Με 15 αντί για 14 σταθμούς θα ξεκινήσει τον Φεβρουάριο η β’ φάση του διαγωνισμού για την κατασκευή του πρώτου τμήματος της νέας γραμμής 4 του Μετρό (τμήμα Άλσος Βεΐκου – Γουδή).
Ο νέος σταθμός έχει την προσωρινή ονομασία «Ελικώνος» και θα κατασκευαστεί ανάμεσα στους σταθμούς Γαλάτσι και Κυψέλη.
Ο νέος σταθμός έχει την προσωρινή ονομασία «Ελικώνος» και θα κατασκευαστεί ανάμεσα στους σταθμούς Γαλάτσι και Κυψέλη.
Επίσης στην Καισαριανή γίνεται δεκτό το αίτημα του δήμου για μεταφορά του σταθμού Νήαρ Ηστ από το κέντρο της πόλης σε χώρο πλησίον της Πανεπιστημιούπολης Ζωγράφου. Οι εξελίξεις σχετικά με τη γραμμή 4 του Μετρό επιβεβαιώθηκαν από το διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας κ. Θ. Παπαδόπουλο ο οποίος μίλησε πρόσφατα σε ημερίδα του Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Αθήνας με θέμα τις δημόσιες αστικές συγκοινωνίες της Αθήνας.
Η προσθήκη του σταθμού «Ελικώνος» ικανοποιεί τους κατοίκους της Κυψέλης οι οποίοι εξ αρχής ζητούσαν την κατασκευή του, αφού η απόσταση μεταξύ των σταθμών Γαλάτσι και Κυψέλη θα είναι μεγαλύτερη του ενάμιση χιλιομέτρου με τη γραμμή να διέρχεται από μία εκ των πλέον πυκνοκατοικημένων περιοχών της Αθήνας.
Η Αττικό Μετρό είχε δικαιολογήσει την μεγάλη απόσταση με το επιχείρημα πως δεν υπάρχει διαθέσιμος χώρος μεταξύ των δύο σταθμών. Οι κάτοικοι είχαν υποδείξει ως προτεινόμενη θέση τη διασταύρωση Πάρνηθος και Αγίας Γλυκερίας πλησίον του λόφου Ελικώνος. Τον περασμένο Φεβρουάριο, η Αττικό Μετρό απάντησε για μία ακόμα φορά πως η κατασκευή του σταθμού δεν είναι δυνατό να εξεταστεί στην παρούσα φάση καθώς είναι αργά και κάτι τέτοιο θα προκαλούσε καθυστέρηση στην εξέλιξη του διαγωνισμού.
Παρέμβαση Περιφερειακού Συμβουλίου
Ωστόσο, μετά από εισήγηση του αντιπεριφερειάρχη κ. Αναγνωστόπουλου κατά τη διάρκεια συζήτησης για την έγκριση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τη Γραμμή 4, το Περιφερειακό Συμβούλιο ζήτησε να εξεταστεί θετικά τόσο το αίτημα των κατοίκων της Κυψέλης για την προσθήκη ενός σταθμού, όσο και το αίτημα του Δήμου Καισαριανής για τη μετακίνηση του σταθμού Νήαρ Ηστ.
Στην Καισαριανή, ο δήμος ζητούσε την απομάκρυνση του σταθμού Νήαρ Ηστ από το κέντρο της πόλης (πλησίον του γηπέδου της Νήαρ Ηστ) ώστε να μην προκληθεί κυκλοφοριακή επιβάρυνση και να μη χαθούν θέσεις στάθμευσης κατά τη διάρκεια της κατασκευής. Η θέση που προτάθηκε για τη μεταφορά του είναι πλησίον της Πανεπιστημιούπολης σε χώρο που σύμφωνα με την Αττικό Μετρό θα κατασκευαστεί φρέαρ εξαερισμού. Το Δημοτικό Συμβούλιο υπερψήφισε τη μεταφορά του σταθμού, ενώ η αντιπολίτευση του δήμου ζήτησε να γίνει δημοψήφισμα ώστε οι δημότες να αποφασίσουν που θέλουν να κατασκευαστεί ο σταθμός.
Η τελική επιβεβαίωση για τη θέση όλων των σταθμών της γραμμής θα έρθει με την προκήρυξη της β’ φάσης του διαγωνισμού τον επόμενο Φεβρουάριο. Εκτός απροόπτου, δεσμευτικές προσφορές αναμένεται να καταθέσουν και οι τέσσερις κοινοπραξίες που επιλέχθηκαν από την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης τον περασμένο Αύγουστο.
