Την κορυφή του παγόβουνου αποτελεί, σύμφωνα με νομικούς κύκλους, η πρόσφατη άσκηση, από την Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθήνας, ποινικής δίωξης για απάτη (κακούργημα) κατά παντός υπευθύνου των εταιρειών ΑΚΤΩΡ ΑΕ και ΜΟΧΛΟΣ ΑΕ.
Η έρευνα για την υπόθεση αυτήν, που διενεργήθηκε από την εισαγγελέα Πρωτοδικών Βαρβάρα Γνεσούλη, αποτελεί μόνο ένα μικρό κομμάτι μιας μεγαλύτερης έρευνας, η οποία διεξάγεται εδώ και μήνες υπό συνθήκες άκρας μυστικότητας Οι εισαγγελικές Αρχές, λένε οι ίδιοι κύκλοι, έχουν στη διάθεσή τους στοιχεία-φωτιά για την ύπαρξη καρτέλ κατασκευαστικών εταιρειών, που τα τελευταία 27 χρόνια έχει καθιερώσει την κυριαρχία του στους διαγωνισμούς δημοσίων έργων.
Οι Εισαγγελίες Διαφθοράς και Οικονομικού Εγκλήματος έχουν συγκεντρώσει υλικό –έγγραφα και μαρτυρικές καταθέσεις– από το οποίο προκύπτουν ενδείξεις «καρτελικών» συμπράξεων μεταξύ μεγάλων κατασκευαστικών εταιρειών, που εκμηδενίζουν ακόμα και την υποψία του ελεύθερου ανταγωνισμού στον χώρο των δημοσίων έργων, με άμεση συνέπεια την πρόκληση ζημιάς στο ελληνικό Δημόσιο.
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού
Στο υλικό που χειρίζονται οι εισαγγελικές Αρχές υπάρχει και ο φάκελος της Επιτροπής Ανταγωνισμού, ο οποίος περιέχει ντοκουμέντα για πολλές εταιρείες και δεκάδες έργα που δημοπρατήθηκαν από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 μέχρι και σήμερα.
Συγκεκριμένα, η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού διενήργησε αυτεπάγγελτη έρευνα, σχετική με διαγωνισμούς δημοσίων έργων, στα οποία συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, έργα κατασκευής μεγάλων οδικών αξόνων, ΜΕΤΡΟ, Προαστιακού και σιδηροδρομικών γραμμών – σταθμών, που δημοπρατήθηκαν με το σύστημα της παραχώρησης, καθώς και έργα μέσω συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ).
Σημαντικά στοιχεία για τον τρόπο που δρα το καρτέλ και το πώς μπορεί να θέσει εκτός διαγωνισμών επιχειρήσεις οι οποίες δεν συμφωνούσαν στις παράνομες συμπράξεις έδωσε ο επιχειρηματίας Π. Εμφιετζόγλου, ο οποίος κατέθεσε τόσο στη Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού όσο και στην Εισαγγελία Οικονομικού Εγκλήματος. Ο κ. Εμφιετζόγλου –κατέθεσε στις 17/12/2012– προσκόμισε κατάλογο με δημοπρασίες, υποστηρίζοντας ότι αυτές ήταν «προσυμφωνημένες», δηλαδή πως είχαν προαποφασιστεί τόσο το προσφερόμενο ποσό έκπτωσης όσο και ο μειοδότης.
Στην ερώτηση της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού αναφορικά με τον τρόπο βάσει του οποίου γίνεται η κατανομή των δημοπρατηθέντων δημοσίων έργων ανάμεσα σε επιχειρήσεις (π.χ., γεωγραφική ή ως προς το αντικείμενο) πριν από την υποβολή προσφορών σε άλλους διαγωνισμούς κατασκευής δημοσίων έργων, ο μάρτυρας ανέφερε: «Δεν υπάρχει γεωγραφική κατανομή. Υπάρχει κατανομή προϋπολογισμού έργου. Έχουν συμφωνήσει όλα τα μεγάλα έργα να τα αναλάβει κατά βάση το καρτέλ των 3 εταιρειών (ΑΚΤΩΡ, J&P Άβαξ και ΤΕΡΝΑ) και να δώσουν στις 3 μικρές (ΑΕΓΕΚ, ΙΝΤΡΑΚΑΤ και ΜΟΧΛΟΣ) κάποια μικρά ποσοστά».
