Του Βασίλη Λαδά, πεζογράφου
Στις δεκαετίες 1950, 1960, 1970 το καφενείο του κεντρικού σιδηροδρομικού σταθμού και το περίπτερο στην αίθουσα αναμονής διανυκτέρευαν. Οι ξενύχτηδες έπιναν καφέ, αγόραζαν τις πρωινές εφημερίδες ( μύριζαν μελάνι) κι έβλεπαν περί τις 02.30 τη διασταύρωση των οτομοτρίς της γραμμής Καλαμάτα – Αθήνα.
Εδώ και πολλά χρόνια σταματήσαμε στην Πάτρα ν’ ακούμε τα σφυρίγματα των υπεραστικών τρένων. Η λέξη οτομοτρίς ( εκ των Γαλλικών) ξεχάστηκε. Ακούμε όμως τον θόρυβο για την υπογειοποίηση ή όχι , σε μήκος δώδεκα χιλιομέτρων από το Ρίον στην Πάτρα , της σύγχρονης γραμμής του τρένου που έρχεται από Κιάτο με αργούς ρυθμούς .
Λέγεται πως για την υπογειοποίηση απαιτείται τουλάχιστον ένα δισεκατομμύριο ευρώ. Λέγεται ακόμη πως η υπογειοποίηση πρέπει να γίνει σε βάθος είκοσι πέντε μέτρων, οπότε το τρένο θα έλθει περίπου κοντά στον εορτασμό των 300 χρόνων από την Ελληνική επανάσταση του 1821 . Λένε ακόμη πως έχουν γίνει υπολογισμοί ως προς τον αριθμό των ταξιδιωτών από Πάτρα προς Αθήνα και τανάπαλιν με τα λεωφορεία του ΚΤΕΛ. Δεκαπέντε διαδρομές προς Αθήνα και από Αθήνα άλλες τόσες καθημερινά. Πενήντα επιβάτες χωρούν τα λεωφορεία. Δηλαδή ο μέγιστος αριθμός είναι επτακόσια πενήντα προς Αθήνα κι από εκεί προς τα εδώ άλλοι τόσοι.
Στην τελευταία σειρά των καθισμάτων , θέση 44 καθόταν όταν ερχόταν στην Πάτρα από την Αθήνα η εικαστικός και συγγραφέας Κλεοπάτρα Δίγκα για να έχει θέα τόσο στη φύση όσο και στους έμπροσθεν αυτής επιβάτες. Έτσι γράφει στο αφήγημά της « Νο 44 παράθυρο », εκδόσεως Γαβριηλίδη . Άρα, συμπεραίνεται, πως αν όλοι επιλέξουν τρένο κι όχι λεωφορείο για τη διαδρομή Πάτρα – Αθήνα το πολύ πολύ να γίνονται τρεις διαδρομές προς Αθήνα κι από εκεί τρείς προς Πάτρα. Έξι φορές ημερησίως θα ενοχλούνται οι περίοικοι της γραμμής από τα σφυρίγματα των τρένων . Θα ήταν καλύτερα λένε οι ενάντιοι της υπογειοποίησης της γραμμής του τρένου να υπογειοποιηθούν οι οδοί που διασταυρώνονται κάθετα με τη γραμμή . Λίγα εκατομμύρια απαιτούνται για αυτό. Η τεχνοκρατική αυτή άποψη έχει τη λογική της σήμερα που τα οικονομικά μας είναι χάλια.
Υπάρχει όμως κάτι άλλο βαθύτερο που θέλω να το θίξω. Κάτι που έχει σχέση με το νόημά μας ως όντων που αναπτυχθήκαμε βιολογικά και κοινωνικά επί της γης στο φυσικό φως της ημέρας ή της νύχτας με τ’ αστέρια ,πλάι σε δέντρα, βουνά και θάλασσα. Στην απάντηση αυτού του ερωτήματος ίσως καταλάβουμε τι πραγματικά σημαίνει η αγάπη του οίκου μας ως σύμπαντος με βάση τη γη και στερέωμα τον ουρανό.
