Νίκος Παπατόλιος
Η συγκριτική ανασκόπηση αντιπαραθέτει τις προσεγγίσεις έργων υποδομής από την ΕΕ, τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Ελβετία και την Αυστραλία. Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο εξέτασε την υλοποίηση έργων όπως οι διάδρομοι του βασικού δικτύου ΔΕΔ-Μ, η Rail Baltica, η βασική σήραγγα Brenner, η σήραγγα Λυών-Τορίνο και η σήραγγα Fehmarnbelt.
Όσον αφορά τη γενική στρατηγική που εφαρμόζει η ΕΕ για την υλοποίηση τέτοιων έργων, η ανασκόπηση δεν διαπίστωσε σημαντικές διαφορές σε σύγκριση με τις άλλες χώρες. Όλα έχουν ένα ευρύ πεδίο εφαρμογής, το οποίο καθορίζει τη σημασία των έργων με βάση τον εκτιμώμενο προϋπολογισμό που θα δαπανηθεί για αυτά. Παρά το γεγονός ότι συγκριτικά, δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές, η ΕΕ εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προβλήματα επειδή καθορίζει τις στρατηγικές της δημοσιεύοντας στρατηγικές λευκές βίβλους. Ωστόσο, αυτά τα έγγραφα δεν είναι νομικά δεσμευτικά για τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Κίνδυνοι κακής ευθυγράμμισης
Το γεγονός ότι δεν υπάρχει νομικός δεσμός για τα κράτη μέλη να ακολουθούν με ακρίβεια τις στρατηγικές της ΕΕ μπορεί να προκαλέσει προβλήματα. Πολλοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και εκπρόσωποι της βιομηχανίας σιδηροδρομικών εμπορευματικών μεταφορών έχουν υπογραμμίσει τη σημασία της υπέρβασης των εθνικών βαρών και της χάραξης μιας τυπικής ευρωπαϊκής πολιτικής για την υλοποίηση έργων όπως οι διάδρομοι ΔΕΔ-Μ.
Αυτό δεν συμβαίνει ακόμα στην ΕΕ. Δεδομένου ότι οι χώρες δεν έχουν νομική υποχρέωση να ακολουθήσουν μια κοινή στρατηγική, «τα κράτη μέλη δεν υποβάλλουν επί του παρόντος καν τα εθνικά τους σχέδια και προγράμματα μεταφορών στην Επιτροπή για ενημέρωση», τονίζει η ανασκόπηση. Κατά συνέπεια, παρατηρείται μια εσφαλμένη ευθυγράμμιση μεταξύ «των πολιτικών συμφωνημένων προτεραιοτήτων της ΕΕ για τις υποδομές μεταφορών και των εθνικών στρατηγικών μεταφορών».
Πόσο ρεαλιστικοί είναι οι στόχοι χρηματοδότησης της ΕΕ;
Σε προηγούμενες εκθέσεις του, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο αποκάλυψε ότι οι στρατηγικοί στόχοι της ΕΕ στον τομέα των μεταφορών θα μπορούσαν να θεωρηθούν πολύ φιλόδοξοι, ιδίως όσον αφορά τη χρηματοδότηση. Αυτό προκύπτει επίσης από τον «ανεπαρκή έλεγχο των αναλύσεων κόστους-οφέλους κατά την επιλογή έργων», εξηγεί η επισκόπηση του Συνεδρίου.
Με απλά λόγια, η επισκόπηση υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει συνοπτική και συνολική στρατηγική χρηματοδότησης για έργα υποδομής. Αντίθετα, «τα μεγάλα έργα μεταφορών συχνά συγχρηματοδοτούνται μέσω πολλών διαδοχικών επιχορηγήσεων, καθεμία από τις οποίες απαιτεί νέα πρόταση έργου και διαδικασία επιλογής. Αυτό οδηγεί σε διπλές προσπάθειες για τους φορείς υλοποίησης του έργου και τις δημόσιες αρχές, αυξάνοντας τον διοικητικό φόρτο».
