Του Ντάριου Τσίχολ
Φωτογραφία: Ντάριους Τσίχολ
Δεν είναι αλήθεια ότι η ιστορία
πρέπει να χωρίζει τους Ρώσους και τους Πολωνούς. Έτσι λένε μόνο όποιοι θέλουν
να είμαστε πάντα εχθροί.
Προσπαθώντας να αποδείξω τη
δυνατότητα συμφιλίωσης των απογόνων των θυμάτων με τους απογόνους των διωκτών
τους, πήγα με αυτοκίνητο στο Βορρά της Ρωσίας. Αποφάσισα να περάσω ως την μικρή
πόλη Νιάντομα, τόπο εξορίας της οικογένειάς μου το 1940.
Ιούνιος του 1941
Ήξερε ότι ο τρίχρονος γιος της,
πεθαίνει. Το ήξεραν αυτό και οι δυό μεγαλύτεροι γιοί της - Κάρολ και Ζίγμους.
Το ήξεραν επίσης και οι γείτονες από το κατάμεστο κοινό δωμάτιο σε μια άθλια
παράγκα. Τον έσφιγγε στο στήθος της. Του τραγουδούσε τραγούδια και τον
παρακαλούσε να κάνει λίγη υπομονή. Του έλεγε ότι ο πατέρας του θα επιστρέψει
σύντομα από τη φυλακή και ότι έχει ήδη αρχίσει ο Ιούνιος. Ότι θα βλαστήσουν
μανιτάρια και θα ωριμάσουν πολλά άγρια φρούτα και καρποί Του τραγουδούσε ένα
νανούρισμα, ακόμα και όταν ήταν ήδη νεκρός. Μόνο πολύ ήσυχα. Για να μην
ξυπνήσει κανένα. Το πρωί όλοι έπρεπε να πάνε στη δουλειά. Η δουλειά είναι το
ψωμί και το ψωμί - είναι η ζωή. Έτσι, λοιπόν, το παιδί πέθανε μέσα στην
σιγαλιά.
Όταν έθαβαν τον Κάζιο (Kazio),
πλησίασε τον τάφο ο διαχειριστής του στρατοπέδου και είπε στους συγκεντρωμένους
να βιαστούν: είχαν δουλειά. Απείλησε ακόμα ότι αν δεν βιαστούν, θα περικόψει
για τους άνδρες το ήμισυ του ημερήσιου σιτηρέσιου τους. Είναι πάρα πολύ: το
ημερήσιο σιτηρέσιο των ανδρών ήταν 80 γραμμάρια ψωμί. Το σιτηρέσιο των γυναικών
και των παιδιών ήταν 30 γραμμάρια. Ο διαχειριστής του στρατοπέδου αποδείχθηκε
φιλάνθρωπος: όταν σκέπασαν τον τάφο μαζί με το σώμα του παιδιού, επέτρεψε στην
μητέρα και τα δύο άλλα παιδιά της να εργαστούν και τους περιέκοψε «μόνο» ένα
σιτηρέσιο. Την ημέρα αυτή, πήραν 60 γραμμάρια μαύρο μπαγιάτικο ψωμί. Ήταν 3
Ιουνίου του 1941.
Ο σύζυγος της - Γιαν - επέστρεψε
στην οικογένειά του μόνο το Σεπτέμβριο. Ο δασάρχης από την περιοχή Λόμζα
(Łomża), στη βόρειο-ανατολική Πολωνία ρίχτηκε στη φυλακή γιατί βοήθησε δήθεν
έναν κρατούμενο να δραπετεύσει από το στρατόπεδο κοντά στη Νιάντομα.
Καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλακή. Τρεις μήνες πριν από την επιστροφή του Γιαν,
στις 22 Ιουνίου του 1941, ο Χίτλερ επιτέθηκε εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. Ο
σαμποτέρ και εχθρός έγινε μονιμιάς σύμμαχος.
