Του Ευάγγελου Σαμπράκου
Οι εμπορευματικές μεταφορές συμβάλλουν στην οικονομική
ανάπτυξη και ευημερία των κρατών. Ταυτόχρονα, όμως θέτουν σοβαρούς κινδύνους
όσον αφορά στην ποιότητα ζωής, κυρίως αναφορικά με τον πληθυσμό των
αναπτυγμένων χωρών, που είναι ωστόσο οι κύριοι δικαιούχοι της παγκόσμιας αυτής
οικονομικής ανάπτυξης.
Η Ε.Ε. έχει λάβει μέτρα από καιρό για την προστασία του
περιβάλλοντος και γενικότερα της βελτίωσης των αρνητικών παρενεργειών που
απορρέουν από την λειτουργία των μεταφορικών υπηρεσιών.
Οι πολιτικές για την περαιτέρω προώθηση των Συνδυασμένων
Μεταφορών, μπορούν να θεωρηθούν ως ένα σημαντικό στοιχείο στην πορεία προς την
ανάπτυξη των Ευρωπαϊκών Κρατών και ιδιαίτερα εκείνων της Ανατολικής Μεσογείου.
Η προοπτική που διαφαίνεται για τις επόμενες δεκαετίες,
είναι ότι η συνδυασμένη μεταφοράμπορεί και πρέπει να αναπτυχθεί ακόμη
περισσότερο στις εμπορευματικές μεταφορές στην Ε.Ε. και στην Ν.Α.
Μεσόγειο.
Στην ΕΕ οι μεταφορές συνεισφέρουν στο 4,5% του ΑΕΠ
Οι εμπορευματικές μεταφορές, αποτελούν αναμφισβήτητα έναν
από τους σπουδαιότερους παράγοντες για την οικονομική ανάπτυξη των
κρατών.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι μεταφορές συνεισφέρουν πάνω από
4,5% στο σχηματισμό του Ακαθάριστου Κοινοτικού Προϊόντος (χωρίς να υπολογίζεται
στο ποσό αυτό η οικονομική δραστηριότητα που προέρχεται από άλλους οικονομικούς
κλάδους που σχετίζονται με την λειτουργία των μεταφορών, όπως ναυπηγείο,
αυτοκινητοβιομηχανία, συνεργία επισκευών κλπ), απασχολούν δε πάνω από 9,2 εκατ.
εργαζομένους.
Από το 1970 μέχρι σήμερα, παρουσίασαν αύξηση μεγαλύτερη
από 70% στις χώρες της Ε.Ε.,γεγονός που σημαίνει μια μέση ετήσια αύξηση που
ξεπερνά το 2%. Όμως, το μεγαλύτερο μέρος της εμπορευματικής αυτής αύξησης
πραγματοποιήθηκε από το οδικό δίκτυο.
Στα πλαίσια της επικρατούσας σήμερα λογικής της ελεύθερης
επιλογής μεταφορικών μέσων, η βασική έμφαση της προώθησης των Συνδυασμένων
Μεταφορών, στηρίζεται στην παροχή βιώσιμης και ασφαλούς εναλλακτικής λύσης για
τα προϊόντα και τις μεταφορικές μονάδες που μπορούν να μεταφερθούν από
διαφορετικά μέσα μεταφοράς.
Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το κοινωνικό σύνολο καθώς
συμβάλλουν με τον τρόπο αυτό, πρωτίστως στην ανακούφιση από την συμφόρηση των
Ευρωπαϊκών μεταφορικών δικτύων και κυρίως του οδικού.
Ο όρος «βιώσιμη ανάπτυξη» (Sustainable Development),
απέκτησε μεγαλύτερο κύρος και επικράτησε διεθνώς το 1992, μετά την Παγκόσμια
Διάσκεψη Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον, στο Ρίο ντε Τζανέϊρο της
Βραζιλίας.
Το περιεχόμενο του όρου, όπως το όρισε η Παγκόσμια Επιτροπή
για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών ( WCED ) είναι: "η
ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος, χωρίς να μειώνει την
δυνατότητα των επόμενων γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους
ανάγκες". Έτσι το περιβάλλον, αναδεικνύεται πλέον ως
προϋπόθεση για την επιβίωση των ανθρώπινων κοινωνιών, αλλά και κρίσιμη
παράμετρος για την ανάπτυξη, ενώ εντοπίζεται η αλληλεξάρτηση μεταξύ
περιβαλλοντικής υποβάθμισης, κοινωνικής ευημερίας και οικονομικής
αποδοτικότητας.
Μέσα στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται πλήρως και η έννοια των
Βιώσιμων Μεταφορών, των οποίων ουσιαστικό συστατικό στοιχείο αποτελούν οι
Συνδυασμένες Μεταφορές.
Είναι γνωστό ότι τα τελευταία πενήντα χρόνια έχει
παρατηρηθεί σημαντική αύξηση της κινητικότητας ανθρώπων και αγαθών, ανάλογη με
εκείνη του Ακαθαρίστου Εθνικού (ή Κοινοτικού) Προϊόντος.
Αυτή η ανάπτυξη, ενώ έχει συνεισφέρει στην κοινωνική και
οικονομική πρόοδο, τώρα φαίνεται να συμβάλει αρνητικά όλο και περισσότερο στα
πλεονεκτήματα τα οποία έχει επιφέρει.
Καθώς λοιπόν ο όγκος των μεταφορών ολοένα και αυξάνεται,
γίνονται προσπάθειες στην Ε.Ε. να οργανώσουν ορθολογικά τη μεταφορική
δραστηριότητα και να αναπτύξουν πολιτικές «βιώσιμης κινητικότητας».
