Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ Σ.Σ ΓΙΔΑ (ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ) ΣΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ ΚΑΙ Η ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΩΝ ΣΤΑΘΜΑΡΧΩΝ ΠΑΡΙΣΗ Μ. ΠΑΡΙΣΗ ΚΑΙ ΡΕΝΟΥ Ι. ΠΑΡΑΣΚΑΚΗ.
Απόσπασμα από την ομιλία του συνταξιούχου σιδηροδρομικού Δημητρίου Ν. Κούγκα στην εκδήλωση για τα Αποκαλυπτήρια των προτομών των δύο Μακεδονομάχων σταθμαρχών στο Σ.Σ Αλεξάνδρειας στις 26/05/2024
Το Οθωμανικό κράτος κατασκεύασε και έβαλε σε λειτουργία το 1892 την γραμμή θεσ/νίκη - (Βέρτεκοπ) σημερινή Σκύδρα και το 1894 ολοκλήρωσε την γραμμή μέχρι το Μοναστήρι.
Ο Σ.Σ ΓΙΔΑ (GUIDA-KAPSOHORA) όπως αναγραφόταν στο κτίριο του σταθμού, λειτούργησε το 1892.
Το 1904 ξεκίνησε επίσημα ο Μακεδονικός Αγώνας εναντίον των Βουλγάρων και τελείωσε το 1908. Στη λίμνη των Γιαννιτσών είχαν εισέλθει Έλληνες οπλαρχηγοί, οι οποίοι σε συνεργασία με ντόπιους κατοίκους πολεμούσαν εναντίον των Βουλγάρων, με οχυρά τους τα πατώματα και τις καλύβες μέσα στη λίμνη.
Στα δύσκολα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα ο Σ.Σ Γιδά θα καταστεί ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα διακίνησης όπλων, πολεμοφοδίων και αλληλογραφίας. Το Ελληνικό κράτος μέσω του προξενείου στη Θεσ/νίκη απέστελλε πολεμικό υλικό για εφοδιασμό των Μακεδονομάχων Αγωνιστών.
Υπήρχαν δύο τρόποι αποστολής: Ο πρώτος και κυριότερος ήταν μέσω των σιδηροδρόμων. Στη διακίνηση αυτή είχαν μυηθεί οι περισσότεροι Έλληνες σιδηροδρομικοί (κυρίως σταθμάρχες). Επίσης το Ελληνικό προξενείο μύησε πολλούς Τούρκους φύλακες, οι οποίοι αμείβονταν μηνιαίως. Σε έγγραφο του προξενείου το 1905 αναφέρονται οι οδηγίες για τον τρόπο που θα διακινούνταν το πολεμικό υλικό. Οι φορτωτικές για τα δέματα και τα κιβώτια με τα όπλα και φυσίγγια, θα ανέγραφαν ότι περιείχαν βαρέλια και τα μεταλλικά στεφάνια τους. Όσο για τη διακίνηση των εμπιστευτικών επιστολών, στη θέση του παραλήπτη θα αναγραφόταν το συνθηματικό όνομα «Θεόδωρος Αλεξάνδρου». Μόλις τα γράμματα με τον εικονικό αποστολέα έφταναν στο σταθμό, ο σταθμάρχης τα κρατούσε και φρόντιζε για την προώθησή τους. Ένας άλλος τρόπος μεταφοράς οπλισμού ήταν μέσα σε μπάλες από βαμβάκι που προοριζόταν για τα εργοστάσια της Έδεσσας.
Ο δεύτερος τρόπος ήταν με το καΐκια από το Τσάγεζι (Στόμιο Λάρισας), τα οποία έφθαναν έξω από το Γκισέ στο Κλειδί Ημαθίας. Η επίσημη παραλαβή τους γινόταν από τον πρακτικό γιατρό του προξενείου Αντωνάκη, εν απουσία αυτού από τον Θεοχάρη εκ Γιδά (Κούγκα), εν απουσία αυτού από Αργύρη Ζήση ή Πρότσιο ψαρά εκ Μυλοβού. Περί μεταφοράς όπλων της Κουλακιάς κατάλληλον πρόσωπον ο γραμματέας του Επισκόπου Καμπανίας. ( Ιστορικό έγγραφο Υπουργείου Εξωτερικών του 1905). Από εκεί τα παραλάμβαναν κάτοικοι της περιχής και τα μετέφεραν με τα βουβαλάμαξά τους καμουφλαρισμένα στα σημεία διανομής, χρηματίζοντας τους Τούρκους Φύλακες.
