Η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται σταδιακά να «ανάβει κόκκινο» στη χρηματοδότηση για την κατασκευή οδικών αξόνων, προκρίνοντας άλλους είδους υποδομές, όπως ο σιδηρόδρομος, το Μετρό, τα αντιπλημμυρικά έργα, τα logistics, η διασύνδεση λιμένων με το τρένο και άλλες αντίστοιχες δράσεις.
Γράφει ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου
Τα πρώτα… «μηνύματα» είχαν έρθει προ αρκετών μηνών από την Ευρώπη κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την ένταξη των εγχώριων υποδομών στο περίφημο πρόγραμμα επενδύσεων/μεταρρυθμίσεων που θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Τα μεγάλα οδικά έργα δεν χωράνε, τουλάχιστον «μαζικά», στο συγκεκριμένο χρηματοδοτικό σκέλος, καθώς οι Βρυξέλλες επιθυμούσαν είτε την προώθηση άλλων δράσεων είτε την ελαχιστοποίηση υποδομών που δεν είχαν φιλικές προς το περιβάλλον προϋποθέσεις (λεγόμενη «τσιμεντοποίηση» και επιβάρυνση περιβάλλοντος). Αν εξαιρέσουμε κάποια μεμονωμένα οδικά (ΒΟΑΚ, τμήμα του Ε 65) που πετύχαν χρηματοδότηση λόγω συγκεκριμένων προϋποθέσεων (αναπτυξιακή διάσταση, ασφάλεια για την Κρήτη, σύνδεση με την Κεντρική Μακεδονία που βαίνει προς απολιγνιτοποίηση για τον δεύτερο), τα υπόλοιπα εξαιρέθηκαν της λίστας. Αναλόγως, κάποιες σχετικές ενστάσεις μπορεί να υπάρχουν και για το ΕΣΠΑ (όχι του 2021-2027, αλλά της αμέσως επόμενης προγραμματικής περιόδου) αλλά ακόμα δεν έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο, αν και σταδιακά από το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών αναζητούν μοντέλα, π.χ. τύπου ΣΔΙΤ, και για τους οδικούς άξονες.
Ήδη πάντως, ο αρμόδιος υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Κ. Καραμανλής, σε κάθε ευκαιρία, κάνει αναφορά σε αυτή την στροφή από τα οδικά σε άλλου τύπου έργα. Μάλιστα, σημείωσε προ ημερών ότι το Πάτρα - Πύργος, όπως και ο ΒΟΑΚ, είναι από τα τελευταία οδικά έργα που αναμένεται να γίνουν στη χώρα, τουλάχιστον σε μεγάλο μέγεθος και σε σχέση με την αθρόα χρηματοδοτική συμβολή.
Βέβαια, στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι ήδη, κατά κάποιες εκτιμήσεις στελεχών του χώρου, στην Ελλάδα έχει αναπτυχθεί ένα δίκτυο αυτοκινητόδρομων συνολικού μήκους 2.200 χιλιομέτρων στην ηπειρωτική Ελλάδα (συνυπολογίζοντας βέβαια τις μεγάλες οδικές παραχωρήσεις Ελευσίνα-Κόρινθος-Πάτρα, την Ιόνια Οδό, το τμήμα του Κεντρικού αυτοκινητόδρομου, τα έργα στον ΠΑΘΕ, στα Τέμπη, την Πελοπόννησο). Αν προσθέσουμε τον ΒΟΑΚ (300 χλμ.), τις επεκτάσεις Αττικής Οδού, τα υπόλοιπα τμήματα του Ε 65, τα οδικά τμήματα Θεσσαλονίκη-Έδεσσα και Δράμα-Αμφίπολη, το τμήμα Καλαμάτα-Πύλος-Μεθώνη, το Πάτρα-Πύργος και άλλες οδικές παρεμβάσεις (κάθετοι άξονες Εγνατίας, Ζεύξη Σαλαμίνας κ.α.), προσεχώς το δίκτυο υπολογίζεται να ξεπεράσει τα 2.700 χιλιόμετρα.
Κατά συνέπεια, μετά το τέλος αυτής της δεκαετίας, κατά βάση θα απαιτούνται παρεμβάσεις, αναβαθμίσεις, συντηρήσεις ή κατά τόπους προσθήκες, άρα υπό μία έννοια θα έχει ολοκληρωθεί το βασικό μέρος «μαζικών» οδικών υποδομών. Εξ ου και ήδη στο υπουργείο αλλά και στον κατασκευαστικό χώρο κοιτάζουν άλλου είδους υποδομές αλλά και διαφορετικά χρηματοδοτικά προγράμματα.
Σε πρόσφατη παρέμβασή του στη Σύνοδο Υπουργών Μεταφορών στο Λουξεμβούργο για την στρατηγική της βιώσιμης και έξυπνης κινητικότητας ο κ. Καραμανλής, είχε τονίσει ότι το σύστημα μεταφορών της ΕΕ μπορεί να επιτύχει την πράσινη και ψηφιακή του μεταμόρφωση και να γίνει πιο ανθεκτικό στις μελλοντικές κρίσεις. «Το αποτέλεσμα θα είναι η μείωση των εκπομπών κατά 90% έως το 2050, που θα παραδοθεί από ένα έξυπνο, ανταγωνιστικό, ασφαλές, σύστημα μεταφορών» σημείωσε χαρακτηριστικά και τόνισε πως αυτό αποτελεί ένα φιλόδοξο στόχο αλλά και μια μεγάλη πρόκληση για την τον τομέα των Μεταφορών.
