Αφιέρωμα στις πρώτες ατμομηχανές της άλλοτε Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, που κατασκευάστηκαν στη Μεγάλη Βρετανία και άνοιξαν τον δρόμο για τα σιδηροδρομικά δρομολόγια της Κεντρικής Ευρώπης.
Δύο χρόνια μετά την εμφάνιση του «αετού» (Adler), της πρώτης ατμομηχανής που κύλησε σε σιδηροτροχιές στη Γερμανία, η πρωτοπόρος βρετανική εταιρεία «Robert Stephenson and Company» ανέλαβε να κατασκευάσει και τις πρώτες ατμομηχανές της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, αυτή τη φορά για λογαριασμό της «Kaiser Ferdinands-Nordbahn». Αν και το προηγηθέν όχημα (Adler), που γεννήθηκε στο Newcastle διέθετε διάταξη τροχών «2-2-2» ή «1Α1» κατά το γερμανικό σύστημα ταξινόμησης «UIC» (δύο μη κινητήριοι τροχοί στο εμπρός τμήμα, δύο μεγαλύτεροι των υπολοίπων και κινητήριοι στη συνέχεια, δύο μη κινητήριοι στο πίσω τμήμα), οι δομικές ομοιότητες μεταξύ των δύο τύπων ατμομηχανών ήταν πολλές.
Τα δύο τραίνα της «Kaiser Ferdinands-Nordbahn», που έλαβαν τις συμβολικές ονομασίες «Austria» και «Moravia» διέθεταν διάταξη τροχών «2-2-0» ή «1Αn2» κατά το γερμανικό σύστημα ταξινόμησης «UIC» (δύο μη κινητήριοι τροχοί στο εμπρός τμήμα, δύο μεγαλύτεροι των υπολοίπων και κινητήριοι στη συνέχεια). Οι μη κινητήριοι τροχοί τους (leading wheels) είχαν διάμετρο 1.067 χιλιοστά, ενώ οι κινητήριοι (driver wheels) έφθαναν ως μεγαλύτεροι τα 1.524 χιλιοστά. Το υπηρεσιακό τους βάρος ξεπερνούσε κατά τι τους εννέα τόνους, με τον δικύλινδρο κινητήρα τους (διάμετρος x διαδρομή 254 mm × 406 mm) να λειτουργεί με πίεση 3,5 bar. Καμία από τις δύο ατμομηχανές δεν επιβίωσε ως τις ημέρες μας (η μόνη μαρτυρία για την «Austria» είναι μία και μοναδική φωτογραφία, ενώ για την «Moravia» δεν υπάρχει ούτε αυτό). Το γεγονός αυτό δεν μειώνει βέβαια την προσφορά τους στον κόσμο του σιδηροδρόμου, αφού εκείνες ήταν που άνοιξαν το δρόμο για την περαιτέρω επέκταση και καθιέρωσή του στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης).
Η «Kaiser Ferdinands-Nordbahn» ήταν η πρώτη σιδηροδρομική εταιρεία που ιδρύθηκε την εποχή της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, με αρχικό αντικείμενο τη σύνδεση της πρωτεύουσας Βιέννης με τα ορυχεία αλατιού της Κρακοβίας (που σήμερα έχουν γίνει μουσείο και ανήκουν στην Πολωνία). Η επιρροή της εταιρείας αυτής στις κατοπινές εξελίξεις ήταν τέτοια, που η ονομασία της χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα, όταν γίνεται αναφορά σε μια σειρά σιδηροδρομικών γραμμών που παλαιότερα λειτουργούσαν υπό την ευθύνη της.
Με βασικό χρηματοδότη τον Salomon Mayer von Rothschild (1774-1855), η εταιρεία άνοιξε τις πύλες της το 1837 (χρονιά που δραστηριοποιήθηκαν για πρώτη φορά οι ατμομηχανές «Austria» και «Moravia»), με πρώτη αποστολή την κάλυψη της απόστασης μεταξύ του παραδουνάβιου Floridsdorf και του Deutsch Wagram. Ένα χρόνο αργότερα η γραμμή επεκτάθηκε μέχρι τη Βιέννη και στις 6 Ιουνίου 1839 το πρώτο τραίνο από την αυστριακή πρωτεύουσα έφτασε στο Brno. Μέχρι το 1841 ο σιδηρόδρομος έφτασε στο Prerau και στο Olomouc, ενώ το 1842 σφύριξε για πρώτη φορά στο Leipnik. Η επέκταση ως την Ostrava και το Oderberg ήρθε το 1847, ολοκληρώνοντας την ιστορική σήμερα γραμμή.
Η «Kaiser Ferdinands-Nordbahn» δεν έφτασε ποτέ απευθείας στην Κρακοβία. Η πρώτη σιδηροδρομική σύνδεση με την πανέμορφη πολωνική πόλη πραγματοποιήθηκε από τους Πρώσους και τον σιδηρόδρομο της Άνω Σιλεσίας (Oberschlesische Eisenbahn). Η πρώτη καθαρά αυστριακή σιδηροδρομική διαδρομή από τη Βιέννη προς την Κρακοβία λειτούργησε μόλις το 1856, όταν ο Östliche Staatsbahn (Αυτοκρατορικός και Βασιλικός Ανατολικός Κρατικός Σιδηρόδρομος), που διαδέχθηκε τον σιδηρόδρομο της Άνω Σιλεσίας άνοιξε μια γραμμή μέσω Oswiecim (η γερμανική του ονομασία προκαλεί ακόμη ανατριχίλα, Άουσβιτς), όπου συνάντησε το αυστροουγρικό δίκτυο.
Η «Kaiser Ferdinands-Nordbahn» εθνικοποιήθηκε το 1907. Στη συνέχεια, έχοντας την εκμετάλλευση πολλών ανθρακωρυχείων και άλλων βιομηχανικών επιχειρήσεων στην περιοχή της Οστράβα, συνέχισε να λειτουργεί με αυτές. Όσο για το Nordbahnhof (σιδηροδρομικός σταθμός της Βόρειας Βιέννης) από όπου ξεκίνησαν όλα, καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς των Συμμάχων στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Μετά τη λήξη του ξαναχτίστηκε και άνοιξε ξανά το 1962, ως Wien Praterstern, μαζί με τη γέφυρα απέναντι από τον Δούναβη, εξυπηρετώντας πλέον μόνο προαστιακά και περιφερειακά τρένα.
Σπύρος Χατήρας
Φωτογραφίες: museumbernhardsthal.at, wikipedia
