H EO Class, κατασκευασμένη στο Λονδίνο από την «English Electric Company», ήταν η πρώτη ηλεκτρομηχανή που ανέλαβε υπηρεσία στην πιο απαιτητική και νευραλγική σιδηροδρομική σήραγγα της Νέας Ζηλανδίας.
Πριν από εκατό περίπου χρόνια, η σιδηροδρομική σήραγγα μήκους 8.566 μέτρων της γραμμής Midland που συνέδεσε την Otira με το πέρασμα του Αρθρούρου (Arthur's Pass) ήταν η έβδομη μεγαλύτερη στον κόσμο και η μεγαλύτερη που υπήρχε σε ολόκληρη τη Βρετανική Αυτοκρατορία (άλλοι καιροί τότε). Κατασκευάστηκε για να ενώσει σιδηροδρομικά την ανατολική με τη δυτική ακτή του μεγαλύτερου από τα δύο κύρια νησιά που αποτελούν το κράτος της Νέας Ζηλανδίας.
Ήταν ένα δύσκολο έργο, με απότομες κλίσεις και υψομετρικές διαφορές, όπου το ένα άκρο (Otira) ήταν κατά 250 μέτρα χαμηλότερο από το άλλο (Arthur's Pass). Οι εργασίες για την αποπεράτωσή της ξεκίνησαν το 1907, με ανάδοχο την εταιρεία «John McLean and Sons». Πέντε χρόνια αργότερα οι κατασκευαστές της διαπίστωσαν ότι ήταν αδύνατο να ολοκληρώσουν τη δουλειά, με τον προϋπολογισμό των 600.000 βρετανικών λιρών, βάσει του οποίου ανέλαβαν το έργο.
Το κόστος της ήταν διπλάσιο και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να καταστραφούν οικονομικά. Η κυβέρνηση της Νέας Ζηλανδίας δεν μπόρεσε να βρει νέους πλειοδότες, με συνέπεια οι εργασίες να συνεχιστούν από το Τμήμα Δημοσίων Έργων. Στις 21 Ιουλίου 1918 και με οκτώ θανάτους από εργατικά ατυχήματα μέχρι τότε, έγιναν τα επίσημα εγκαίνια της σήραγγας. Όμως χρειάστηκαν ακόμη πέντε χρόνια ώσπου να λειτουργήσει, αφού υπήρχαν ελλείψεις σε υποδομές. Στο διάστημα εκείνο εξετάστηκε η χρήση της ατμομηχανής, η οποία αποδείχτηκε ανεπιτυχής, αφού ο καπνός που γέμιζε τη σήραγγα δεν είχε ικανοποιητικό τρόπο διαφυγής προς τα έξω. Στη συνέχεια, αποφασίστηκε η ηλεκτροδότησή της, με σύστημα συνεχούς ρεύματος στα 1500 V. Ένας μικρός σταθμός ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα χτίστηκε κοντά στο άκρο της Otira για παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε ως το 1941, χρονιά που αντικαταστάθηκε από τη σύνδεση με το εθνικό δίκτυο. Στις 4 Αυγούστου 1923 η ύψους 4,72 και πλάτους 4,57 μέτρων σήραγγα λειτούργησε για πρώτη φορά. Και, καθώς ήταν ολοκαίνουργια, στις ράγες της κινήθηκε και μια επίσης νέα ηλεκτρομηχανή.
H NZR EO Class, η πρώτη ηλεκτρομηχανή που χρησιμοποιήθηκε σε αυτή την εμβληματική σήραγγα της Νέας Ζηλανδίας, κατασκευάστηκε στο Λονδίνο από την «English Electric Company». Η βρετανική εταιρεία ήταν εκείνη που κέρδισε το συμβόλαιο για την προμήθεια πέντε ηλεκτρομηχανών, την εγκατάσταση καλωδίων υπερυψωμένης επαφής και την κατασκευή του σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με καύση άνθρακα στην Otira. Οι ηλεκτρομηχανές έφτασαν από την Αγγλία στις 10 Απριλίου 1923 και στις 4 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς έκαναν την παρθενική τους εμφάνιση στην Οtira.
Αρχικά κωδικοποιήθηκαν από «Ε 2» μέχρι «Ε 6», αλλά αργότερα αναταξινομήθηκαν ως «EΟ» για να αποτραπεί η σύγχυση με τις ηλεκτρομηχανές της σειράς «EC». H EO Class από τεχνικής πλευράς ανήκε στην κατηγορία «Bo-Bo», καθώς διέθετε δύο φορεία, που το καθένα τους ενσωμάτωνε δύο κινητήριους άξονες με ισάριθμους κινητήρες έλξης, ισχύος 680 ίππων έκαστος (510 kW).
H μήκους 11,7 μέτρων και βάρους 50 τόνων ηλεκτρομηχανή μπορούσε να αναπτύξει ανώτατη ταχύτητα 64 χιλιομέτρων την ώρα, ενώ η εκκίνηση της δύναμης έλξης (tractive effort) έφτανε τα 63 kiloNewton (6,4 τόνοι). Το σύστημα ηλεκτροδότησής της χρησιμοποιούσε συνεχές ρεύμα (DC) στα 1500 V, το οποίο λάμβανε μέσω παντογράφου από την εναέρια γραμμή.
Η κατασκευασθείσα στην Γηραιά Αλβιόνα ΕΟ Class ανταποκρίθηκε θετικά σε ό,τι της ζητήθηκε να κάνει, ενώ από το 1942 έγινε συνήθης πρακτική να επιχειρούν τρεις ηλεκτρομηχανές μαζί, με μόνο δύο παντογράφους να τις τροφοδοτούν με ρεύμα. Αυτό όμως κρίθηκε επικίνδυνο και σύντομα κάθε μονάδα χρησιμοποιούσε τον δικό της παντογράφο. Με τον τρόπο αυτό, το σύνολο λειτουργούσε ως πολλαπλή μονάδα με δύο μηχανοδηγούς, έναν για την άνοδο και έναν για την κάθοδο.
Η New Zealand Railways την είχε προγραμματισμένη για 14 δρομολόγια ημερησίως, από τα οποία άλλα ήταν για μεταφορά επιβατών και άλλα για μεταφορά εμπορευμάτων. Η ώρα της αποστρατείας έφτασε τον Απρίλιο του 1968, καθώς στη σήραγγα ανέλαβε υπηρεσία η ταχύτερη (72 χλμ./ώρα) και νεότατη «ΕΑ Class», που κατασκευαζόταν στην Ιαπωνία από την Toshiba. Toν επόμενο χρόνο οι τέσσερις από τις πέντε μονάδες της NZR EO Class οδηγήθηκαν στο διαλυτήριο.
Η μοναδική που απέμεινε, η «EΟ 3», διατηρήθηκε από την Canterbury Railway Society και τέθηκε ξανά σε λειτουργία το 1977. Στις ημέρες μας, βρίσκεται στο Ferrymead Heritage Park και συνεχίζει να κινείται, όντας σε άριστη κατάσταση.
Videos
Σπύρος Χατήρας
Φωτογραφίες: twsmedia.co.uk, natlib.govt.nz, National Railway Museum of New Zealand, wikimedia
