Ο νέος διευθύνων σύμβουλος του ΟΣΕ ή της Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Α.Ε. όπως είναι η νέα επωνυμία Χρήστος Παληός.
Το 2024 ήταν για την εταιρεία Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μονοπρόσωπη Α.Ε. (ή Οργανισμό Σιδηροδρόμων Ελλάδος ΟΣΕ όπως ήταν η μέχρι πρότινος επωνυμία του) μια χρονιά ανάμεσα σε δύο κόσμους. Από τη μία, η προσπάθεια οικονομικής σταθεροποίησης μετά το σοκ της τραγωδίας των Τεμπών και τις βιβλικές καταστροφές της κακοκαιρίας «Daniel» και από την άλλη, η διατήρηση μιας εξαιρετικά ζημιογόνου εικόνας, με ανοιχτά δικαστικά μέτωπα, επενδυτικές εκκρεμότητες και έναν σιδηροδρομικό τομέα που βρίσκεται σε βαθιά αναδιάρθρωση.
Χρήστος Ιωάννου
financialreport.gr
Η Ετήσια Οικονομική Έκθεση του Ομίλου ΟΣΕ για τη χρήση 1.1–31.12.2024, που δημοσιοποιήθηκε στις 26 Νοεμβρίου και την οποία υπογράφει το νέο διοικητικό συμβούλιο με πρόεδρο τον Γιώργο Ιωάννου και διευθύνοντα σύμβουλο τον Χρήστο Παληό, αποτυπώνει με αριθμούς και υποσημειώσεις την πραγματικότητα ενός οργανισμού με τεράστια περιουσιακή βάση, χωρίς τραπεζικό δανεισμό, αλλά με μόνιμα υψηλές ζημίες, έντονη εξάρτηση από τον κρατικό προϋπολογισμό και ένα σύστημα ασφάλειας που επαναξιολογείται εκ βάθρων μετά τα Τέμπη.
Σε καθαρά οικονομικούς όρους, ο κύκλος εργασιών (τα οργανικά έσοδα από χρεώσεις υποδομής και λοιπές υπηρεσίες) διαμορφώθηκε το 2024 σε 48,5 εκατ. ευρώ, μειωμένος περίπου 22,5% σε σχέση με τα 62,5 εκατ. του 2023. Η πτώση αυτή είναι, σε μεγάλο βαθμό, «λογιστική». Το 2023 ενισχύθηκε τεχνητά από ετεροχρονισμένες χρεώσεις προηγούμενων ετών προς τη Hellenic Train, μετά από απόφαση της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων. Αν αφαιρεθεί αυτό το ποσό τα πραγματικά έσοδα από τέλη υποδομής και συναφείς υπηρεσίες αυξήθηκαν το 2024 σε 30,5 εκατ. από 25,6 εκατ. ευρώ, δηλαδή περίπου +19%, δείχνοντας μια μερική ανάκαμψη της κυκλοφορίας πάνω στο δίκτυο.
Παράλληλα, η ετήσια συμβατική χρηματοδότηση από το Ελληνικό Δημόσιο, μέσω της πενταετούς Συμβατικής Συμφωνίας, παρέμεινε στα 75 εκατ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί πλέον σε περισσότερο από το μισό των συνολικών εσόδων του διαχειριστή υποδομής. Το ίδιο ποσό είχε δοθεί και το 2023, με την Έκθεση να προαναγγέλλει σημαντική αύξηση στα 120 εκατ. ετησίως από το 2025.
Σε επίπεδο αποτελεσμάτων, ο Όμιλος κατέγραψε ζημιές μετά φόρων 180,6 εκατ. ευρώ, έναντι 254,2 εκατ. το 2023. Η μητρική εταιρεία, ΟΣΕ Α.Ε., εμφάνισε ζημιές 171,9 εκατ. ευρώ, από 245,9 εκατ. ένα χρόνο πριν.