Στην ερώτηση σχετικά με το εάν συμμετείχε ή προσκλήθηκε να συμμετέχει σε προσυνεννόηση με άλλες επιχειρήσεις αναφορικά με κάποιον διαγωνισμό κατασκευής δημοσίου έργου, απάντησε: «Εγώ αυτήν τη στιγμή είμαι εκτός των διαγωνισμών. Δεν μου δίνουν εγγυητικές οι τράπεζες. Δεν έχουν κανέναν λόγο να με προσεγγίζουν. Πριν από χρόνια (4-5 έτη) ο κ. Κ… είχε έρθει στο γραφείο μου, με είχε προσεγγίσει και μου είχε ζητήσει να συνεννοηθούμε για τις προσφορές γενικά. Να δώσουμε χαμηλές προσφορές και να μοιραζόμαστε τα κέρδη. Με προσέγγισε γιατί ήμουν ο πιο “δύσκολος”. Αυτό έγινε πριν να ξεκινήσει το καρτέλ των Δημοσίων Έργων που λειτουργεί τον τελευταίο χρόνο, ήτοι το 2012 (…). Όπως είπα ανωτέρω, με προσέγγισε ο κ. Κ…, έγινε γενική συζήτηση: “Έλα και εσύ μέσα στην ομάδα, να μοιράσουμε τα έργα”, αλλά εγώ δεν δέχτηκα να γίνω μέρος αυτής της απάτης. Η κρίση χτύπησε και την εταιρεία μου. Χρώσταγα όπως και οι μεγάλες εταιρείες, αλλά πολύ λιγότερα από αυτές. Π.χ., μπορεί να χρώσταγα 100 εκατ. και κάποια από τις μεγάλες 2 δισ. ευρώ στις τράπεζες. Οι μεγάλες κατασκευαστικές του ΚΑΡΤΕΛ έπιασαν τις τράπεζες και τους είπαν ότι θα έπρεπε να μη μου δώσουν καμιά εγγυητική επιστολή, ώστε να μην κατέβω σε διαγωνισμούς και δώσω μεγάλη έκπτωση, πάρω τα έργα και τα χάσουν. Μόνο έτσι δεν θα έχαναν τα λεφτά τους. Το αποτέλεσμα ήταν καμία τράπεζα να μη μου δώσει εγγυητική. Διευθυντής τράπεζας μου είπε ότι, αν δώσουν σε εμένα εγγυητικές, θα πάρω εγώ τα έργα με μεγάλη έκπτωση και οι υπόλοιποι δεν θα μπορέσουν να πάρουν τα έργα με χαμηλές τιμές και η τράπεζα δεν θα μπορούσε, κατόπιν τούτου, να λάβει πίσω τα οφειλόμενα από αυτές ποσά»!
Συνεχίζοντας, ο μάρτυρας τόνισε ότι η «συνεννόηση μεταξύ των 6 μεγάλων κατασκευαστικών προκύπτει οφθαλμοφανώς από τις μαζικά χαμηλές εκπτώσεις και από το γεγονός ότι οι εταιρείες επαναλαμβάνονται στα έργα εκ περιτροπής… Το ποσοστό της κάθε μίας έχει προκαθορισθεί. Η έκπτωσή τους είναι πάρα πολύ χαμηλή, 5,6%. Πέρα από αυτό, δεν γνωρίζω άλλης μορφής συνεννόηση. Όλη η πιάτσα το γνωρίζει αυτό. Δεν έχω κάποια συγκεκριμένα αποδεικτικά έγγραφα». Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκε και η κατάθεση του κ. Κούτλα (ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ), ο οποίος επίσης εξετάστηκε και από την Εισαγγελία Οικονομικού Εγκλήματος.
Ο κ. Κούτλας –εξετάστηκε στις 14/01/2013– σε ερώτηση αν γνωρίζει περιπτώσεις δημοπρασιών δημοσίων έργων όπου το ύψος των προσφερόμενων εκπτώσεων και ο μειοδότης ήταν «συμφωνημένα», απάντησε ότι γνωρίζει αρκετές τέτοιες περιπτώσεις. Ειδικότερα, ανέφερε: «…Τα τελευταία 3 χρόνια η εταιρεία δεν έχει λάβει μέρος σε καμία δημοπρασία. Είναι επιχειρηματική απόφαση του Δ.Σ. της εταιρείας, δεδομένης και της οικονομικής κρίσης. Παρακολουθώ, όμως, τα έργα. Εδώ και 1 χρόνο παρουσιάζονται αυτά τα φαινόμενα συνεννόησης στους διαγωνισμούς. Υπάρχουν 6 εταιρείες μεγάλες: οι J&P AVAX, ΤΕΡΝΑ, ΑΕΓΕΚ, ΑΚΤΩΡ, ΙΝΤΡΑΚΑΤ και ΜΟΧΛΟΣ. Αυτές παίρνουν πια μέρος στους μεγάλους διαγωνισμούς. Και μοιράζουν τα έργα, εναλλάσσοντας τα σχήματα… Τέτοιο παράδειγμα είναι το έργο “Τιθορέα – Δομοκός”, όπου μειοδότης είναι η J&P AVAX, η ΤΕΡΝΑ και η ΑΚΤΩΡ… Οι ξένες εταιρείες κατεβαίνουν συνήθως μαζί με τις εταιρείες 7ης τάξης… Εδώ και ενάμιση χρόνο παρατηρείται ότι, όπου υπάρχει συνεννόηση, οι εκπτώσεις είναι πολύ χαμηλές, ενώ εκεί όπου υπάρχει πραγματικός ανταγωνισμός είναι υψηλές».
