητας προς και μεταξύ οικονομικών κόμβων που προκύπτουν από την ολοκλήρωση του δικτύου HSR εκτιμώνται σε περίπου 750 δισεκατομμύρια ευρώ.
Η μείωση του χρόνου ταξιδιού φέρνει τις πόλεις πιο κοντά
Το σχέδιο υπόσχεται σημαντικές βελτιώσεις για τους επιβάτες. Μπορούν να αναμένουν σημαντική μείωση του χρόνου ταξιδιού, καθώς και ταχύτερες, πιο άνετες και αξιόπιστες σιδηροδρομικές υπηρεσίες. Βασιζόμενο στο σχέδιο ΔΕΔ-Μ, θέτει την τολμηρή φιλοδοξία να μειώσει τη διάρκεια αρκετών σιδηροδρομικών ταξιδιών με μεγάλη συχνότητα.
Για παράδειγμα, θα μείωνε κατά τρεις ώρες το ταξίδι από το Βερολίνο στην Κοπεγχάγη, από επτά σε μόλις τέσσερις ώρες. Αυτές οι μειώσεις έχουν πραγματικές επιπτώσεις στις πόλεις, φέρνοντάς τες πιο κοντά.
Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Η γρήγορη μεταφορά μεταξύ των ευρωπαϊκών πόλεων είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική και βιομηχανική ανάπτυξη και τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Μειώνοντας τους χρόνους ταξιδιού, οι μεταφορές υψηλής ταχύτητας αλλάζουν ριζικά την αντίληψη της απόστασης, δίνοντας τη δυνατότητα στους ανθρώπους να αξιοποιήσουν ευκαιρίες που κάποτε μπορεί να φαίνονταν πολύ μακρινές για να τις επιδιώξουν.
Melanie van der Horst, Αντιδήμαρχος του Άμστερνταμ
«Η διεθνής οικονομία μας βασίζεται σε μια σταθερή προσφορά εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού», λέει η Melanie van der Horst. «Οι διεθνείς σιδηρόδρομοι διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο σε αυτό: χωρίς ισχυρές συνδέσεις με το ευρωπαϊκό σιδηροδρομικό δίκτυο, το Άμστερνταμ καθίσταται λιγότερο προσβάσιμο σε αυτό το ζωτικό εργατικό δυναμικό, κάτι που επηρεάζει άμεσα την οικονομική μας ισχύ».
Όπως αναφέρεται στην Έκθεση Letta του 2024 σχετικά με την κατάσταση της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, το σχέδιο προωθεί την οικονομική ανάπτυξη, υποστηρίζει τις βιώσιμες μεταφορές και ενισχύει την ολοκλήρωση της ΕΕ συνδέοντας πόλεις και περιφέρειες. Η μείωση του χρόνου ταξιδιού στους διαδρόμους θα ενισχύσει τη ζήτηση για επαγγελματικά ταξίδια και ταξίδια αναψυχής.
Η Hanna Zdanowska, δήμαρχος του Λοτζ, χαιρετίζει την ανακοίνωση λέγοντας: «Η κατασκευή του συνεκτικού σιδηροδρομικού συστήματος υψηλής ταχύτητας στην Ευρώπη θα σβήσει οριστικά τη διαφορά μεταξύ της «παλιάς» και της «νέας» Ευρώπης. Το Λοτζ είναι μια μητρόπολη εκατομμυρίων κατοίκων, στην οποία οι πολίτες μας, χάρη στην ολοκλήρωση του συστήματος HSR, θα μπορούν να φτάσουν στην Πράγα, το Βερολίνο, το Βίλνιους και το Λβιβ μέσα σε 3 ώρες ταξίδι».
Μετατρέποντας τις θετικές προθέσεις σε συγκεκριμένες πράξεις
Παρόλο που το σχέδιο συνδέει τις σιδηροδρομικές γραμμές σε ευρωπαϊκή κλίμακα, οι πόλεις αποτελούν κρίσιμους κόμβους όπου το σχέδιο θα εφαρμοστεί επί τόπου. Οι πόλεις είναι αυτές που έχουν αναλάβει την ενσωμάτωση των σιδηροδρομικών μεταφορών μεγάλων αποστάσεων στα τοπικά δίκτυα κινητικότητας μέσω ενός συνδυασμού σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας και στοχευμένων επενδύσεων.
Τα μεγάλα σιδηροδρομικά έργα υποδομής του παρελθόντος δεν λάμβαναν πάντα υπόψη αυτόν τον σημαντικό παράγοντα. Κοιτάζοντας πίσω στα μεγάλα σιδηροδρομικά έργα της πρόσφατης ιστορίας, είναι σαφές ότι για να είναι επιτυχημένα, οι τοπικές και περιφερειακές αυτοδιοικήσεις πρέπει να συμμετέχουν από τη σύλληψη έως την ολοκλήρωσή τους. Το σχέδιο υψηλής σιδηροδρομικής υποδομής της Επιτροπής, εάν συμπληρωθεί από συγκεκριμένες δράσεις, θα μπορούσε να προσφέρει μια λύση σε ορισμένες από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πόλεις.