Τα EBITDA για την εταιρεία γύρισαν σε οριακά θετικό επίπεδο +3,9 εκατ. ευρώ, από –93,5 εκατ. το 2023 ενώ για τον όμιλο παραμένει αρνητικό, –5,1 εκατ. ευρώ, αλλά σαφώς διαφοροποιηένο από τα –102,6 εκατ. της προηγούμενης χρήσης. Αυτό δεν οφείλεται σε έκρηξη εσόδων, αλλά στην απουσία των έκτακτων ζημιών εκατοντάδων εκατομμυρίων από την κακοκαιρία «Daniel» που βάρυναν τη χρήση 2023. Η ζημιά εκείνης της χρονιάς περιελάμβανε έκτακτο κόστος τεχνικών έργων αποκατάστασης άνω των 127 εκατ. ευρώ, το οποίο δεν επαναλαμβάνεται το 2024.
Ωστόσο, οι αποσβέσεις παραμένουν υψηλές περίπου 177 εκατ. ευρώ για τα ενσώματα πάγια και ακόμη 0,2 εκατ. για τα άυλα, κάθε χρόνο. Σε έναν οργανισμό με πάγια άνω των 10,3 δισ. ευρώ, αυτό σημαίνει ότι ακόμη κι ένα οριακά θετικό EBITDA μετατρέπεται σχεδόν αυτόματα σε τριψήφια σε εκατομμύρια ζημία προ φόρων.
Σημαντικές πηγές κινδύνου
Διεκδικήσεις τρίτων και αγωγές ύψους 303,4 εκατ. ευρώ, για τις οποίες ο ΟΣΕ έχει σχηματίσει συνολική πρόβλεψη 196,1 εκατ. ευρώ. Οι υποθέσεις καλύπτουν από αποζημιώσεις για ατυχήματα (σε τρίτους και εργαζόμενους) μέχρι εργατικές αξιώσεις, αγωγές δήμων, συμβατικές διαφορές και απαλλοτριώσεις.
Μεγάλη συγκέντρωση απαιτήσεων σε έναν πελάτη – τη Hellenic Train – με τον ορκωτό ελεγκτή να εστιάζει με «Έμφαση Θέματος» στο γεγονός ότι 139 εκατ. ευρώ από απαιτήσεις και περίπου 38 εκατ. ευρώ κύκλου εργασιών αφορούν τη συγκεκριμένη εταιρεία, μέρος των οποίων αμφισβητείται ή βρίσκεται σε καθυστέρηση πληρωμής.
Ο έλεγχος είναι «με επιφύλαξη» επειδή ο ΟΣΕ δεν διενήργησε σύμφωνα με τα ΔΠΧΑ ελέγχους απομείωσης μεγάλης κλίμακας στα οικόπεδα, τα τεχνικά έργα, τα μεταφορικά μέσα και τις ακινητοποιήσεις υπό εκτέλεση, ούτε παρείχε επαρκή στοιχεία για την πρόοδο έργων ύψους 3,15 δισ. ευρώ. Ο ορκωτός διατηρεί συνεπώς επιφύλαξη για το αν η αξία αυτών των στοιχείων και, κατ’ επέκταση, τα ίδια κεφάλαια και τα αποτελέσματα, απεικονίζονται σε εύλογα επίπεδα.
Η σκιά των Τεμπών: αγωγές, προβλέψεις και θεσμικές αλλαγές
Το δυστύχημα των Τεμπών της 28ης Φεβρουαρίου 2023 συνεχίζει να επηρεάζει βαθιά τον ΟΣΕ, τόσο οικονομικά όσο και θεσμικά. Στην Έκθεση του Δ.Σ. επισημαίνεται ότι «οι συνέπειες του τραγικού δυστυχήματος των Τεμπών» εξακολουθούν να επιδρούν στα οικονομικά μεγέθη, μαζί με τις καταστροφές της κακοκαιρίας «Daniel», αν και τα αποτελέσματα του 2024 είναι βελτιωμένα έναντι του 2023.