Προϋπολογισμός
Η κατασκευή του πρώτου τμήματος της γραμμής 4 θα έχει προϋπολογισμό 1,5 δισεκατομμυρίου ευρώ (1.450.000.000 σύμφωνα με τα έγγραφα του διαγωνισμού) και θα είναι το «μεγαλύτερο δημόσιο έργο στην Ευρώπη σήμερα». Το 25%-30% προβλέπεται ότι θα προέλθει από το ΕΣΠΑ 2014-2020, ενώ το υπόλοιπο 70%-75% από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Ο διαγωνισμός αναμένεται να ολοκληρωθεί ως το τέλος του 2018 ενώ τα έργα να ξεκινήσουν στις αρχές του 2019. Αν βέβαια δεν υπάρξουν καθυστερήσεις που είναι σχεδόν δεδομένες ακόμα και για μικρότερα έργα.
Το πρώτο τμήμα της γραμμής 4 (Άλσος Βεΐκου – Γουδή), με 15 πλέον σταθμούς και μήκος 13 περίπου χιλιομέτρων, αναμένεται να εξυπηρετεί καθημερινά 340.000 επιβάτες. Θα είναι η πρώτη γραμμή του Μετρό της Αθήνας με συρμούς χωρίς οδηγό και θύρες στις αποβάθρες των σταθμών. Η δυνητική χρονοαπόσταση των συρμών θα είναι τα 90 δευτερόλεπτα, ωστόσο τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της γραμμής, οι συρμοί θα διέρχονται το λιγότερο ανά 4 λεπτά.
Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, η γραμμή θα κατασκευαστεί σε 8 χρόνια. Εφόσον δηλαδή δεν υπάρξει καθυστέρηση, θα παραδοθεί το νωρίτερο το 2027.
Χωρίς οδηγούς
Η γραμμή 4 του Μετρό της Αθήνας θα φέρει αρκετές καινοτομίες έναντι των σημερινών τριών γραμμών που βρίσκονται σε λειτουργία. Η πιο σημαντική ίσως από αυτές, είναι ότι θα λειτουργεί εξ αρχής αυτόματα, περιορίζοντας τον ρόλο που θα έχουν οι «συνοδοί» (και όχι πλέον οδηγοί) μέσα στους συρμούς.
Διεθνώς, η δημιουργία αυτοματοποιημένων γραμμών Μετρό τείνει να γίνει κανόνας για καινούριες γραμμές, καθώς η πρόοδος της τεχνολογίας έχει κάνει τα σχετικά συστήματα πιο ασφαλή και προσιτά και με πολλά εμφανή πλεονεκτήματα. Παράλληλα, σε πολλές πόλεις αναβαθμίζονται παλαιότερες γραμμές Μετρό ώστε να λειτουργούν αυτοματοποιημένα.
Αυτή τη στιγμή, λειτουργούν αυτοματοποιημένες γραμμές σε περισσότερες από 30 χώρες του κόσμου, σε όλες τις ηπείρους, ενώ σε φάση κατασκευής ή σχεδιασμού βρίσκονται τουλάχιστον 30 νέες γραμμές. Ανάμεσά τους, η γραμμή 4 του Μετρό της Αθήνας και η βασική γραμμή του Μετρό της Θεσσαλονίκης που θα λειτουργήσει (σύμφωνα με το αναθεωρημένο χρονοδιάγραμμα) πριν από τη γραμμή 4 της Αθήνας.
Για τη γραμμή 4 του Μετρό, θα χρησιμοποιηθεί σύστημα σηματοδότησης και ελέγχου συρμών τεχνολογίας CBTC (Communications-Based Train Control). Πρόκειται ουσιαστικά για ένα σύστημα-ομπρέλα κάτω από το οποίο λειτουργεί μία σειρά υποσυστημάτων όπως σύστημα ηλεκτρονικής αλληλομανδάλωσης (EIXL – πρόκειται για το σύστημα το οποίο υποδεικνύει τις ασφαλείς αποστάσεις μεταξύ τρένων σε μία σιδηροδρομική γραμμή μέσω σηματοδότησης κλπ.), σύστημα αυτόματης λειτουργίας συρμών (ATO), σύστημα αυτόματης προστασίας συρμών (ATP), σύστημα αυτόματης επιτήρησης συρμών (ATS) και σύστημα μετάδοσης δεδομένων (DCS).
