Γράφει ο Τάκης Αλκ. Θεοφανόπουλος*
Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον διάβασα χθες το εξαιρετικό Άρθρο με τίτλο “ Γιατί οι σιδηροδρομικές γραμμές έχουν αυτό το εύρος “.
Επειδή εκτιμώ ότι το θέμα αυτό τυγχάνει της προσοχής σιδηροδρομικών και μη, επιτρέψτε μου να παραθέσω τα ακόλουθα πρόσθετα στοιχεία.
Ο Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας του Παν. Θεσσαλίας κ. Γ.Α. Πίκουλας, έχει διερευνήσει διεξοδικά το θέμα του μετατροχίου του αρχαίου αμαξήλατου οδικού δικτύου και έχει δημοσιεύσει τα αντίστοιχα αποτελέσματα.
Ο εντοπισμός και μελέτη πλήθους αρματροχιών/ αμαξοτροχιών σε τεχνητές κοίτες αρχαίων δρόμων, ανά την Ελλάδα, συχνά με έντονα ίχνη εκβραχισμών, παραπέμπουν πάντα σε σταθερό μετατρόχιο της τάξης του 1,40 μ. Μία εντυπωσιακή de facto τυποποίηση σε πανελλαδικό επίπεδο.
Τούτο αποδίδεται στην διάπλαση των ελκτικών ζώων της εποχής, όπως τεκμηριώνεται και από ανασκαφικά δεδομένα, καθώς και στις απαραίτητες αποστάσεις για την ζέψη των ζώων.
Επομένως και, χωρίς διάθεση απόδοσης της προέλευσης των πάντων στην Αρχαία Ελλάδα, το μετατρόχιο του 1,40 μ., υπήρχε πριν από τους Ρωμαίους και οφείλεται σε αντικειμενικούς παράγοντες.
Έτσι, το μετατρόχιο αυτό, θα περάσει ως αμετάβλητος modulus στον Μεσαίωνα. Ήδη στην Αγγλία από τον 16ο αιώνα οι ιππήλατες άμαξες των ανθρακωρυχείων απέκτησαν ξυλοτροχιές, που εξελίχθηκαν σε σιδηροτροχιές. Όταν θα προκύψει ο ατμός στις αρχές του 19ου αιώνα, η νέα κινητήρια δύναμη απεριορίστων δυνατοτήτων, οι ατμομηχανές απλώς αντικατέστησαν τους ίππους, αλλά το μετατρόχιο δεν άλλαξε.
Χρήσιμη, εάν όχι αναγκαία είναι και η μελέτη της εξέλιξης του μετατροχίου στα αυτοκίνητα κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα. Μόλις τα τελευταία χρόνια διαφοροποιήθηκε από το 1,40 μ. σε 1,50 μ. με 1,60 μ. για τις ανέσεις, ιδίως των πίσω επιβατών και μάλιστα στα οχήματα SUV ή 4X4.
Τελικά, ίσως να μην υπάρχει πιο συντηρητική μετάδοση στα πολιτιστικά επιτεύγματα του ανθρώπου από ό,τι στην περίπτωση της αποκρυσταλλωμένης εμπειρικά τεχνογνωσίας, της παγιωμένης σε βάθος χρόνου και ευρύτατα αποδεκτής. Για το σημερινό μετατρόχιο του σιδηροδρόμου, ανιχνεύονται οι πρόγονοί του χιλιετίες πριν, σε εποχές αδιανόητες στον ανυποψίαστο ερευνητή.
*Τάκης Αλκ. Θεοφανόπουλος
Πρώην Πρόεδρος Δ.Σ. & Διευθύνων Σύμβουλος ΟΣΕ