Ιούνιος του 1983
Ο Ιούνιος για την οικογένειά μας
είναι ιδιαίτερος μήνας. Από πότε; Σίγουρα από το θάνατο του Κάζιο στις 3
Ιουνίου του 1941. Τον Ιούνιο, δεν άρχισε μόνο ο γερμανο-σοβιετικός πόλεμος, που
έσωσε τη ζωή του πατέρα του Κάζιο – του Γιαν. Τον Ιούνιο γεννήθηκαν δύο παιδιά
του μεγαλύτερου γιού του Γιαν και της Φελίσιας – ο Κάρολ. Στις 30 Ιουνίου του
1983 πέθανε η μητέρα του μικρού Κάζιο – η Φελίσια. Δύο εβδομάδες πριν το θάνατό
της, διηγήθηκε ότι θυμάται την κηδεία του και τον τόπο ταφής του μικρού της
γιού:
- Βάλαμε τον Κάζιο δίπλα στα άλλα
παιδιά στο λόφο πάνω από τις σιδηροδρομικές γραμμές, 100-200 μέτρα από τις
παράγκες μας. Μάλλον, δεν υπάρχουν πια οι τάφοι τους. Τους πήρε η τάιγκα.
Ιούνιος του 2013
Ξεκίνησα το ταξίδι μου την ημέρα
του θανάτου του Κάζιο - στις 3 Ιουνίου και 30 χρόνια μετά το θάνατο της μητέρας
του.
Σταθμός προορισμού μου ήταν το
χωριό Μποτυρατσίχα, που βρίσκεται 20 χιλιόμετρα από την μικρή πόλη Νιάντομα στο
βόρειο τμήμα της Ρωσίας. Βρίσκεται περίπου 800 χιλιόμετρα βορείως της Μόσχας
και σχεδόν 600 χιλιόμετρα νοτίως τoυ Αρχάγγελσκ. Σκοπός του ταξιδιού μου ήταν
να τοποθετήσω στο χωριό Μποτυρατσίχα μνημειακή πλάκα προς τη μνήμη του τριετούς
Κάζιο.
Έπρεπε να γυρίσω πίσω στην Πολωνία
τη μέρα του 50ου ιωβηλαίου μου, στις 14 Ιουνίου για να πιούμε ένα μπουκάλι
βότκα και να κουβεντιάσουμε μαζί με τον συνταγματάρχη Λέοντα για το τι θα δώ
και για το τι θυμάται αυτός. Επίσης να σκεφτούμε αν μπορεί η βάναυση ιστορία να
συμφιλιώσει τους λαούς.
Σεμπτέμβριος του 1939
Για τους
Πολωνούς, η ιστορία του Σεπτεμβρίου του 1939 είναι πολύ κατανοητή. Την 1η
Σεπτεμβρίου η Γερμανία εισέβαλε στην χώρα μας και ο Στρατός της προχώρησε στα
ανατολικά. Στις 17 Σεπτεμβρίου από την ανατολή στο έδαφος της Πολωνίας εισέβαλε
η Σοβιετική Ένωση, που ο Στρατός της προσελάμβανε στα δυτικά. Αυτό ήταν το
αποτέλεσμα της Συμφωνίας του Τρίτου Ράιχ με τη Σοβιετική Ένωση από τις 23
Αυγούστου του 1939, η οποία είναι γνωστή ως Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ. Τα
σύνορα των ζωνών κατοχής τους οι Γερμανοί και οι Ρώσοι τα κατοχύρωσαν στο
Σύμφωνο για τα σύνορα και τη φιλία του Γ΄Ράιχ και της ΕΣΣΔ στις 28 Σεπτεμβρίου
του 1939.
Ήδη το Δεκέμβριο του 1939,
ακολούθησαν οι συλλήψεις ανάμεσα στους πιθανούς υποψηφίους για την εξορία. Τους
επέλεγαν ανάμεσα στους πρώην αγωνιστές για την ανεξαρτησία της Πολωνίας. Εδώ
μπορούμε να μιλάμε για ένα συγκεκριμένο σχήμα: σύλληψη το Δεκέμβριο, τα
Χριστούγεννα και το Νέο Έτος - στη φυλακή. Στις 10 Φεβρουαρίου ήρθαν να πάρουν
τις οικογένειες των συλληφθέντων οι στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού. Τους
έδωσαν 15-30 λεπτά για να μαζέψουν κάποια πράγματα. Τους οδηγούσαν σε
σιδηροδρομικούς σταθμούς για να τους στείλουν σε αχανή απεραντοσύνη του κόσμου.
Έληξε ξαφνικά η παιδική ηλικία
των παιδιών. Ταξίδεψαν 13 ημέρες. Το τρένο τους σταμάτησε σχεδόν στο σταθμό
Μπουρατσίχα. Μετά περπατούσαν μέσα από τα χιόνια προς τον οικισμό Σολιούγκα -
18 χιλιόμετρα.
«Φωνή της Ρωσίας»