Πώς λειτουργεί το CBTC
Κάθε τρένο μεταδίδει συνεχώς και μεγάλη ακρίβεια δεδομένα σχετικά με τη θέση του, την ταχύτητά του και την κατάστασή του, ενώ το σύστημα, με εξίσου μεγάλη ακρίβεια υποδεικνύει σε κάθε τρένο την σωστή ταχύτητα που πρέπει να έχει ανά πάσα στιγμή, καθώς συστήματα αυτόματης επιτήρησης συρμών και αυτόματης προστασίας συρμών φροντίζουν ώστε να τηρούνται ασφαλείς αποστάσεις και ταχύτητες, επεμβαίνοντας στην λειτουργία αν κριθεί απαραίτητο.
Σημειώνεται πως τα υποσυστήματα αυτά λειτουργούν ήδη (είτε ενεργά, όπως το ATP – είτε μόνο σε συνθήκες δοκιμών, όπως το ATO) στις γραμμές του Μετρό της Αθήνας. Δηλαδή, εφόσον υπήρχε πρόθεση θα ήταν δυνατή η αυτοματοποίηση και των γραμμών 2 και 3 του Μετρό. Κάτι τέτοιο όμως δεν προβλέπεται, τουλάχιστον στο μεσοπρόθεσμο μέλλον.
Οι κύριοι προμηθευτές συστημάτων CBTC είναι οι εξής έξι εταιρείες: Alstom, Ansaldo STS, Bombardier, Invensys, Siemens και Thales. Στο Μετρό της Θεσσαλονίκης έχει επιλεγεί σύστημα αυτοματοποίησης καθώς και συρμοί της ιταλo-ιαπωνικής Ansaldo STS (ανήκει πλέον στον όμιλο της Hitachi) παρόμοιο με αυτό του Μετρό της Κοπεγχάγης.
Το εάν η αυτοματοποίηση σημαίνει και λειτουργία τρένων χωρίς οδηγούς εξαρτάται από το βαθμό της αυτοματοποίησης που προσφέρει το κάθε σύστημα. Υπάρχουν 5 διαβαθμίσεις αυτοματοποίησης (Grades of Automation), από GoA 0 (εντελώς χειροκίνητη λειτουργία) έως GoA 4 (πλήρως αυτοματοποιημένη λειτουργία). Η βαθμίδα GoA 1 αντιστοιχεί στον ελάχιστο βαθμό αυτοματοποίησης, όπου ο οδηγός πραγματοποιεί ένα μεγάλο αριθμό λειτουργιών και η επίβλεψή του είναι απολύτως απαραίτητη (αυτό ήταν και το σύστημα αυτοματοποιημένης λειτουργίας που τέθηκε σε λειτουργία στη γραμμή Victoria του Μετρό του Λονδίνου το 1967 και αναβαθμισμένο συνεχίζει να λειτουργεί έως σήμερα). Αντίθετα η βαθμίδα GoA 4 αντιστοιχεί στον μέγιστο βαθμό αυτοματοποίησης, με τον οδηγό να μην είναι απαραίτητος για τη λειτουργία του τρένου, και με πολλούς συρμούς να μην διαθέτουν καν καμπίνα οδήγησης (π.χ. στις γραμμές 9 και 10 της Βαρκελώνης).
Συνοδός αντί οδηγού
Σύμφωνα με την Αττικό Μετρό, στη γραμμή 4 του Μετρό (όπως και στο Μετρό της Θεσσαλονίκης) θα χρησιμοποιηθεί η ανώτατη βαθμίδα αυτοματοποίησης (GoA 4). Κατά συνέπεια η παρουσία οδηγού δεν θα είναι επιβεβλημένη. Αντίθετα, στον συρμό θα επιβαίνει συνοδός ο οποίος είτε θα έχει περιορισμένο ρόλο στη λειτουργία των συρμών (π.χ. άνοιγμα και κλείσιμο των θυρών) αν και τεχνικά δεν θα είναι απαραίτητο, είτε η παρουσία του θα έχει κυρίως ρόλο «ψυχολογικό» καθώς και συντονιστικό σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Ο συνοδός όμως θα λαμβάνει ρόλο οδηγού όταν οι συρμοί της γραμμής 4 θα κινούνται στη γραμμή 2 (ή 3) καθ’ οδόν προς ή από τα αμαξοστάσια (το πρώτο τμήμα της γραμμής 4 δεν θα διαθέτει αμαξοστάσιο).
