Γράφει ο Βαγγέλης Ρηγόπουλος
Εβδομήντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την ανέγερση του «Τείχους του αίσχους» στη Λάρισα! Ποιο είναι αυτό; Μα ο τοίχος του ΟΣΕ που αποκλείει το Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Λάρισας και τη συνοικία Χαραυγή από τον ιστό της πόλης. Η οδός Γουργιώτη «κόβεται» απότομα μπροστά από την είσοδο του Μουσείου και η πόλη του «κλείνει κατάμουτρα» την πόρτα. Το τείχος, «βελτιωμένο», παραμένει και σήμερα!
Ήταν τον Νοέμβριο του 1955 [1], όταν ξαφνικά άρχισαν να μπαίνουν συρματοπλέγματα από τους Σιδηροδρόμους Ελληνικού Κράτους (ΣΕΚ), στη συγκεκριμένη περιοχή. Η οδός Γουργιώτη δεν υπήρχε καν. Υπήρχαν, όμως, περίπου 50 περίπου σπίτια της συνοικίας του Θεσσαλικού, τα οποία αποκλείονταν ουσιαστικά από την πόλη. Αμέσως, ο δήμαρχος Λαρίσης Δημ. Χατζηγιάννης απέστειλε έντονο τηλεγράφημα διαμαρτυρίας προς τον υπουργό Προεδρίας Κυβερνήσεως, τον υφυπουργό Συγκοινωνιών και τον γενικό διευθυντή των ΣΕΚ. Σ’ αυτό ανέφερε τα εξής: «Κρατικοί σιδηρόδρομοι περιφράσσουν διά συρματοπλέγματος, συνοικίαν πεντήκοντα οικογενειών, κειμένην παρά σταθμόν Θεσσαλικού, από οιαδήποτε επικοινωνίαν της προς σχολεία, προς ναούς, προς αγοράν, προς αυτό νεκροταφείον πόλεως. Γεγονός είναι καταπληκτικόν και δημιουργεί οξύ κοινωνικόν ζήτημα ενός πολυανθρώπου συνοικισμού βιοπαλαιστών συμπολιτών μας, οίτινες του λοιπού, μόνον με ελικόπτερα θα ηδύναντο να επικοινωνούν με την πόλιν των. Επικαλούμαι ενεργόν και άμεσον προσωπικήν σας επέμβασιν προς αποτροπήν αποκλεισμού».
Η απάντηση του υπουργού Προεδρίας Κυβερνήσεως ήρθε στις 9 Νοεμβρίου [2] και ανέφερε: «ΣΕΚ διέταξαν αναστολήν περιφράξεως και ρύθμισιν διαβάσεως εξυπηρετούσα κατοίκους». Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, οι τοπικές υπηρεσίες του ΟΣΕ δε φαινόταν να πήραν τέτοια εντολή και συνέχιζαν τον αποκλεισμό της συνοικίας. Παράλληλα, συσσωρεύονταν και όγκοι κάρβουνου, για καύση από τις ατμομηχανές των ΣΕΚ. Ο δήμαρχος Δ. Χατζηγιάννης έστειλε νέο τηλεγράφημα προς τον υπουργό Γεώργιο Ράλλη, στο οποίο ανέφερε: «Ουδεμία διαταγή ΣΕΚ αναστολής περιφράξεως ταλαιπωρουμένης συνοικίας και προς ρύθμισην διαβάσεως εξυπηρετούσης κατοίκους, απεστάλη εις εδώ υπηρεσίας των. Αντιθέτως, μετά γοργότητος, συνεχίζονται εργασίαι αποκλεισμού συνοικίας και συσσωρεύσεις βουνών γαιανθράκων εν υπαίθρω, προ των θυρών και παραθύρων οικιών, αποκλεισθείσης της συνοικίας. Ως δήμαρχος και πολίτης πόλεως Λαρίσης, διαμαρτύρομαι εντόνως, για δημιουργουμένην υπό ΣΕΚ κατάστασιν. Δηλώ ότι δε θεωρώ αξίαν, πόλιν μου, τόσον οικτράς μεταχειρίσεως και παρακαλώ όπως υμείς είτε ο υφυπουργός κ. Δαβάκης, ον και δι’ ιδιαιτέρου τηλεγραφήματος παρεκάλεσα, διαθέσητε εις ασχολίας σας μίαν ημέραν και επισκεφθήτε Λάρισαν, εντός εβδομάδος, προτού συντελεσθή αρχίσασα, κατά της συνοικίας, ασχημία. Παρακαλώ, ανακοινωθή παρούσα έκκλησίς μου εις κύριον πρόεδρον κυβερνήσεως».
