Γράφει ο Δημήτρης Μακροδημόπουλος*
Μετά την τραγωδία στα Τέμπη, που ανέδειξε ακόμη και στον πλέον αδαή περί τα σιδηροδρομικά, την κομβική σημασία του σταθμάρχη αλλά και του μηχανοδηγού στη λειτουργία του σιδηροδρόμου και στην ασφάλεια της κυκλοφορίας, έχουν αντιληφθεί οι διοικήσεις του ΟΣΕ, της ΤΡΑΙΝΟΣΕ και το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών,
ότι η πρόσληψη σταθμαρχών με μπλοκάκι με αδιαφανείς διαδικασίες ή μηχανοδηγών με προκηρύξεις με προδιαγεγραμμένο αποτέλεσμα, εμπαίζοντας έτσι χιλιάδες νέους που εναποθέτουν τις ελπίδες τους στην αξιοκρατική αξιολόγησή τους, δημιουργεί τις προϋποθέσεις μελλοντικών τραγωδιών, που ίσως δεν θα συμβούν ποτέ διότι δεν θα το επιτρέψει η συγκυρία, αλλά επαυξάνει δραματικά τις πιθανότητες; Από πότε το επάγγελμα του σιδηροδρομικού είναι κληρονομικό; Όμως έτσι το πολιτικό σύστημα της χώρας απεκδύεται τον δημοκρατικό του μανδύα και αποκαλύπτει για άλλη μια φορά τα χαρακτηριστικά του. Διότι η αξιοκρατία αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για τη δημοκρατία σε μια χώρα.
Η τραγωδία των Τεμπών ανέδειξε τις επιπτώσεις της "εξυγίανσης" του ΟΣΕ που ολοκληρώθηκε με τον Ν. 3891/2010 επί ΠΑΣΟΚ, αλλά δρομολογήθηκε από τον κ. Χατζηδάκη, ο οποίος στοχοποίησε το 2008 τον ΟΣΕ για το χρέος του και στις 12/8/2008 παρουσίασε το πλάνο της “ανασυγκρότησής” του, που απογύμνωνε τον σιδηρόδρομο από προσωπικό μεταφέροντας εξειδικευμένους υπαλλήλους σε νοσοκομεία και σε αρχαιότητες με αποτέλεσμα να χαθεί η τεράστια εμπειρία των μεταταχθέντων και να δημιουργηθεί ένα χάσμα γενεών στον σιδηρόδρομο. Ποια ήσαν τα αίτια του χρέους; Ο διάδοχος του κ. Χατζηδάκη στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών κ. Στυλιανίδης είχε καθορίσει τη σχέση εσόδων – εξόδων του ΟΣΕ σε 1:8 «όταν σε ολόκληρη την Ευρώπη ο μέσος όρος σ’ αυτό το πολιτικό μέσο είναι 8 έσοδα, 10 έξοδα», όπως είχε πεί. Δεν είπε όμως πού οφείλεται αυτή η τεράστια διαφορά. Οφείλονταν στον κομματισμό, τον λαϊκισμό, στις πελατειακές σχέσεις και στην αναξιοκρατία που επέφεραν τη δυσλειτουργία του σιδηροδρόμου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ Κυριάκος Κιουλάφας στην έκθεσή του με θέμα «ΟΣΕ – Η αλήθεια για την κρίση» έγραφε τότε: «Συμπερασματικά θα μπορούσε να λεχθεί ότι η γενεσιουργός αιτία της πράγματι κακής οικονομικής εικόνας του Ο.Σ.Ε. οφείλεται στο ότι ο Ο.Σ.Ε. υποχρεώνεται να λειτουργεί με “πολιτικά κριτήρια” και να αξιολογείται με “επιχειρηματικά κριτήρια”». Για να φθάσουμε βαθμιαία όχι στην "εξυγίανση" αλλά στην απροσχημάτιστη σήμερα εφαρμογή των πελατειακών σχέσεων με το μπλοκάκι και τις εικονικές προκηρύξεις. Όμως η μαζική απομάκρυνση του προσωπικού δημιούργησε ένα τεράστιο κενό ασφαλείας. Διότι η εφαρμογή των κανονισμών του σιδηροδρόμου που διασφαλίζουν την κυκλοφορία των συρμών, απαιτεί ένα ελάχιστο αριθμό προσωπικού που είναι ανελαστικός και δεν μπορεί να υπόκειται σε οικονομίστικες επιδιώξεις.