Προβλέπεται ανάπτυξη ροών στην Ανατολική Μεσόγειο
Για όλους τους παραπάνω λόγους, φαίνεται ότι η Συνδυασμένη
Μεταφορά προβλέπεται να αναπτυχθεί περισσότερο τα επόμενα χρόνια και ιδιαίτερα
στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Τούτο είναι επιθυμητό, διότι μέσω του εμπορίου μεταξύ
κρατών, τα οποία προηγουμένως είχαν σχετικά μικρές εμπορευματικές ανταλλαγές
λόγω απόστασης και φυσικών εμποδίων, θα ενισχυθεί η οικονομική και κοινωνική
συνοχή της Ένωσης αλλά και η οικονομική ανάπτυξη στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής
Ευρώπης και της Μαύρης Θάλασσας.
Μπορεί επίσης να οδηγηθούμε σε αναζωογόνηση και
εκσυγχρονισμό των λιμανιών, τα οποία είναι εγκαταστημένα σε απομακρυσμένες
περιοχές, ενώ η βελτίωση των υπηρεσιών τηςΝαυτιλίας Μικρών Αποστάσεων (π.χ.
αύξηση ταχύτητας μεταφοράς εμπορευμάτων, μείωση κόστους κ.τ.λ.) θα αυξήσει την
ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων της Ε. Ε. και θα βελτιώσει τη θέση τους στις
ευρωπαϊκές και παγκόσμιες αγορές.
Τέλος, οι προοπτικές της λειτουργίας του λιμανιού
Πειραιά ως διαμετακομιστικού κόμβουδίδουν σίγουρα μια νέα διάσταση και θετικές
προοπτικές σε όσα προηγουμένως αναφέραμε σχετικά με τις Συνδυασμένες Μεταφορές.
Η σύνδεση του λιμανιού με το σιδηροδρομικό δίκτυο και η
λειτουργία του Θριάσιου Πεδίου που τόσα χρόνια περιμέναμε, αναμένεται να
δημιουργήσει νέες ευκαιρίες, οι οποίες βέβαια εξαρτώνται από τις δραστηριότητες
αναδιάρθρωσης και οικονομικής ανάπτυξης των χωρών της Νοοτιοανατολικής Ευρώπης
και της Μαύρης Θέλασσας.
Η οικονομία των χωρών αυτών, γενικά θα μπορούσαμε να πούμε,
ότι ευρίσκεται σε εμφανή απόσταση από τις αντίστοιχες οικονομίες των άλλων
ευρωπαϊκών Κρατών.
Παρά τις σημαντικές βελτιώσεις και τους ικανοποιητικούς
ρυθμούς ανάπτυξης που εμφάνισαν κατά τα τελευταία έτη οι χώρες αυτές, η
οικονομική απόσταση θα συνεχίζει, έστω μειούμενη, να υπάρχει για αρκετά ακόμη
χρόνια.
Δεν είναι άσχετο το γεγονός ότι κυρίως λόγω χαμηλού
εργατικού κόστους, διαφαίνεται μια σαφής τάση του παγκοσμίου κεφαλαίου για
επενδύσεις προς τις χώρες αυτές. Γενικότερα ο παράγων χαμηλό κόστος των
συντελεστών της παραγωγής, φαίνεται να είναι ένα αναμφισβήτητο πλεονέκτημα για
τις χώρες αυτές, κάτι που δίδει ιδιαίτερη σημασία στο ρόλο των εμπορευματικών
ροών στον χώρο αυτό.
Επιπρόσθετα, η ανάπτυξη, διεύρυνση και ολοκλήρωση των
χερσαίων υποδομών στις ποιοτικά και ποσοτικά αυξημένες απαιτήσεις της ζήτησης
για μεταφορά, φαίνεται να καθυστερεί, παρά τις όποιες βοήθειες από την Ε.Ε.,
κυρίως λόγω περιορισμένων κεφαλαίων για τέτοιου μεγέθους έργα αλλά και για τον
χρόνο που απαιτείται για την ολοκλήρωσή των.
Το αποτέλεσμα είναι ότι οι παραδοσιακοί χαμηλού κόστους
τρόποι μεταφοράς θα λαμβάνουν όλο και σημαντικότερη θέση στην αγορά των
μεταφορών. Η ύπαρξη πολλών θαλάσσιων,αλλά και ποτάμιων λιμένων ευνοεί
την ανάπτυξη των Συνδυασμένων Μεταφορών και της Ναυτιλία Μικρών Αποστάσεων ως
εναλλακτικές ορθολογικές λύσεις στο όλο και αυξανόμενο μέγεθος των
εμπορευματικών ροών.
Το γεγονός αυτό με την σειρά του μας οδηγεί στο συμπέρασμα
ότι οι χώρες αυτές θα επιζητούν σε ότι αφορά την μεταφορά από και προς τις
χώρες τους, στροφή και ουσιαστική προτίμηση προς τα οικονομικότερα μέσα
μεταφοράς, με βασική συνιστώσα τις Συνδυασμένες Μεταφορές.
Τέλος, να επισημάνουμε ότι οι Συνδυασμένες Μεταφορές δεν θα
πρέπει να εκλαμβάνονται ως πανάκια και ο τρόπος που θα θεραπεύσει όλες τις
αδυναμίες και τα προβλήματα που αναγκαστικά δημιουργούν οι μεταφορικές υπηρεσίες,
μπορούν όμως να θεωρηθούν ότι συμβάλλουν ουσιαστικά στην οικονομική και
κοινωνική ανάπτυξη των κρατών.
Ευάγγελος Σαμπράκος
(καθηγητής, τμήμα Οικονομικής Επιστήμης, Πανεπιστήμιο
Πειραιώς)