Η παρακολούθηση και η αξιολόγηση του έργου επίσης προβληματική
Η έλλειψη προσέγγισης βασισμένης στον κίνδυνο κατά την υλοποίηση μεγάλων έργων μεταφορών αποτελεί ουσιαστικό ζήτημα για την ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι τα ιδρύματα δεν λαμβάνουν υπόψη τους συνολικούς κινδύνους που εμπεριέχονται κατά την υλοποίηση ενός έργου, που οδηγεί σε καθυστερήσεις έργων και υπερβάσεις του προϋπολογισμού. Η κακή ευθυγράμμιση μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών της σχετίζεται επίσης με αυτήν την κατάσταση, καθώς η έλλειψη αποτελεσματικού συντονισμού προκαλεί αβεβαιότητα και κακό συγχρονισμό μεταξύ των ενδιαφερομένων.
Επιπλέον, η χρηματοοικονομική παρακολούθηση είναι μόνο μια πτυχή των αναποτελεσματικών που αναφέρθηκαν. Όσον αφορά την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων, τα περισσότερα έργα αξιολογούνται με βάση τις οικονομικές εισροές και εκροές αντί του συνολικού αποτελέσματός τους. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει εστίαση σε ευρύτερα αποτελέσματα, η εκτίμηση κόστους και ζημιών είναι ανεπαρκής, και το ίδιο ισχύει για τα διδάγματα που πρέπει να αντληθούν και να χρησιμοποιηθούν σε μελλοντικά έργα.
Η κατάσταση θα μπορούσε να βελτιωθεί εάν η ΕΕ αναλάμβανε μια συστηματική αξιολόγηση των έργων της, αλλά αυτό δεν συμβαίνει επίσης. «Μέχρι τώρα, η Επιτροπή δεν έχει πραγματοποιήσει, ούτε έχει απαιτήσει από τους φορείς υλοποίησης έργων να εκτελούν συστηματικές εκ των υστέρων αξιολογήσεις μεμονωμένων συγχρηματοδοτούμενων από την ΕΕ μεγάλων έργων μεταφορών, καθώς δεν υφίσταται τέτοια νομική υποχρέωση», αναφέρει η επισκόπηση του Δικαστηρίου. Η έλλειψη νομικής δέσμευσης δημιουργεί και πάλι πρόβλημα, καθώς τα κράτη μέλη δεν είναι υποχρεωμένα να επιθεωρούν και να αναφέρουν τα αποτελέσματα των έργων.
Μαθήματα προς μάθηση
Οι χώρες σε σύγκριση με την ΕΕ δεν διαφοροποιούνται στον γενικό σχεδιασμό στρατηγικής έργων μεταφορών. Ωστόσο, οι προσεγγίσεις τους σε άλλα θέματα μπορεί να αποδειχθούν πολύτιμες. Για παράδειγμα, η Αυστραλία φαίνεται να έχει πιο αποτελεσματικές διαδικασίες σχετικά με το συντονισμό του έργου, την παρακολούθηση, τη σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας και την αξιολόγηση κινδύνου. Το ίδιο συμβαίνει και με τις ΗΠΑ όσον αφορά την τελευταία πτυχή, αλλά η χώρα έχει επίσης καλύτερο σύστημα συνολικής αξιολόγησης και συνεχή επαναξιολόγηση και τροποποίηση έργων.
Η ΕΕ εξακολουθεί να υστερεί από αυτές τις απόψεις, αλλά η αποτελεσματική υλοποίηση μεγάλων έργων υποδομής είναι το κλειδί για την επιτυχία εάν θέλει να προχωρήσει προς ένα πιο βιώσιμο και πράσινο μέλλον στις μεταφορές. Ίσως υπάρχει πολύς χώρος για βελτιώσεις, αλλά ο χρόνος πιέζει. Επομένως, η λήψη κρίσιμων βημάτων προς τη σωστή κατεύθυνση είναι πιο σημαντική από ποτέ.
railfreight.com
sidirodromikanea.blogspot.com