Πρόσφατα μόλις είχε επίσης επισημάνει ότι «αυτό που συζητείται σήμερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι από τη μεθεπόμενη προγραμματική περίοδο να μειωθούν τα κονδύλια για οδικά έργα. Δηλαδή τα χρήματα που θα δίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά από επτά με δέκα χρόνια για οδικά έργα θα είναι ελάχιστα, προκειμένου να μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Επομένως, θα πρέπει να δοθεί έμφαση σε νέες υποδομές, που έχουν να κάνουν με το σιδηρόδρομο».
Σημείωσε ότι η Ελλάδα έχει ένα από τα πιο προβληματικά συστήματα κατασκευής σιδηροδρόμου στην Ευρώπη, το οποίο εξορθολογίζεται, ενώ παράλληλα θα ξεκινήσει μέσα στο τελευταίο τρίμηνο του 2021 το μεγαλύτερο πρόγραμμα σιδηροδρομικών έργων που έχει γίνει ποτέ στη χώρα μας, ύψους 3,3 δισ. ευρώ.
Τόνισε ότι έξυπνες υποδομές σημαίνει σύνδεση των λιμανιών με το σιδηρόδρομο και υπογράμμισε ειδικότερα για τους σιδηρόδρομους ότι: «Αυτά είναι τα έργα της επόμενης 15ετίας, αυτά τα έργα πρέπει να προωθήσουμε, αυτά προωθεί η Ευρώπη». Είχε υπογραμμίσει ότι για να γίνει η Ελλάδα το κέντρο logistics των Βαλκανίων πρέπει να συνδέσει λιμάνια και σιδηρόδρομο. «Πρέπει και ο τεχνικός και ο πολιτικός κόσμος να καταλάβουν ότι πρέπει να γυρίσουμε σελίδα και να πάμε πια σε έξυπνες υποδομές, είτε αφορούν αντιπλημμυρικά έργα, είτε σιδηροδρομικά έργα», είχε προσθέσει ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών.
Αλλά και στην ομιλία του στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου της βουλής, την οποία ενημέρωσε για την Γραμμή 4 του Μετρό, ο κ. Καραμανλή είχε αναφέρει ότι πρόκειται για ένα πραγματικά «φιλοπεριβαλλοντικό έργο», το οποίο εντάσσεται μέσα σε ένα γενικότερο πλαίσιο έξυπνων υποδομών. «Εδώ, νομίζω ότι, πρέπει όλοι να καταλάβουμε όσοι παρακολουθούμε τα ευρωπαϊκά, ότι πλέον κλείνει ο κύκλος των οδικών έργων στην Ευρώπη. Μας αρέσει, δεν μας αρέσει, αυτή είναι μια πραγματικότητα, που σημαίνει ότι από εδώ και στο εξής, ειδικά στο επόμενο χρηματοδοτικό από το 2027 και μετά, θα δούμε πολύ λίγα οδικά έργα, για λόγους πρασινίσματος, να εγκρίνονται», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Σημείωσε επίσης ότι κοινή πρακτική σε όλη την Ευρώπη είναι η ενίσχυση των μέσων σταθερής τροχιάς για τη μείωση της ρύπανσης, καθώς το 21% με 30% της ρύπανσης στις πόλεις οφείλεται στα ΙΧ.
«Η Ευρώπη έχει μια πολύ φιλόδοξη ατζέντα, αναφορικά με πολύ συγκεκριμένους στόχους που έχει μέχρι το 2050. Επομένως, θα βλέπουμε από εδώ και πέρα και νομίζω ότι και η Ελλάδα -και αυτό πρέπει να κάνει το Υπουργείο και αυτό κάνει το Υπουργείο- θα πρέπει να κινείται στα έργα της επόμενης δεκαπενταετίας, που είναι σιδηροδρομικά, αντιπλημμυρικά έργα. Γιατί, νομίζω ότι, αυτά είναι τα έργα του μέλλοντος και πρέπει και εμείς να κινηθούμε σε αυτό το πλαίσιο, να μην αποκλίνουμε από την Ευρώπη. Να είμαστε και εμείς συμβατοί με αυτά που συμβαίνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Να προσθέσουμε επίσης ότι την περασμένη Παρασκευή, αναφορικά με τα αντιπλημμυρικά έργα, ο κ. Καραμανλής τόνισε ότι το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών έχει εκπονήσει έναν συνολικό σχεδιασμό αξιοποιώντας το σύνολο των χρηματοδοτικών εργαλείων, που διαθέτει. Υπογράμμισε δε ότι τους τελευταίους 22 μήνες έχουν ανατεθεί έργα αντιπλημμυρικής προστασίας ύψους 350 εκ. ευρώ γύρω από τους μεγάλους αυτοκινητοδρόμους, ενώ έχουν ήδη εγκριθεί από την Διυπουργική Επιτροπή Μεγάλων Έργων και νέα έργα ύψους 250 εκ ευρώ, που θα ανατεθούν σύντομα.
Όπως σημείωσε ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, συνολικά το αντιπλημμυρικό πρόγραμμα που έχει σχεδιαστεί ανέρχεται σε περίπου 1,5 δισ. ευρώ, ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Προς χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης ειδικότερα, έχουν προταθεί αντιπλημμυρικά έργα ύψους 233 εκ ευρώ, μεταξύ των οποίων και έργα διαχείρισης υδάτινων πόρων και φράγματα. Μάλιστα τόνισε ότι έχει ήδη ξεκινήσει το μεγάλο πρόγραμμα ύψους 430 εκ ευρώ, που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, την CEB (Αναπτυξιακή Τράπεζα του Συμβουλίου της Ευρώπης), και το ΕΣΠΑ, και αφορά δράσεις αντιπλημμυρικής προστασίας στην Αττική, τη Θεσσαλονίκη και τη Κόρινθο, περιοχές με έντονα πλημμυρικά φαινόμενα.
