Συχνά πυκνά και πολύ περισσότερο τα τελευταία χρόνια έρχεται στο προσκήνιο η κατασκευή σιδηροδρομικού δικτύου στην Κρήτη. Η δημιουργία του νέου αεροδρομίου στο Καστέλι, άνοιξε για τα καλά τη συζήτηση καθώς κρίθηκε απαραίτητη η σύνδεση με τρένο του Ηρακλείου με το Καστέλι, αν και κατ’ άλλους εφόσον ξεκινήσουν τέτοια έργα πρέπει να φτάσουν από τη μια άκρη της Κρήτης ως την άλλη και να μην περιοριστούν στη μεγαλύτερη πόλη και το αεροδρόμιο.
Ρεπορτάζ: Ελένη Βασιλάκη
Παλιότερα είδαμε πάντως πως διάφορες προτάσεις για δημιουργία σιδηροδρομικής γραμμής στην Κρήτη αντιμετωπίστηκαν ως σχεδόν αστείες και μη ρεαλιστικές όμως στην πραγματικότητα το νησί μας, αν ανατρέξουμε πολύ πίσω, θα δούμε πως ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του και διέθετε σιδηρόδρομο, έστω κι αν αυτός δεν ήταν εκτεταμένος αλλά απλά τοπικός και για συγκεκριμένες ανάγκες.
Αδιάψευστος μάρτυρας, αυτού του παρελθόντος οι φωτογραφίες που δείχνουν τις ράγες όπου κινούνταν το τραίνο με κατάληξη το φρούριο Κούλες.
Μάλιστα στην περιοχή πίσω από το πρώην Ξενία και κάτω από τον Άγιο Πέτρο μπορεί να διακρίνει κανείς απομεινάρια, τις επιφάνειες τριβής των σιδηροτροχιών, του συγκεκριμένου σιδηροδρόμου που είχε βιομηχανική χρήση.
Ιστορική αναδρομή
Ας τα πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η πρώτη νύξη για σιδηρόδρομο στην Κρήτη έγινε το 1893, όταν ο Οθωμανός Γενικός Διοικητής Kρήτης, Μαχμούτ Τζελάλ, υποσχέθηκε μεταξύ διάφορων έργων στο νησί και την ίδρυση σιδηροδρόμου.
Το 1895 γίνεται επίσκεψη του Βέλγου προξένου στην Αθήνα LouisRochelle, που μαζί με τον μηχανικό Σαββάκη και κλιμάκιο ξένων και ντόπιων μηχανικών, περιοδεύουν σε περιοχές της διαδρομής Χανίων-Ηρακλείου και καταλήγουν σε σχέδιο γραμμής που θα ξεκινούσε από τα Χανιά και θα διερχόταν από το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο ενώ θα κατέβαινε προς Μεσαρά και Κόκκινο Πύργο. Τα σχέδια έμειναν τότε στη θεωρία και το 1903, στην αυτόνομη πλέον Κρήτη, ο μηχανικός Ε. Μειμαράκης, εκπονεί μελέτη σιδηροδρομικής σύνδεσης του Ηρακλείου με την Μεσσαρά.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1908 έχουμε από το μηχανικό Σ. Πεζανό μια νέα μελέτη, σύμφωνα με την οποία, σε πρώτη φάση προέβλεπε σιδηροδρομική γραμμή από το ΚαστέλλιΚισσάμου προς Χανιά, Ρέθυμνο, Μυλοπόταμο, Άγιο Μύρωνα, Ηράκλειο, Αρχάνες, Καστέλλι Πεδιάδος, Άγιο Νικόλαο και διακλάδωση από Καστέλλι Πεδιάδος προς Ίνι.Σε δεύτερη φάση προέβλεπε και επεκτάσεις από Άγιο Νικόλαο προς Ιεράπετρα και Σητεία, από Ίνι προς Τυμπάκι, Άγιο Βασίλειο και Ρέθυμνο, από Ίνι προς Βιάνο και από ΚαστέλλιΚισσάμου προς Κάνδανο.
Το 1913, στην ενωμένη με την Ελλάδα, Κρήτη, υποβάλλονται δύο προτάσεις για σιδηρόδρομο στην πεδιάδα της Μεσαράς και τραμ στα Χανιά, με την συμμετοχή Γάλλων τεχνοκρατών.
Το 1921 ο Σαββάκης πρότεινε, ενόψει της από τότε προγραμματιζόμενης διαπλάτυνσης των Θεσσαλικών Σιδηροδρόμων, το υλικό του δικτύου που θα αποξηλωνόταν και καταργούνταν (επιδομή, τροχαίο υλικό, σήματα) να μεταφερθεί στην Κρήτη και να χρησιμοποιηθεί εκεί για κατασκευή σιδηροδρομικού δικτύου μετρικού εύρους, στην εξής διαδρομή: Κίσσαμος-Χανιά-Γεωργιούπολη-Ρούστικα-Άγιος Βασίλης-Τυμπάκι-Καστέλλι Πεδιάδος-Αρχάνες-Ηράκλειο, με διακλαδώσεις από Ρούστικα προς Ρέθυμνο και από Καστέλλι Πεδιάδος προς Νεάπολη και Άγιο Νικόλαο.