Σε νομικό επίπεδο μέχρι την ημερομηνία σύνταξης των οικονομικών καταστάσεων είχαν επιδοθεί 12 αγωγές αποζημίωσης κατά του ΟΣΕ. Για μία εξ αυτών εκδόθηκε πρωτόδικη απόφαση καταβολής αποζημίωσης. Ο Οργανισμός άσκησε έφεση, ενώ για την υπόθεση αυτή έχει σχηματιστεί ειδική πρόβλεψη. Για τις υπόλοιπες αγωγές, η διοίκηση δηλώνει ότι δεν είναι δυνατό να προβλέψει με ασφάλεια τον συνολικό αριθμό και τον χρόνο νέων αγωγών, ούτε να εκτιμήσει το ποσοστό υπαιτιότητας μεταξύ ΟΣΕ και Hellenic Train γι’ αυτό δεν έχει σχηματίσει πρόσθετη πρόβλεψη πέραν της προαναφερθείσας.
Ο ορκωτός ελεγκτής επισημαίνει τις εκκρεμότητες αυτές με ξεχωριστή αναφορά, αλλά διευκρινίζει ότι δεν διατυπώνεται επιφύλαξη ως προς το συγκεκριμένο θέμα. Ουσιαστικά, το ρίσκο αναγνωρίζεται, αλλά παραμένει «ανοιχτό» και θα αποτυπωθεί σταδιακά στις επόμενες χρήσεις, ανάλογα με την εξέλιξη των υποθέσεων.
Σε επίπεδο λειτουργίας και στρατηγικής, το δυστύχημα λειτούργησε ως καταλύτης. Η Διοίκηση αναφέρει ρητά ότι τα τραγικά γεγονότα έγιναν εφαλτήριο για σειρά δράσεων τόσο στην οργανωτική δομή του Ομίλου και του σιδηροδρομικού τομέα συνολικά, όσο και στην ανάληψη εκτεταμένων τεχνικών έργων αποκατάστασης και αναβάθμισης της ποιότητας και της ασφάλειας του δικτύου.
Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και ο νόμος 5167/2024 για την «αναδιάρθρωση του σιδηροδρομικού τομέα», που ψηφίστηκε τον Δεκέμβριο και προβλέπει τη συγχώνευση της θυγατρικής ΕΡΓΟΣΕ με τον ΟΣΕ και τη μεταφορά της διαχείρισης του σιδηροδρομικού τροχαίου υλικού από τη ΓΑΙΑΟΣΕ στον Οργανισμό.
Η κόντρα με τη Hellenic Train και η «μονοψωνιακή» αγορά
Η σχέση ΟΣΕ – Hellenic Train είναι ίσως το πιο ευαίσθητο οικονομικό σημείο του ισολογισμού. Η πρώην θυγατρική, πλέον ιδιωτική εταιρεία παρόχου μεταφοράς, αποτελεί σχεδόν τον μοναδικό πελάτη για χρεώσεις υποδομής μέχρι την είσοδο νέων operators, η αγορά χαρακτηρίζεται από τον ΟΣΕ ως «σχεδόν μονοψωνιακή».
Στις 31.12.2024, η συνολική απαίτηση του ΟΣΕ κατά της Hellenic Train ανέρχεται σε 139,9 εκατ. ευρώ. Από αυτά, τα 112,7 εκατ. (88,8%) αφορούν μη καταβληθέντα τέλη υποδομής για τα έτη 2020 και μετά. Επιπλέον, υπάρχουν εκατέρωθεν αμφισβητήσεις συναλλαγών ύψους 6,6 εκατ. ευρώ, για μεγάλο μέρος των οποίων εκκρεμούν δικαστικές αποφάσεις.
Η διαμάχη αυτή δεν είναι απλώς μια εμπορική αντιδικία, αλλά επηρεάζει άμεσα τη ρευστότητα του ΟΣΕ, την αξιοπιστία των εσόδων του (αφού μέρος τους αμφισβητείται), και, σε πολιτικό επίπεδο, την εικόνα της λειτουργίας της «απελευθερωμένης» σιδηροδρομικής αγοράς.
Ο ορκωτός περιορίζεται στο να επιστήσει την προσοχή στο θέμα, χωρίς να αμφισβητεί τη συνέχιση της δραστηριότητας (going concern), όμως ξεκαθαρίζει ότι το ζήτημα αποτελεί κρίσιμο παράγοντα αξιολόγησης του οικονομικού προφίλ του Οργανισμού.
