Ένας σιδηροδρομικός σταθμός στη Δαμασκό ήταν κάποτε το καμάρι της συριακής πρωτεύουσας, ένας ουσιαστικός σύνδεσμος μεταξύ της Ευρώπης και της Αραβικής Χερσονήσου κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στη συνέχεια ένας εθνικός κόμβος διέλευσης. Όμως, περισσότερο από μια δεκαετία πολέμου την άφησε μια έρημο από τοίχους με σημάδια από σφαίρες και στριμμένο ατσάλι.
Associated Press
Το εναπομείναν προσωπικό του σταθμού Qadam λέει ότι εξακολουθεί να έχει προσήλωση με τον σιδηρόδρομο και ελπίζει ότι, όπως και η χώρα, μπορεί να αναβιώσει μετά τη γρήγορη και εκπληκτική πτώση του ηγέτη Μπασάρ Άσαντ τον περασμένο μήνα.
Μια πρόσφατη ημέρα, ο χειριστής τρένων Mazen Malla οδήγησε το Associated Press μέσα από το τοπίο των απανθρακωμένων βαγονιών και των εργαστηρίων τρένων που υπέστησαν ζημιές από πυρά πυροβολικού. Κάλυκες από σφαίρες σκόρπισαν στο έδαφος.
Η Μάλλα μεγάλωσε κοντά στο σταθμό. Ο πατέρας, οι θείοι και ο παππούς του εργάζονταν όλοι εκεί. Τελικά οδηγούσε ο ίδιος τρένα, περνώντας περισσότερες από 12 ώρες την ημέρα στη δουλειά.
«Το τρένο είναι μέρος του εαυτού μας», είπε με έναν βαθύ, νοσταλγικό αναστεναγμό, καθώς σήκωσε αυτό που έμοιαζε να ήταν μια οβίδα πυροβολικού και την πέταξε στην άκρη. «Δεν θα έβλεπα τα παιδιά μου όσο θα έβλεπα το τρένο».
Ο σταθμός Qadam ήταν ο κινητήριος άξονας του εμβληματικού σιδηροδρόμου Hejaz που κατασκευάστηκε υπό τον Σουλτάνο Abdulhamid II της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις αρχές του 1900, συνδέοντας μουσουλμάνους προσκυνητές από την Ευρώπη και την Ασία μέσω της σημερινής Τουρκίας με την ιερή πόλη της Μεδίνα στη σημερινή Σαουδική Αραβία. . Η γραμμή μετέφερε επίσης στρατεύματα και εξοπλισμό για την αυτοκρατορία που έλεγχε μεγάλες περιοχές της Αραβικής Χερσονήσου.
Αυτή η δόξα ήταν βραχύβια. Ο σιδηρόδρομος σύντομα έγινε στόχος Αράβων μαχητών σε μια ένοπλη εξέγερση κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου με την υποστήριξη της Βρετανίας, της Γαλλίας και άλλων συμμαχικών δυνάμεων που τελικά κατέλυσαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Τις επόμενες δεκαετίες, η Συρία χρησιμοποίησε το τμήμα του σιδηροδρόμου για να μεταφέρει ανθρώπους μεταξύ της Δαμασκού και της δεύτερης πόλης της, του Χαλεπίου, μαζί με πολλές πόλεις και τη γειτονική Ιορδανία. Ενώ ο κεντρικός σταθμός, ακόμα άθικτος λίγα μίλια μακριά, έγινε αργότερα ιστορικός χώρος και αίθουσα εκδηλώσεων, το Qadam παρέμεινε το πολυσύχναστο σπίτι των εργαστηρίων και των ανθρώπων που έφτιαχναν τον σιδηρόδρομο.
Καθώς τα βαγόνια του τρένου αναβαθμίστηκαν, τα παλιά ξύλινα τοποθετήθηκαν σε μουσείο. Ο σταθμός Qadam, ωστόσο, διατήρησε τη δομή του από οθωμανική πέτρα και γαλλικά τούβλα από τη Μασσαλία.
Όμως ο πόλεμος τη διέλυσε μετά την καταστολή των διαδηλωτών από τον Άσαντ που απαιτούσαν μεγαλύτερες ελευθερίες.
«Ο στρατός το μετέτρεψε σε στρατιωτική βάση», είπε ο Malla. Εργάτες σαν αυτόν απομακρύνθηκαν.
Ο σταθμός Qadam ήταν πολύ στρατηγικός για να αγνοήσουν οι στρατιώτες. Έδωσε στις δυνάμεις του Άσαντ ένα πλεονέκτημα σε βασικά προπύργια των ανταρτών στη Δαμασκό. Σε μια σκάλα, ένα γραφείο έγινε φωλιά ελεύθερου σκοπευτή.
Συνθήματα που επαινούν τον Άσαντ και τη λιβανική μαχητική ομάδα της Χεζμπολάχ, βασικό σύμμαχο του ανατραπέντος ηγέτη, εξακολουθούν να διακρίνονται στους τοίχους.
«Θα γονατίσουμε και θα φιλιόμαστε όπου κι αν περπατήσει ο Άσαντ», λέει ένας.
Η κοντινή γειτονιά του Al-Assali είναι τώρα ως επί το πλείστον ερειπωμένη, αφού έγινε μια ουδέτερη χώρα μεταξύ του σταθμού και του παλαιστινιακού προσφυγικού στρατοπέδου Yarmouk που έγινε προπύργιο των ανταρτών και πολιορκήθηκε και βομβαρδίστηκε για χρόνια από τις κυβερνητικές δυνάμεις.