Το ημερολόγιο του Κ. Στέγγου
Τα στοιχεία που δεν προσκόμισαν προς επίρρωση των ισχυρισμών τους οι συγκεκριμένοι μάρτυρες συγκέντρωσαν οι ερευνητές της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού, οι οποίοι πραγματοποίησαν επιτόπιους αιφνιδιαστικούς ελέγχους στις εμπλεκόμενες εταιρείες τους πρώτους μήνες του 2013. Κατά τους ελέγχους αυτούς, πήραν έγγραφα τα οποία καταδεικνύουν πως γίνονταν οι συνεννοήσεις μεταξύ των εμπλεκόμενων εταιρειών, είτε πριν είτε μετά τη δημοπράτηση ενός έργου.
Πολύτιμες θεωρούνται από τους ερευνητές οι σημειώσεις στο ημερολόγιο του Κ. Στέγγου.
Για παράδειγμα, για τα έργα της λεγόμενης «πρώιμης» περιόδου του καρτέλ (1989-1997) οι εμπλεκόμενες εταιρείες διαμορφώνουν ένα κοινό σχέδιο δράσης, συστηματοποιώντας τις συνεννοήσεις τους.
Χαρακτηριστικά, στο ημερολόγιο του Κ. Στέγγου γίνονται αναφορές σε διαχωρισμό εμπλεκόμενων σε «ομάδες», με επικεφαλής «ομαδάρχες». Οι ομάδες εκείνη την περίοδο, όπως επισημαίνεται σε σχετική εισήγηση προς την Επιτροπή Ανταγωνισμού, κατανέμουν τους τότε επικείμενους διαγωνισμούς δημοσίων έργων, προσδιορίζοντας εκ των προτέρων τον ανάδοχο, μέσω κλήρωσης ή κατόπιν σχετικής ειδικότερης ανά διαγωνισμό συνεννόησης, με στόχο την εκ περιτροπής ανάληψη έργων, έτσι ώστε οι παραιτηθέντες από την ουσιαστική διεκδίκηση ενός διαγωνισμού να προσυμφωνούνται ως ανάδοχοι επόμενοι έργου.
Το 1991 φαίνεται πως σταθεροποιείται η μορφή της οργάνωσης των κατασκευαστικών επιχειρήσεων σε ομάδες. Σύμφωνα με το ημερολόγιο του Κ. Στέγγου, η ομάδα απαρτίζεται εκείνη την περίοδο από 11 κατασκευαστικές επιχειρήσεις. Για τις συνεννοήσεις του καρτέλ οι υπεύθυνοι των κατασκευαστικών επιχειρήσεων πραγματοποιούσαν συναντήσεις ακόμα και σε υπόγεια εμπλεκόμενων εταιρειών, όπου δεν έπιαναν τα κινητά, προκειμένου να προσυμφωνήσουν υπό συνθήκες άκρας μυστικότητας τις προσφορές και τις χαμηλές εκπτώσεις για τους επικείμενους διαγωνισμούς.
Ο Κ. Στέγγος, κατά το έτος 1996, αναφέρει στο ημερολόγιό του ότι οι εταιρείες που παραιτούνταν από την ουσιαστική διεκδίκηση ενός κατανεμηθέντος διαγωνισμού, υποβάλλοντας προσφορές κάλυψης «…ως αντάλλαγμα έπαιρναν έργο άλλης δημοπρασίας, αντίστοιχο της αξίας και της δυναμικότητας της κάθε εταιρείας, όπως αυτή προέκυπτε βάσει κατατάξεων». Από τις σημειώσεις στο ημερολόγιο του Κ. Στέγγου προκύπτουν συναντήσεις των «ομαδαρχών» για συμφωνίες σε συγκεκριμένα έργα. Οι εταιρείες που εμπλέκονταν στο καρτέλ είχαν καθιερώσει και συγκεκριμένους τρόπους τήρησης των συμφωνηθέντων. Ένας τρόπος ήταν η έκδοση επιταγών εις διαταγή των εταιρειών που συμφωνούσαν να μη μειοδοτήσουν σε συγκεκριμένο διαγωνισμό, εν είδει εγγύησης για την τήρηση των συμφωνηθέντων.