Θεοχάρης Γεώργιος Ν. Δημήτριος Ν.
Κούγκας Κούγκας Κούγκας
Αρκετά από αυτά μεταφερόταν στο υπόγειο του σταθμού Γιδά η και από εκεί κατά τη διάρκεια της νύχτας προς τους πόρους της λίμνης (σκάλες)και από εκεί στα πατώματα και τις καλύβες, από μυημένους μεταφορείς. Μεταξύ αυτών ήταν και τα αείμνηστα αδέλφια Μήτρης Νικολάου Κούγκας (ντραγάτς- αγροφύλακας), παππούς του ομιλούντα, ο οποίος τραυματίστηκε το 1902 στο πόδι του σε μικροσυμπλοκή μέσα στη λίμνη και ο Γεώργιος Νικολάου Κούγκας (γνωστός ως Τζώλας ο Κικής), ο οποίος είχε υπηρετήσει στο σώμα του καπετάν Γκόνου. Μάλιστα όταν δολοφονήθηκε από τους Τούρκους μετά το τέλος του αγώνα σε ενέδρα ο καπετάν Γκόνος ήταν αυτός που έκανε την αναγνώρησή του. Έλεγε ο παππούς Μήτρης στον εγγονό του θωμά Γ. Κούγκα : «Εγώ έπαιρνα τακτικά μυνήματα, παραλάμβανα πυρομαχικά σε κασόνια από την αποθήκη του σταθμού Γιδά και κάποιες φορές από το Γκισέ….» και η συνεννόηση γινόταν και με τους δύο Μακεδονομάχους Σταθμάρχες που τιμούμε σήμερα.
Με τον τρόπο αυτό έγινε η διακίνηση των σιδερένιων εξαρτημάτων μεταλλικών πλαβών (βάρκες), σε αντικατάσταση των ξύλινων. «εχρησιμοποιήθηκαν ειδικά εξοπλισμένα πλοιάρια που κατασκευάσθηκαν στο Πειραιά, μεταφέρθηκαν εις τας εκβολάς του Αξιού και εκείθεν με φροντίδα του σταθμάρχη σιδηροδρόμων Γιδά Παρίση μεταφέρθηκαν εις περιοχήν Γιαννιτσών όπου συναρμολογήθηκαν και ετέθησαν εις διάθεσιν των Ελληνικών ανταρτικών σωμάτων. (Ανεστόπουλος Μακεδονικός Αγών 1903-1908). Για τις πλάβες αυτές είχε αναφερθεί και Τζώλας ο Κικής. Θυμάμαι και τις νέες πλάβες. Ήταν μεγάλες και ευκίνητες. Ο Παρίσης ήταν αυτός που προώθησε τα ειδικά αυτά πλοτάρια που συναρμολογήθηκαν και δόθηκαν στους οδηγούς ψαράδες που διακινούσαν τα σώματα. Ήρθαν Κουλακιώτες τεχνίτες που συναρμολόγησαν αυτά τα σκαριά. Χωρούσαν 6-8 νοματαίους».
Τρείς ήταν οι Μακεδονομάχοι σταθμάρχες. Σε έγγραφο του Ελληνικού προξενείου Θεσ/νίκης το 1905 με πρόξενο τον Λάμπρο Κορομηλά, αναφέρονται τα ονόματα των σταθμαρχών της γραμμής Θεσ/νίκης Μοναστηρίου, συνοδευόμενα με σχόλια αξιολόγησης, σχετικά με την στάση και την προσφορά τους στον Αγώνα. Το 1905 σταθμάρχης στο Γιδά ήταν ο Αριστείδης Σωτηρόπουλος (καλός και πιστός). Στο Όστροβο (σημερινή Άρνισσα) ο Παρίσης Παρίσης (καλός), μετέπειτα σταθμάρχης Γιδά, από το 1906 μετά από εισήγηση του Προξένου.