Οι μάχες μπήκαν στον σιδηροδρομικό σταθμό τουλάχιστον μία φορά, το 2013. Πλάνα που κυκλοφόρησε ευρέως στο διαδίκτυο έδειξαν αντάρτες να πυροβολούν με τουφέκια και να κρύβονται πίσω από τρένα.
Ο Malla και η οικογένειά του εγκατέλειψαν το σπίτι τους κοντά στον σταθμό σε μια κοντινή γειτονιά. Άκουσε τις μάχες αλλά προσευχήθηκε να μείνει αλώβητος ο σταθμός που από καιρό ήταν ο βιοπορισμός της οικογένειάς του.
Οι δυνάμεις του Άσαντ εκκαθάρισαν τους αντάρτες από τη Δαμασκό το 2018. Ο σιδηροδρομικός σταθμός, αν και καταστράφηκε άσχημα, άνοιξε ξανά, για λίγο, ως σύμβολο θριάμβου και αναγέννησης. Τα συριακά κρατικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι τα τρένα θα μεταφέρουν τους επιβάτες στην ετήσια Διεθνή Έκθεση της Δαμασκού. Μετέδιδε εικόνες χαρούμενων επιβατών στην είσοδο και στον προορισμό, αλλά όχι από την τεράστια ζημιά του σταθμού.
Ο σιδηρόδρομος της Συρίας δεν επέστρεψε ποτέ στην προηγούμενη ευημερία του υπό τον Άσαντ και η Μάλλα έμεινε μακριά καθώς ο στρατός διατήρησε τον έλεγχο μεγάλου μέρους του Καντάμ. Μετά την εκδίωξη του Άσαντ και οι αντάρτες που τον ανάγκασαν να φύγει έγιναν προσωρινή διοίκηση, ο Μάλλα επέστρεψε.
Βρήκε το σπίτι του κατεστραμμένο. Ο σταθμός, τον οποίο περιέγραψε ως «μέρος της ψυχής μου», υπέστη σοβαρές ζημιές.
«Αυτό που είδαμε ήταν τραγικό», είπε. «Ήταν απίστευτο. Ήταν σπαρακτικό.”
Τα βαγόνια του τρένου χτυπήθηκαν και κάηκαν. Μερικοί ήταν σωροί από σκραπ. Το μουσείο είχε λεηλατηθεί και τα παλιά τρένα είχαν απογυμνωθεί για πώληση στη μαύρη αγορά της Συρίας.
«Όλα ήταν κλεμμένα. Χαλκός, ηλεκτρικά καλώδια και εργαλεία — είχαν φύγει όλα», είπε η Malla.
Τα χαρακτηριστικά ξύλινα πάνελ των τρένων είχαν εξαφανιστεί. Η Malla και άλλοι πιστεύουν ότι οι μαχητές του Άσαντ τα χρησιμοποιούσαν ως καυσόξυλα κατά τους σκληρούς χειμώνες.
Στην πρώην no man's land, αγέλες αδέσποτων σκύλων γάβγιζαν και έψαχναν για τροφή. Οι σιδηροδρομικοί εργαζόμενοι και οι οικογένειες που ζουν στο σιδηροδρομικό σταθμό λένε ότι ένας αστικός μύθος διαδόθηκε ότι τα σκυλιά έφαγαν τα πτώματα των αιχμαλώτων που σκότωσε και πέταξε αργά τη νύχτα ο διαβόητος ιστός των υπηρεσιών πληροφοριών του Άσαντ.
Τώρα ο Malla και άλλοι ελπίζουν ότι ο σιδηρόδρομος μπορεί να καθαριστεί από τα ερείπια και το σκοτεινό παρελθόν του και να γίνει κεντρικό μέρος της οικονομικής αναζωογόνησης της Συρίας μετά τον πόλεμο και τη διεθνή απομόνωση. Ονειρεύονται ότι ο σιδηρόδρομος θα βοηθήσει να επιστρέψει η χώρα στην προηγούμενη θέση της ως βασικός σύνδεσμος μεταξύ Ευρώπης και Μέσης Ανατολής.
Υπάρχει πολλή δουλειά να γίνει. Περίπου το 90% του πληθυσμού της Συρίας με πάνω από 23 εκατομμύρια ανθρώπους ζει στη φτώχεια, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη. Οι υποδομές έχουν υποστεί μεγάλες ζημιές. Οι δυτικές κυρώσεις, που επιβλήθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου, συνεχίζονται.
Ήδη, όμως, η γειτονική Τουρκία έχει εκφράσει ενδιαφέρον για την αποκατάσταση της σιδηροδρομικής γραμμής προς τη Δαμασκό στο πλαίσιο των προσπαθειών για τόνωση του εμπορίου και των επενδύσεων.
Αυτή η προοπτική ενθουσιάζει τον Malla, του οποίου ο γιος Malek πέρασε μεγάλο μέρος των εφηβικών του χρόνων επιζώντας από τον πόλεμο. Στην ηλικία του, ο πατέρας και ο θείος του μάθαιναν ήδη πώς να χειρίζονται μια ατμομηχανή.
«Ελπίζω ότι σύντομα θα υπάρξουν ευκαιρίες εργασίας, ώστε ο γιος μου να μπορεί να απασχοληθεί», είπε η Malla. «Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αναβιώσει τη γενεαλογία του παππού του και τον παππού του παππού του».