Οι πόλεις έχουν μια σαφή ευκαιρία να τοποθετηθούν ως βασικοί εταίροι στον σχεδιασμό διαδρόμων, την ενσωμάτωση σταθμών και τα βιώσιμα ταξίδια από πόρτα σε πόρτα στο σχέδιο. Το σχέδιο της Επιτροπής κάνει σαφείς αναφορές στις πρωτεύουσες και τις μεγάλες πόλεις και τους αστικούς κόμβους στην Ευρώπη. Οι δημοτικές αρχές αναμένεται να διαδραματίσουν βασικό επικουρικό ρόλο στη σύνδεση των αστικών κόμβων με το δίκτυο υψηλής ταχύτητας ΔΕΔ-Μ, υποστηρίζοντας την πολυτροπική πρόσβαση και αξιοποιώντας τις ροές χρηματοδότησης της ΕΕ και είναι έτοιμες για την πρόκληση.
Ο Dávid Vitézy, Πρόεδρος της Επιτροπής Μεταφορών, Δράσης για το Κλίμα και Αστικής Ανάπτυξης στη Δημοτική Συνέλευση της Βουδαπέστης, μοιράζεται την άποψή του: «Για να επιτύχει το σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλής ταχύτητας της Ευρώπης, οι αστικοί μας κόμβοι πρέπει να είναι έτοιμοι να συνδεθούν. Στις πόλεις μας σε όλη την Ευρώπη, επενδύουμε στον εκσυγχρονισμό των σταθμών, στην επέκταση της χωρητικότητας και στην ενσωμάτωση των σιδηροδρομικών γραμμών μεγάλων αποστάσεων με την τοπική κινητικότητα. Αλλά οι πόλεις δεν μπορούν να το κάνουν αυτό μόνες τους. Συμμετέχουμε στην έκκληση της Eurocities για συνεχείς και ισχυρότερες επενδύσεις σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών σε αστικούς κόμβους».
Ενώ πολλές πτυχές είναι ενθαρρυντικές, οι πόλεις αναμένουν ότι αυτές οι θετικές προθέσεις θα μετατραπούν σε συγκεκριμένες ευκαιρίες που θα συμπεριληφθούν στις συζητήσεις σχετικά με την εφαρμογή του σχεδίου.
Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Περιφερειών και Πόλεων, οι Eurocities και η Κοινότητα Ευρωπαϊκών Εταιρειών Σιδηροδρόμων και Υποδομών (CER) διοργάνωσαν μια εκδήλωση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η οποία οδήγησε στην άμεση παράδοση της κοινής μας Δήλωσης για τη Σύνδεση της Ευρώπης με Υψηλή Ταχύτητα στον Επίτροπο Τζιτζικώστα.
Η Κοινή Διακήρυξη CER-Eurocities καλεί την ΕΕ να αναπτύξει:Ένα βιώσιμο και συνεκτικό ευρωπαϊκό δίκτυο σιδηροδρομικών γραμμών υψηλής ταχύτητας (HSR) που συνδέει όλες τις πρωτεύουσες της ΕΕ και τις μεγάλες πόλεις, μέσω ενσωμάτωσης με δίκτυα χαμηλότερης ταχύτητας, ευέλικτων λειτουργικών μοντέλων και επενδύσεων σε σταθμούς, τροχαίο υλικό και χωρητικότητα εξυπηρέτησης.
Μακροπρόθεσμη, βιώσιμη χρηματοδότηση που συνδυάζει δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις για την κάλυψη των εκτιμώμενων 546 δισεκατομμυρίων ευρώ που απαιτούνται έως το 2050. Οι επενδύσεις θα πρέπει επίσης να επικεντρωθούν στη βελτίωση της ενσωμάτωσης μεταξύ υπηρεσιών κινητικότητας μεγάλων αποστάσεων και τοπικών υπηρεσιών κινητικότητας εντός των αστικών κόμβων, ενισχύοντας την έκκληση του Eurocities να διατηρηθούν οι αναφορές σε αστικούς κόμβους στο CEF Transport του 2027.
Απρόσκοπτο και φιλικό προς τους επιβάτες σύστημα έκδοσης εισιτηρίων για τον ανταγωνισμό των αεροπορικών ταξιδιών. Απαιτείται συνεργασία με τις τοπικές αυτοδιοικήσεις για να διασφαλιστεί ότι τα εισιτήρια για τα τοπικά σκέλη των μεγαλύτερων ταξιδιών είναι εύκολα προσβάσιμα στους χρήστες κατά το στάδιο του σχεδιασμού.
Ισότιμοι όροι ανταγωνισμού με άλλα μέσα μεταφοράς, μέσω μεταρρυθμίσεων για την ευθυγράμμιση των ενεργειακών φόρων και την αντιμετώπιση της άνισης κάλυψης του κόστους υποδομών και των εξωτερικών επιπτώσεων.
Η Melanie van der Horst εκφράζει την ελπίδα της για το σχέδιο. «Η ΕΕ έχει μια μοναδική ευκαιρία να καταστήσει τα διεθνή σιδηροδρομικά ταξίδια μια πραγματική εναλλακτική λύση στα αεροπλάνα, κάτι που ωφελεί άμεσα τόσο τους ταξιδιώτες όσο και τις κοινότητες σε όλη την Ευρώπη», δηλώνει. «Το ταξίδι με τρένο εκπέμπει έως και 75% λιγότερο CO₂ από το αεροπλάνο και είναι πολύ πιο άνετο. Για τους ταξιδιώτες, αυτό σημαίνει λιγότερες καθυστερήσεις, ευκολότερη κράτηση εισιτηρίων και ταχύτερες συνδέσεις μεταξύ πόλεων και περιοχών».