Για τον σταθμάρχη Μακεδονομάχο Αριστείδη Σωτηρόπουλο δυστυχώς δεν γνωρίζουμε περισσότερα. Το αρχείο προσωπικού του ΟΣΕ που ερευνήσαμε έχει ημερομηνία καταγραφής για του υπαλλήλους που συνταξιοδοτήθηκαν μετά το 1940. Πιθανόν να συνταξιοδοτήθηκε πιο νωρίς. Επίσης παρά την μεγάλη έρευνα που πραγματοποιήσαμε δεν εντοπίσαμε απογόνους του για να έχουμε φωτογραφία του για να του στήσουμε αδριάντα.
Ο Παρίσης Παρίσης υπήρξε ο εγκέφαλος και πρωταγωνιστής της μυστικής διακινήσεως σιδηροδρομικώς. «Κατά την εις Γιδά παραμονή του συνειργάζετο με τους Αρχηγούς Δεμέστιχαν (Καπετάν Νικηφόρον) και Αριστοτέλην Αγαπηνόν (καπετάν Άγραν), εις δε την οικίαν του (στον όροφο του σταθμού) εγένετο συχναί μυστικές συσκέψεις μετά του προξένου Θεσ/νίκης Λάμπρου Κορομηλά, των ανωτέρω αρχηγών και του Αρχηγού Μαζαράκη Κων/νου. (Α. Ανεστόπουλος 1903-1908). Επίσης ως Σταθμάρχης εκάλυπτε και τις κινήσεις σιδηροδρομικώς, των αρχηγών, των οπλαρχηγών, των πρακτόρων και των ανταρτών του Μακεδονικού Αγώνα. Το 1908 μετατέθηκε στην Έδεσσα.
Για τις τεράστιες υπηρεσίες που προσέφερε προς το έθνος η πατρίδα τον τίμησε με το παράσημο του πράκτορα Α΄ Τάξεως του Μακεδονομάχου και το Υπουργείο των Στρατιωτικών του απένειμε τιμής ένεκεν το βαθμό του Ανθυπασπιστού του Ελληνικού Στρατού.
Το 1907 προσλήφθηκε στη σιδηροδρομική εταιρεία ο Ρένος Ι. Παρασκάκης και τοποθετήθηκε στο Σ.Σ. Γιδά. Για κάποιο χρονικό διάστημα συνυπηρέτησε με τον Παρίση Παρίση και μυήθηκε στον Μακεδονικό Αγώνα. Για την προσφορά του ο Ρένος Ι. Παρασκάκης αναγνωρίσθηκε Μακεδονομάχος και του απενεμήθη το μετάλλιο του πράκτορα Γ΄ Τάξεως. Στο Σταθμό Γιδά υπηρέτησε ως το 1921, όταν μετατέθηκε στην Άρνισσα.
Ήταν μεγάλη μας ΤΙΜΗ που και οι δύο αείμνηστοι Σταθμάρχες ΥΠΗΡΕΤΗΣΑΝ το κρίσιμο αυτό χρονικό διάστημα στον Σ.Σ. ΓΙΔΑ και πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στο Μακεδονικό Αγώνα.
ΓΙΑ ΝΑ ΘΥΜΟΎΝΤΑΙ ΟΙ ΠΑΛΙΟΊ ΚΑΙ ΝΑ ΓΝΩΡΊΖΟΥΝ ΟΙ ΚΑΙΝΟΥΡΓΟΙ ΟΠΩΣ ΕΛΕΓΕ Ο ΑΕΙΜΝΗΣΤΟς ΠΑΡΙΣΗΣ ΠΑΡΙΣΗΣ.
Δημήτριος Ν. Κούγκας, συνταξιούχος σιδηροδρομικός, ένας εκ των δύο συγγραφέων του βιβλίου ( Ο ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΓΙΔΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ, 1892-2011, ΤΑΞΙΔΕΎΟΝΤΑΣ ΣΤΙΣ ΡΑΓΙΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2022 ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ν. ΚΟΥΓΚΑΣ-ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Θ. ΜΠΕΛΟΣ).
sidirodromikanea.blogspot.com