Είναι αυτονόητο οι υπουργοί να αγνοούν τη λειτουργία του σιδηροδρόμου και να στηρίζονται στους συμβούλους τους και στις διοικήσεις που διόριζαν αλλά επειδή και αυτοί εναλλάσσονταν με τις εναλλαγές των κυβερνήσεων, το αποτέλεσμα ήταν η γνώση που αποκτούσαν να είναι ανεπαρκής ενώ η παραμονή στη θέση τους εναπόκειτο στην ανοχή των συνδικαλιστών. Αυτοί συνδιοικούσαν ή μάλλον διοικούσαν τον σιδηρόδρομο και η μη ικανοποίηση των αξιώσεων τους κάθε μορφής (προαγωγές, μεταθέσεις, κ.α.) οδηγούσε στην αποκαθήλωση των διοικήσεων. Είναι εντυπωσιακό πώς άνθρωποι που θεωρούνταν καταξιωμένοι δέχονταν να χειραγωγούνται με αυτόν τον τρόπο από τους συνδικαλιστές ενώ γνώριζαν ότι με την εναλλαγή των κυβερνήσεων ή και πριν θα αντικαθίσταντο.
Όσοι επικαλέστηκαν το χρέος του ΟΣΕ για να διαλύσουν τον σιδηρόδρομο απεδείχθη ότι αγνοούν στοιχειωδώς την οικονομία ως επιστήμη την οποία επικαλούνταν. Διότι σύμφωνα με τη θεωρία του «ανθρώπινου κεφαλαίου», που διατύπωσε για πρώτη φορά ο Άνταμ Σμιθ, η εμπειρία του εργαζόμενου που κοστίζει πάντα πραγματική δαπάνη, αποτελεί πάγιο κεφάλαιο της εταιρείας και εμπεριέχεται στον ίδιο τον εργάτη. Αποτελεί πάγιο κεφάλαιο διότι αποκτήθηκε από τον εργαζόμενο μέσα από την μηνιαία αμοιβή του από την εταιρεία. Στον ελληνικό σιδηρόδρομο μάλιστα, που η εμπειρία δεν μεταβιβάστηκε από γενιά σε γενιά λόγω της μαζικής μετάταξης των υπαλλήλων σε άλλους άσχετους τομείς ή της εξώθησής τους σε συνταξιοδότηση, η λειτουργική επαναφορά του στα προ του Ν. 3891/2010 λειτουργικά επίπεδα θα είναι ιδιαίτερα δαπανηρή και χρονοβόρα μέχρις ότου αποκτηθεί η απαραίτητη εμπειρία, με οδυνηρές συνέπειες, όπως και συνέβη.
Η τριμελής επιτροπή που συγκροτήθηκε για να διερευνήσει τα αίτια του ατυχήματος στα Τέμπη έχει τη μοναδική ευκαιρία αναδεικνύοντας τα πραγματικά αίτια να χαράξει το μέλλον του σιδηροδρόμου, αρκεί να έχει τη γνώση των διαχρονικών αιτίων που οδήγησαν στην τραγωδία, την οποία όμως δεν έχει, διότι δεν έχει τα βιώματα που αποκαλύπτουν τις παθογένειες και τα αίτιά τους. Διότι οι τρείς πανεπιστημιακοί δεν πρόκειται να διδάξουν σε φοιτητές, ούτε τα εγχειρίδια θα τους αποκαλύψουν τα αίτια παρά μόνον την τεχνική πλευρά του προβλήματος που αποτελεί παράγωγο της δυσλειτουργίας του Οργανισμού και των παρεμβάσεων.. Μπορεί να είναι άριστοι δάσκαλοι αλλά εν προκειμένω τα πραγματικά αίτια, οι παθογένειες είναι εκτός του αντικειμένου και της εμπειρίας τους. Οι κυβερνήσεις αξιοποιούν κατά κόρον τους πανεπιστημιακούς για να συγκαλύψουν πίσω από τον ακαδημαϊκό τίτλο τους την πολιτική αδυναμία τους ή την απροθυμία τους να παρέμβουν αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση των προβλημάτων και να διαιωνίζουν τον κομματικό τους έλεγχο. Αλλά και για έναν άλλο λόγο: Για να παρακάμπτουν τα υπηρεσιακά στελέχη που είναι γνώστες των πραγματικών προβλημάτων, η ορθολογική επίλυση των οποίων είναι ασυμβίβαστη με τις όποιες σκοπιμότητες της εκάστοτε κυβέρνησης. Αλλά και οι Ευρωπαίοι που θα θελήσουν να συμβάλλουν, ως λάτρεις του ορθολογισμού δεν θα μπορέσουν να αντιληφθούν τον πελατειακό χαρακτήρα του κράτους και άθελά τους θα εξαντλήσουν την παρέμβασή τους στο φαίνεσθαι του συμβάντος. Διότι το πρόβλημα της χώρας μας δεν είναι η τεχνολογία, τα αίτια είναι πολύ βαθύτερα, διαπερνούν ολόκληρη την κοινωνία.
*Μακροδημόπουλος Δημήτρης
τ. Αρχιμηχανικός ΟΣΕ
Πολιτικός Μηχανικός ΑΠΘ
Αλεξ/πολη
sidirodromikanea.blogspot.com