Οι επιταγές παραδίδονταν σε μία εκ των εμπλεκομένων επιχειρήσεων ως θεματοφύλακα ή φυλάσσονταν σε τραπεζική θυρίδα, προκειμένου, σε περίπτωση που οι προσυμφωνηθέντες ανάδοχοι διεκδικούσαν επόμενα έργα, τα οποία είχε συμφωνηθεί να αναλάβουν οι λοιποί εμπλεκόμενοι, οι τελευταίοι να δύνανται να τις εμφανίσουν προς είσπραξη. Άλλος τρόπος ήταν η κατάθεση από τους εκάστοτε προσυμφωνηθέντες αναδόχους των (πρωτότυπων) εργοληπτικών τους πτυχίων στον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Τεχνικών Εταιρειών (ΣΑΤΕ), ώστε να κατοχυρώνεται ότι αυτοί δεν θα μπορούσαν να συμμετάσχουν σε επόμενο έργο και πως θα υποχωρούσαν ως προς αυτό υπέρ άλλων εμπλεκομένων κατά τα συμφωνηθέντα. Ένας άλλος τρόπος που εφαρμοζόταν, κυρίως κατά την περίοδο 1991-1997, είχε να κάνει με τη σύναψη, προ της δημοπράτησης εκάστοτε κατανεμηθέντος έργου, συμφωνητικών – προσυμφώνων μεταξύ (προσυμφωνηθέντων) αναδόχων και λοιπών, μη αναδόχων, τα οποία παραδίδονταν σε μία εκ των εμπλεκομένων επιχειρήσεων ως θεματοφύλακα και είχαν ως αντικείμενο τη συμμετοχή στις κερδοζημίες του προσυμφωνημένου έργου και των λοιπών εμπλεκομένων οι οποίοι είχαν παραιτηθεί από την ουσιαστική διεκδίκηση του σχετικού διαγωνισμού.
Με βάση τα αναφερόμενα στο ημερολόγιο Στέγγου κατά την περίοδο 1989-1991 και το 1995, η καρτελική σύμπραξη είχε θέσει σε λειτουργία και μηχανισμό χρηματικής αποζημίωσης βάσει του οποίοι οι προσυμφωνηθέντες ανάδοχοι αναλάμβαναν την υποχρέωση να καταβάλουν χρηματικά ποσά στους εμπλεκόμενους που απείχαν κατά τα συμφωνηθέντα, από την ουσιαστική διεκδίκηση του εκάστοτε διαγωνισμού.
Έργα
Ενδεικτικά, μερικά από τα δημόσια έργα που βρίσκονται στο στόχαστρο των ερευνητικών Αρχών είναι:
α) Σταθμοί Σιδηροδρομικής Γραμμής στο τμήμα Κιάτο – Ροδοδάφνη,
β) Τμήμα Ροδοδάφνη – Ψαθόπυργος (Σήραγγα Παναγοπούλας),
γ) Σήραγγα Καλλιδρόμου,
δ) Τιθορέα – Δομοκός (υπολειπόμενες εργασίες Υποδομής – Επιδομή Ηλεκτροκίνηση),
ε) Εγνατία Οδός: Δερβένι – Σέρρες – Προμαχώνας,
στ) Εγνατία Οδός: Τμήμα Κορομηλιά – Κρυσταλλοπηγή,
ζ) Εγνατία Οδός: Κάθετος Άξονας Φλώρινα – Νίκη,
η) Αττικό Μετρό – Μετρό Θεσσαλονίκης,
θ) Νέος Λιμένας Πατρών – 3ο Τμήμα – α’ φάση,
ι) Εγνατία Οδός: Εργασίες Ολοκλήρωσης Τμήματος Παναγία – Γρεβενά,
ια) Εγνατία Οδός: Εργασίες Ολοκλήρωσης από Κόμβο Σελλών – Σήραγγας Μετσόβου,
ιβ) Εγνατία Οδός: Εργασίες Ολοκλήρωσης από Σήραγγα Μετσόβου έως Ανισόπεδο Κόμβο Παναγιάς.
Συντάκτης: Δέσποινα Μπρούσαλη
Πηγή: paraskhnio.gr