Τα υπόγεια τρένα χρησιμοποιήθηκαν στις μεγαλουπόλεις από τις αρχές του εικοστού αιώνα για λόγους τεχνοκρατικούς και οικονομικούς. Να μεταφέρεται γρηγορότερα το εργατικό δυναμικό στις εργασίες του κυρίως και δευτερευόντως μαθητές και φοιτητές. Εν μέρει ήταν μια πράξη εξαναγκασμού η υπόγεια διαδρομή . Όταν όμως έφταναν οι διαδρομές εκεί που η πόλη σταματά κι άρχιζαν τα προάστεια τα τρένα ξεμύτιζαν στην επιφάνεια. Αυτό συμβαίνει και σήμερα. Μοιάζει σαν να θέλει να βγει το τρένο στην επιφάνεια της γης όπως ο κολυμβητής που κάνει αναγκαστικό μακροβούτι βγαίνει στην επιφάνεια της θάλασσας ν’ ανασάνει.
Τα υπεραστικά τρένα ξεκίνησαν τις διαδρομές τους από τις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα. Στην Ελλάδα στα τέλη του αιώνα αυτού. Επίγεια μπαίνουν και σήμερα σε όλες τις μεγαλουπόλεις – ακόμα και στις πόλεις μνημεία , όπως Φλωρεντία και Βενετία.
Το ταξίδι με τρένο – όπως και με λεωφορείο και πλοίο – αγαπήθηκε από τις τέχνες γιατί ήταν συμβατό με τη φύση του ανθρώπου. Στις μυθοπλασίες υπάρχουν συγκλονιστικές αφηγήσεις που γίνονται κατά τη διαδρομή ενός ταξιδιού με τρένο. Στον Λέοντα Τολστόι , στον Τόμας Χάρντι, στον δικό μας Αλεξάκη. Ο Τέρνερ ζωγράφησε τη μηχανή ενός τρένου εν κινήσει με ατμούς έτσι που να παρεισφρέει η εικόνα του τρένου στην εικόνα ενός αλόγου που βρυχάται. Στην ταξιδιωτική λογοτεχνία άπειρες περιγραφές τοπίων όπως π.χ του Διακοπτού από τον Κ. Καβάφη. Η δεύτερη ταινία του παγκόσμιου κινηματογράφου είναι η άφιξη τρένου σε σιδηροδρομικό σταθμό, των αφών Λυμιέρ , 1895. Η πρώτη ήταν « το σχόλασμα εργοστασίου». Και οι δύο με ανθρώπους να κινούνται στο φως της ημέρας.
Αντιθέτως τα υπόγεια τρένα , τα μετρό, τα underground έμειναν έξω από τα ενδιαφέροντα των τεχνών. Μόνο θρίλερ αστυνομικά ή ταινίες τρόμου εξελίσσονται στα τούνελ των υπογείων. Κάτι λέει αυτό. Οι επιβάτες στους υπόγειους συρμούς των μεγαλουπόλεων παρ’ ότι αυτοί κινούνται με μεγάλη ταχύτητα , μοιάζουν σαν να ‘χει σταματήσει ο χρόνος να κυλά. Νοιώθουν ότι οι διαδρομές τους είναι μια στάση στον χρόνο της πραγματικής κοινωνικής και φυσικής τους ζωής. Είναι σ’ ένα πέρασμα άχρονο εξ ανάγκης. Έξω από τα παράθυρα του συρμού είναι το σκοτάδι και ο θόρυβος τους κλίνει τ’ αυτιά. Είναι βουβοί αντιστεκόμενοι έτσι στην αλλοτρίωσή τους
Με άλλα λόγια αν το τρένο μπει σε υπόγειο για δώδεκα χιλιόμετρα ο ταξιδιώτης θα απωλέσει μέρος της φύσης του, θα χάσει το περιβάλλον όπου αναπτύχτηκε ως άνθρωπος, τη θάλασσα, τα βουνά , τον ουρανό , τα ερείπια των εργοστασίων , μερικά ωραία σπίτια που χτίστηκαν με μεράκι , τα βλέμματα των ανθρώπων που παρατηρούν το τρένο να περνά και φαντασιώνονται ιστορίες ταξιδιωτών . Θα χάσει την αίσθηση της πραγματικότητας προς όφελος μιας άλλης ακόμη αλλοτριωτικής τεχνοκρατικής ανάγκης.
thebest.gr