Για τη μεγιστοποίηση της ασφάλειας, η Αττικό Μετρό έχει αποφασίσει να διαμορφώσει ανάλογα την χρονοαπόσταση μεταξύ των συρμών της γραμμής (τη μικρότερη δυνατή απόσταση μεταξύ δύο συρμών σε συνθήκες λειτουργίας). Ενώ η χρονοαπόσταση λειτουργίας του συστήματος θα είναι 90 sec, δηλ. απόσταση 1,5 λεπτού μεταξύ δύο συρμών, τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της γραμμής 4 η χρονοαπόσταση προβλέπεται να είναι 240 sec (4 λεπτά) ενώ μεσοπρόθεσμα θα κατέβει στα 180 sec (3 λεπτά). Βέβαια το τι συχνότητες διέλευσης θα δούμε στην πράξη εξαρτάται από διάφορους παράγοντες (αριθμός διαθέσιμων συρμών, αριθμός προσωπικού, επιβατική κίνηση κ.ά.) Για παράδειγμα, ενώ η χρονοαπόσταση λειτουργίας στις γραμμές 2 και 3 του Μετρό είναι 100 sec (θα μπορούσαμε να είχαμε διέλευση συρμών ανά 1 λεπτό και 40 δευτ τις ώρες αιχμής), η συχνότητα διέλευσης συρμών, σύμφωνα με το πρόγραμμα δρομολογίων φτάνει σήμερα τα 4 λεπτά στη γραμμή 3 και τα 4,5 στη γραμμή 2, ή και στο διπλάσιο για το τμήμα Άγιος Δημήτριος – Ελληνικό της ίδιας γραμμής.
Καινοτομίες
Μία άλλη καινοτομία της γραμμής 4 η οποία συνδέεται με την αυτοματοποιημένη λειτουργία και θα κάνει σίγουρα εντύπωση στους επιβάτες, θα είναι η λειτουργία πετασμάτων-θυρών επί των αποβαθρών (platform screen doors). Κατά μήκος όλων των αποβαθρών των σταθμών της γραμμής 4 θα εγκατασταθούν διαφανή πετάσματα τα οποία θα διαθέτουν θύρες στα σημεία όπου και οι θύρες των σταθμευμένων συρμών. Κατά αυτό τον τρόπο θα υπάρχει ασφάλεια για τους επιβάτες που αναμένουν επί των αποβαθρών και θα αποτραπούν πλήρως ενδεχόμενες απόπειρες αυτοκτονίας στους σταθμούς της γραμμής. Το σύστημα θυρών επί των αποβαθρών πολύ δύσκολα μπορεί να λειτουργήσει δίχως κάποιο σύστημα αυτοματοποιημένης λειτουργίας καθώς αφενός οι θύρες των αποβαθρών πρέπει να ανοίγουν και να κλείνουν ταυτόχρονα με τις θύρες των συρμών και αφετέρου οι συρμοί πρέπει να σταθμεύουν με ακρίβεια εκατοστού σε όλους τους σταθμούς έτσι ώστε οι θέσεις των θυρών του συρμού και των αποβαθρών να ταυτίζονται απόλυτα. Απαιτείται δηλαδή η διασύνδεση των θυρών με μία σειρά άλλων συστημάτων (σύστημα ελέγχου συρμών, σύστημα ελέγχου πρόσβασης, τηλεπικοινωνίες κλπ.)
Πλεονεκτήματα χρήσης αυτοματοποιημένου συστήματος λειτουργίας
-Καθώς οι συρμοί αναπτύσσουν την βέλτιστη ταχύτητα ανά κομμάτι διαδρομής, ελαχιστοποιείται η κατανάλωση ενέργειας και το κόστος λειτουργίας των γραμμών.
-Μειώνονται ενδεχόμενες καθυστερήσεις για τον ίδιο λόγο.
-Τα συστήματα αυτοματοποίησης προσφέρουν πολλές δικλείδες ασφαλείας και εφεδρείες σε περιπτώσεις κάποιας δυσλειτουργίας ή παράβασης ταχυτήτων και αποστάσεων ασφαλείας. Ακόμα και αν ολόκληρο το Κέντρο Ελέγχου Λειτουργίας τεθεί εκτός λειτουργίας, θα υπάρχει εφεδρικό ΚΕΛ σε ετοιμότητα για να αναλάβει τη λειτουργία της γραμμής.
-Είναι δυνατή η άμεση αυξομείωση της συχνότητας διέλευσης συρμών σε περιπτώσεις μεγάλης επιβατικής κίνησης ή έκτακτων αναγκών.
-Η εγκατάσταση πετασμάτων και θυρών επί των αποβαθρών προσφέρουν ασφάλεια στους επιβάτες.
Συντάκτης: Ισίδωρος Ρούσσος
Πηγή: athina984.gr
