Η ατμάμαξα «Ερύμανθος» μπήκε σε ράγες το 1892 και λειτούργησε μέχρι το τέλος της εποχής του ατμού. Εκτίθεται στο Σιδηροδρομικό Μουσείο Αθηνών.Αν υπάρχει μια οπτική διαφορά των σύγχρονων τρένων με τις ατμάμαξες του 19ου αιώνα εντοπίζεται στη σχέση λειτουργικότητας και αισθητικής. Τα μηχανικά μέρη στις ατμομηχανές δεν ήταν κρυμμένα κάτω από στρώσεις μετάλλου αλλά εκτεθειμένα σε μια αυστηρή γεωμετρική σύνθεση, που σήμερα, την περίοδο της ομοιομορφίας, απολαμβάνει περισσότερο σεβασμό και θαυμασμό απ’ ό,τι στην εποχή της. Στον συλλεκτικό, δίγλωσσο, τόμο «Πάνω στις ράγες» (εκδ. Μένανδρος) του Νικολάου Κ. Πολυζώη παρουσιάζονται συγκεντρωμένα 81 σχέδια ατμομηχανών, βαγονιών και των συρμών που διέτρεχαν το δίκτυο των Σιδηροδρόμων Πειραιώς Αθηνών Πελοποννήσου (ΣΠΑΠ) από το 1885 μέχρι την κατάργησή τους το 2011. Αρχιτέκτονας, μαθητής του γλύπτη Λάζαρου Λαμέρα, του αρχιτέκτονα Δημήτρη Κωνσταντινίδη και του ζωγράφου Νίκου Εγγονόπουλου, ο 70χρονος Νίκος Πολυζώης είναι λάτρης των τρένων και αντιπρόεδρος του δραστήριου Συλλόγου Φίλων Σιδηροδρόμου. Για τρία χρόνια μελέτησε φωτογραφίες και σχέδια, επισκέφθηκε τα μηχανοστάσια του ΟΣΕ, είδε από κοντά το τροχαίο υλικό και τα σωζόμενα παλιά τρένα, και αποτύπωσε σε λεπτομερή, έγχρωμα, αρχιτεκτονικά σχέδια, ζωγραφισμένα στο χέρι, τις παλιές ατμομηχανές και τα βαγόνια των ΣΠΑΠ καλύπτοντας ένα κενό στη σχετική βιβλιογραφία.
Τα εντυπωσιακά σχέδια συνοδεύονται από τεχνικές και ιστορικές πληροφορίες για τους συρμούς, το έτος και τη χώρα κατασκευής, ενώ ανάμεσά τους υπάρχουν και σπάνιες ατμομηχανές, όπως η γερμανική αρθρωτή ατμάμαξα τύπου mallet του 1930. «Υπάρχει μια αρμονία στη σχεδίαση των ατμομηχανών, στις αναλογίες και στον ρυθμό εναπόθεσης των στοιχείων τους, στη λεπτότητα των τροχών, που εξυπηρετούν αισθητικούς και όχι μόνο λειτουργικούς σκοπούς. Δεν είναι τυχαίο που τα σημερινά οχήματα μοιάζουν μεταξύ τους, αφού βγαίνουν από έναν υπολογιστή», μας λέει ο συγγραφέας.
Σάκης Ιωαννίδης
kathimerini.gr
