Εννιά χρυσά ελληνιστικά στεφάνια ελιάς και βελανιδιάς έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη κατά τη διάρκεια των ανασκαφών σε δύο σταθμούς του μετρό.
Μαρία Ριτζαλέου
Η Ανθηδόνα του Αγαθοκλέους, μια από τις πρώτες αρχοντοπούλες της Θεσσαλονίκης, έφυγε νικημένη από άγνωστη ασθένεια γύρω στα 50 της, τις πρώτες δεκαετίες του 3ου π.Χ. αιώνα. Η οικογένειά της την θρήνησε και την έθαψε με όλες τις τιμές, στολίζοντας τα μαλλιά της με ένα ολόχρυσο στεφάνι από φύλλα ελιάς, χρυσά σκουλαρίκια με τη μορφή του Έρωτα και έναν χάλκινο καθρέφτη, μαζί με δύο μυροδοχεία και έναν θασίτικο αμφορέα για να καλλωπίζεται στον Άδη. Οι συγγενείς της φρόντισαν να αφήσουν το αποτύπωμά της και ο τάφος φέρει το όνομα Ανθηδόνα του Αγαθοκλέους.
Ήταν μια από τις παλαιότερες κατοίκους της νεοϊδρυθείσας Θεσσαλονίκης, ενώ η ανθρωπολογική μελέτη κατέληξε στο ότι επρόκειτο για ενήλικη γυναίκα μέσης ηλικίας, γύρω στα 50, γεγονός που σημαίνει ότι γεννήθηκε σε έναν από τους προκασσάνδρειους οικισμούς της Θεσσαλονίκης.
Ο οστεολογικό υλικό και το χρυσό στεφάνι ανακαλύφθηκαν στο εσωτερικό ενός μεγάλου μακεδονικού κυβωτιόσχημου τάφου, τον Ιανουάριο του 2013, λίγο πριν ολοκληρωθούν οι ανασκαφικές εργασίες στο σταθμό Δημοκρατίας του μετρό, στην περιοχή του Βαρδάρη. Η ίδια ανασκαφή έφερε στο φως πάνω από 200 ταφές του παρόδιου νεκροταφείου που αναπτύσσονταν έξω από το δυτικό τείχος αρχαίας πόλης και στα βόρεια της αρχαίας οδού που ξεκινούσε από την Πύλη του Βαρδαρίου με κατεύθυνση προς τα δυτικά, προς την ύπαιθρο χώρα.
Είναι το ένατο χρυσό στεφάνι που βρέθηκε στην διάρκεια των ανασκαφών του μετρό. Τον Ιούνιο του 2008 στη διασταύρωση των τροχιογραμμών του μετρό στο ύψος της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του Α.Π.Θ. (Σταθμός Σιντριβανίου), εντός του ανατολικού νεκροταφείου της της πόλης, βρέθηκαν άλλα 8 ολόχρυσα στεφάνια και μάλιστα σε μια ενδιαφέρουσα όσο και περιπετειώδη ανακάλυψη.
Αρχικά ανακοινώθηκε ότι βρέθηκαν 4 χρυσά στεφάνια ελληνιστικής εποχής, τα οποία ήταν τοποθετημένα κατά πρωτόγνωρο για τους αρχαιολόγους τρόπο ανά δύο στο κεφάλι και στα πόδια νεαρής νεκρής σε έναν από από τους 840 τάφους. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου σε ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, τα στεφάνια έγιναν 5, καθώς ένα ακόμη εντοπίστηκε σε λίθινη ταφική θήκη που περιείχε καμένα οστά άντρα και μικρού θηλαστικού. Εφτά μήνες αργότερα, τον Απρίλιο του 2009 ανακοινώθηκε πως η ενδελεχής εξέταση αυτού του πέμπτου στεφανιού με τις τέσσερις απολήξεις, έδωσε τελικά τέσσερα στεφάνια που ήταν πλεγμένα μεταξύ τους και ο συνολικός αριθμός από τον σταθμό Δημοκρατίας ανέβηκε στα 8.
Τα τέσσερα πρώτα στεφάνια, αυτά στη γυναικεία ταφή ήταν με φύλλα βελανιδιάς και τα άλλα τέσσερα στη λίθινη θήκη του λακκοειδούς τάφου με φύλλα ελιάς.
Είναι χαρακτηριστικό πως αυτά με τα φύλλα ελιάς βρέθηκαν σε μία μόνο νεκρή, η οποία έφερε δύο στην περιοχή του κρανίου και δύο στα κάτω άκρα. Ήταν επίσης κτερισμένη με χρυσά ενώτια με ημιπολύτιμους λίθους με τη μορφή κεφαλής σκύλου, χάλκινο νόμισμα, χρυσή δανάκη (το νόμισμα που τοποθετούνταν στο στόμα του νεκρού για την είσοδο στον Άδη), χάλκινο καθρέφτη, δύο πήλινες πυξίδες, ένα χάλκινο και τέσσερα πήλινα αγγεία.
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους τα χρυσά στεφάνια αποτελούσαν πιθανότατα προσφορές στους νεκρούς, ενώ η χωρική γειτνίαση των τάφων και η χρονική τους εγγύτητα ίσως αποτελούν ενδείξεις για τον συσχετισμό των νεκρών, ως μέλη μιας ευρύτερης οικογένειας ή κατοίκων ίδιας συνοικίας.
Η Μακεδονία είναι από τις περιοχές του αρχαίου ελληνικού κόσμου που έδωσαν μεγάλο αριθμό στεφανιών, που χρονολογούνται από τα μέσα του 4ου έως τα μέσα του 2ου π.Χ. αιώνα. Στην αρχαιότητα τα στεφάνια αποτελούσαν μέρος της εμφάνισης σε κοινωνικές εκδηλώσεις που περιλάμβαναν και θρησκευτικές τελετουργίες, όπως λ.χ. το συμπόσιο, ενώ οι αρχαίοι Έλληνες τα αφιέρωναν σε μεγάλα ιερά όπως ο Παρθενώνας ή το ιερό του Απόλλωνα στη Δήλο κ.α. Τα ίδια τα αντικείμενα δεν σώθηκαν, υπάρχουν όμως οι αναφορές στους καταλόγους των θησαυρών που ετοίμαζαν οι ιερείς κάθε χρόνο.
Είναι χαρακτηριστικό πως μόνο στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης φυλάσσονται 22 χρυσά στεφάνια από διάφορες περιοχές, ενώ πολλά είναι και τα επίχρυσα από μπρούντζο, ξύλο και πηλό.
* Η εξωτερική φωτογραφία είναι του Ορέστη Κουράκη.
voria.gr
sidirodromikanea.blogspot.com