 |
Οι πιέσεις απέδωσαν και δημιουργήθηκε κάποια διέξοδος από τους ΣΕΚ προς την Εθνική Οδό Αθηνών-Λάρισας. Υπήρξε επιτόπια συνεργασία του δημάρχου, του νομάρχη Τουσιάδη και του εκπροσώπου των ΣΕΚ Σκαρδαματέα και την επομένη [3] ο Δημ. Χατζηγιάννης ανακοίνωσε ότι έστειλε τηλεγράφημα στους αρμόδιους υπουργούς προεδρίας της κυβερνήσεως και Συγκοινωνιών και στον στρατηγό Κετσέα γενικό διευθυντή των ΣΕΚ. Σε αυτό ανέφερε ότι διευθετήθηκε το ζήτημα, το οποίο κρατούσε σε αγωνία τους κατοίκους του σταθμού των θεσσαλικών σιδηροδρόμων και τους απειλούσε με ολικό αποκλεισμό από την πόλη. Οι ΣΕΚ δέχτηκαν να παραμείνει ένας δρόμος για επικοινωνία με τροχοφόρα. Ο δρόμος αυτός ένωνε τον συνοικισμό με τον δρόμο, ο οποίος οδηγούσε από τον θεσσαλικό σταθμό προς την εθνική οδό. Η διαρρύθμιση του δρόμου θα γινόταν από τον Δήμο Λαρίσης. Στη συμφωνία εμπλεκόταν και η 1η Στρατιά, η οποία συμφώνησε να κατεδαφίσει ο Δήμος ένα πυροβολείο, το οποίο ήταν κτισμένο πάνω στον δημιουργούμενο δρόμο. Απέμενε, όμως, το θέμα των όγκων κάρβουνου, οι οποίοι ήταν συσσωρευμένοι μπροστά στον οικισμό. Η συμφωνία προέβλεπε να εφοδιάζονται από αυτό το σημείο με κάρβουνα οι ατμομηχανές, ώστε να απορροφηθούν τα αποθέματα. Στο μεταξύ, δεν επρόκειτο στο μέλλον να εναποτεθούν άλλες ποσότητες.
Τα επόμενα χρόνια η περίφραξη «βελτιώθηκε» και τα συρματοπλέγματα έγιναν κανονικός τοίχος. Η συνοικία πήρε μεγάλη έκταση προς όλες τις κατευθύνσεις, έγιναν δρόμοι παντού τριγύρω και οι ανάγκες άλλαξαν άρδην. Το Λαογραφικό Μουσείο έδωσε άλλες προοπτικές στην περιοχή. Κύριο αίτημα παραμένει σήμερα η διάνοιξη της οδού Γουργιώτη, η οποία διέρχεται από το Μουσείο. Ο δρόμος κόβεται ακριβώς μπροστά στην είσοδο και η διεκδίκηση όλων είναι να συνεχιστεί μέχρι την οδό Δούκα. Παράλληλα, ο Δήμος Λαρισαίων από χρόνια διεκδικεί ευρύτερη συμφωνία με τη ΓΑΙΑΟΣΕ, για τη δημιουργία πάρκου γύρω από τον παλιό σταθμό του θεσσαλικού, ώστε να ανοίξει ο χώρος στους δημότες. Χωρίς να αμφισβητείται η κυριότητα του χώρου, αναζητείται τρόπος, ώστε να αποκτηθεί από τον Δήμο και να βρεθούν πόροι για έργα ανάπλασης.
Μπορεί οι εξελίξεις να οδηγήσουν υποχρεωτικά προς τα κει, από την πρόθεση των Ελληνικών Σιδηροδρόμων Α.Ε. να αξιοποιήσει την περιοχή του κεντρικού σταθμού της Λάρισας. Ήδη ανακοινώθηκε ότι διερευνά για εταιρεία, που θα μελετήσει όλα τα δεδομένα. Μαζί με την έκταση στο Ζαχάρεως, παίρνει σειρά, μαζί με τον παλιό σταθμό του Πλαταμώνα. Προτεραιότητα, όμως, έχουν οι σταθμοί Αθήνας και Θεσσαλονίκης.
* Οι φωτογραφίες είναι από πίνακες του Λαρισαίου ζωγράφου Ζήση Τσαπράζη, από την έκθεση που έγινε στις 16 Οκτωβρίου 2023 στο «Χατζηγιάννειο». Η μία αναπαριστά το πυροβολείο-φυλάκιο, το οποίο βρισκόταν κοντά στον σταθμό του Θεσσαλικού και η άλλη τον σταθμό.
———————————————
[1]. Εφημερίδα «Ελευθερία», 5 Νοεμβρίου 1955.
[2]. Εφημερίδα «Ελευθερία», 10 Νοεμβρίου 1955.
[3]. Εφημερίδα «Ελευθερία», 11 Νοεμβρίου 1955.