Η γραμμή του Ηρακλείου έφτανε κοντά στο Γάζι
Δυστυχώς κανένα από τα σχέδια για εκτεταμένο σιδηροδρομικό δίκτυο δεν πήρε σάρκα και οστά ωστόσο η ανάγκη για κατασκευή του λιμανιού του Ηρακλείου, οδήγησε στην δημιουργία ενός βιομηχανικού σιδηροδρόμου, μετρικού μήκους, 6 χιλιομέτρων, από το φρούριο Κούλε με κατάληξη δυτικά, προς τον Ξηροπόταμο, κοντά στο Γάζι, όπου υπήρχε νταμάρι.
Από εκεί φορτώνονταν λίθοι προκειμένου να αποπερατωθούν ο τεχνητός λιμένας και ο υπήνεμος μώλος του Ηρακλείου.
Η γραμμή αυτή λειτούργησε από το 1922 έως το 1937. Την ιδέα για τη δημιουργία της είχε ο πολιτικός μηχανικός και Πρύτανης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Νικόλαος Κιτσίκης, ο οποίος και επέβλεψε την κατασκευή του λιμανιού.
Πληροφορίες υπάρχουν και για κάποιο σιδηρόδρομο ντεκωβίλ μικρού μήκους στην επαρχία Κισσάμου.
Νεότερες προτάσεις
Επί κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, το θέμα του σιδηροδρόμου αναζωπυρώθηκε με την πρόταση Ιαπώνων επενδυτών για συνδυασμένη δημιουργία τουριστικών επενδύσεων και σιδηροδρόμου υψηλής ταχύτητας, κατά μήκος της βόρειας ακτής, όπου βρίσκονται τα μεγάλα αστικά κέντρα του νησιού και μάλιστα συμπληρώθηκε από πρόταση για δημιουργία σταθμού Διαλογής στο Ηράκλειο και σύνδεσή του μέσω σιδηροδρομικών πορθμείων με την Ιταλία, για προώθηση με βαγόνια ψυγεία (INTERFRIGO) των κρητικών προϊόντων, ιδιαίτερα των πρώιμων.
Το 2000 ο τότε δήμαρχος Ηρακλείου, Κώστας Ασλάνης, εγκρίνει δύο μελέτες: η πρώτη προβλέπει την ανάπτυξη προαστιακού σιδηροδρόμου από Ηράκλειο προς Ρέθυμνο και Χανιά.
Η δεύτερη, πιο προβεβλημένη, προβλέπει την ανάπτυξη τροχιοδρόμου στο Ηράκλειο σε δύο διαδρομές: η πρώτη από το κατασκευαζόμενο τότε Παγκρήτιο Στάδιο προς τα Λιοντάρια και το αεροδρόμιο Νίκος Καζαντζάκης και η δεύτερη από τα Λιοντάρια προς την Κνωσσό, με τις εξής επεκτάσεις: από το Παγκρήτιο Στάδιο προς το Γάζι και τα Λινοπεράματα, από το αεροδρόμιο προς Άγιο Ιωάννη, Καρτερό και Χάνι Κοκκίνη και από Κνωσσό προς Πανεπιστήμιο.
Το καλοκαίρι του 2007, στο συνέδριο των απόδημων Κρητών, που έγινε στο Ηράκλειο, οι συγκοινωνιολόγοι, ο Γιώργος Νάθενας και ο Βασίλης Οικονομόπουλος προτείνουν την ανάπτυξη σιδηροδρόμου στην Κρήτη, στην διαδρομή Χανιά-Ρέθυμνο-Ηράκλειο σε 50 λεπτά (20+30 λεπτά) με πρόβλεψη για επεκτάσεις προς Κίσσαμο, Νέο Αεροδρόμιο Καστελίου Πεδιάδος και Άγιο Νικόλαο.
Ο τότε Περιφερειάρχης Σεραφείμ Τσόκας υποσχέθηκε στους δύο συγκοινωνιολόγους την εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας, η οποία, στις 14 Μαΐου 2008 με ερώτηση στη Βουλή προς τον Υπουργό Μεταφορών Κωστή Χατζηδάκη, ζητήθηκε από κρητικούς βουλευτές.
Πρόσφατα το θέμα του τρένου ήλθε και πάλι στο προσκήνιο και μάλιστα το Δημοτικό Συμβούλιο Ηρακλείου είπε ένα ιστορικό ναι στη δημιουργία του πρώτου μέσου σταθερής τροχιάς στην Κρήτη.
Το θέμα είχε ενταχθεί στο Δημοτικό Συμβούλιο στο οποίο παρά την διαφορά θέσεων ψηφίστηκε ομόφωνα από όλες τις παρατάξεις.
Αν και η σχετική απόφαση δεν είναι δεσμευτική ή ουσιαστική για την υλοποίηση ενός τέτοιου πλάνου, ωστόσο δείχνει πως υπάρχει η βούληση της τοπικής αυτοδιοίκησης για την διεκδίκηση και την λειτουργία ενός μέσου σταθερής τροχιάς που θα συνδέει την πόλη του Ηρακλείου με το νέο υπό κατασκευή αεροδρόμιο στο Καστέλι.
Να θυμίσουμε πως μιλάμε για την δημιουργία μιας γραμμής ενός τραμ-τρένου το οποίο θα συνδέει το Ηράκλειο με το αεροδρόμιο ως η αρχή ενός μέσου που μελλοντικά μπορεί να επεκταθεί και σε άλλες μεγάλες πόλεις του νησιού.
Εφημερίδα Φωνή του Μαλεβιζίου στις 22 Μαρτίου 2023
fonimaleviziou.gr
sidirodromikanea.blogspot.com
