Στη χώρα μας κι ενώ από τον ΟΣΕ σε πολλά τμήματα η σύγχρονη γραμμή υψηλών ταχυτήτων εκτείνεται σε νέα χάραξη (κατά κανόνα εκτός οικισμών) σημαντικά τμήματα της παλιάς γραμμής διερχόμενα μέσα από οικισμούς (Ασπρόπυργος, Ελευσίνα, Μέγαρα, Κόρινθος κ.α.) ή ενδιαφέρουσες θεαματικές διαδρομές εγκαταλείπονται ή υπάρχει αδυναμία συντήρησής τους.
Γράφει: Ο Κωνσταντίνος Μπρούσαλης*
Τα πράγματα δυσκολέψανε μετά την προσφυγή της χώρας στους δανειστές (ΔΝΤ κτλ.) και την αβασάνιστη συρρίκνωση του οργανισμού (και των θυγατρικών του) με την μετάταξη του προσωπικού του σε άλλες υπηρεσίες. Έκτοτε περικοπήκανε πολλά δρομολόγια ενώ ο ΟΣΕ ουσιαστικά περιορίστηκε σε οριακή λειτουργία βασικά της σύγχρονης γραμμής του. Τα εγκαταλελειμμένα ανενεργά τμήματα δεν είναι όμως άχρηστες υποδομές που πρέπει να ξηλωθούν από τις γραμμές για να αποδοθούν σε άλλες χρήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα και ο παραλιακός Πλαταμώνας της Πιερίας όπου αμφισβητείται ο εν δυνάμει (επαν)αξιοποιήσιμος διάδρομος σταθερής τροχιάς, μια υποδομή πολιτισμού που αποτελεί κληρονομιά του και συνέβαλλε στην ανάπτυξή του.
Θεωρώ κάθε σκέψη να ξηλωθεί και να καταστραφεί η υφιστάμενη σιδηροδρομική υποδομή που διασχίζει τον Πλαταμώνα τουλάχιστον κοντόθωρη κι επιπόλαιη. Είναι μέγα πλεονέκτημα η ύπαρξη αυτού του διαδρόμου σταθερής τροχιάς που διασχίζει κατά μήκος και κοντά στο παραλιακό μέτωπο τον οικισμό με εγγύτατη σύνδεσή του στην σύγχρονη σιδηροδρομική γραμμή υψηλών ταχυτήτων στον σταθμό των Νέων Πόρων. Γιατί δεν αποτελεί επιχείρημα η σημερινή κατάσταση του εγκαταλελειμμένου διαδρόμου (απορρίμματα, ανεξέλεγκτη βλάστηση κτλ. ) ούτε ότι ο ΟΣΕ ή η ΓΑΙΑΟΣΕ και η ΤΡΑΙΝΟΣΕ είναι απρόθυμοι ή αδυνατούν σε αυτή τουλάχιστον τη φάση να την ενεργοποιήσουν.
Σήμερα η αναζήτηση λύσεων από την ασφυξία της κατακλυσμιαίας παρουσίας του αυτοκινήτου είναι γνωστή. Η βουλιμία να καταβροχθίσει η αυτοκίνηση τους δρόμους και τους διατιθέμενους δημόσιους χώρους κατέστη παγκοσμίως η μεγάλη μάστιγα των πόλεων και γενικότερα των οικισμών στο δεύτερο μισό του 20 ου αιώνα κι έγινε η αιτία να ξεθεμελιωθούν βιαστικά και να καταστραφούν υποδομές σταθερής τροχιάς. Χαρακτηριστικά παραδείγματα έχουμε στις πόλεις των ΗΠΑ από τη δεκαετία του 50 αλλά και στο Σίδνεϋ της Αυστραλίας το οποίο ενώ σήμερα επανεγκαθιστά τραμ και σύστημα ελαφρύ σιδηροδρόμου, τότε (παρά τις διαμαρτυρίες) ξήλωσε πάνω από 200χιλιόμετρα δικτύου τραμ που εξυπηρετούσαν την πόλη. Αυτή η μόδα δεν άφησε ανεπηρέαστη την χώρα μας όπου τις δεκαετίες του 50 και του 60 ξηλωθήκανε οι γραμμές τραμ στο όνομα του εκσυγχρονισμού.
Eίμαστε όμως πλέον σε μια εποχή όπου παντού ο σύγχρονος σιδηρόδρομος κάνει διεθνώς την μεγάλη του αντεπίθεση όχι μόνο με τραίνα και γραμμές υψηλής ταχύτητας αλλά και με τον ελαφρύ σιδηρόδρομο (light rail) και τα τραμ που επανακάμπτουν στις πόλεις. Στη Γερμανία έχουμε επαναλειτουργίες γραμμών, στη Γαλλία από 28 μητροπολιτικές περιοχές οι 20 εγκαινίασαν τραμ τα τελευταία χρόνια, στην Αγγλία υπάρχει κίνημα διεκδίκησης επαναλειτουργίας αρχικά τουλάχιστον 33 σιδηροδρομικών γραμμών με 72 σταθμούς (Campaign for better Transport).
Κατά την άποψή μου λοιπόν ανεξάρτητα από τα σημερινά εμπόδια η θέση μας για την προοπτική της παλιάς σιδηροδρομικής γραμμής μέσα στον Πλαταμώνα πρέπει να παραμείνει σταθερή κι αδιαπραγμάτευτη. Καμιά σκέψη για εξαφάνισή της. Η επαναλειτουργία του κλάδου μπορεί να αναδείξει την πολύπλευρη σύγχρονη αξία της ως υποδομή αστικού-προαστιακού συγκοινωνιακού χαρακτήρα. Μέσα στον οικισμό ο διάδρομος απαλλοτρίωσής της, αλλά και το επίχωμά της τουλάχιστον κατά το μεγαλύτερο μέρος τους μπορούν με κατάλληλη τεχνική παρέμβαση και φύτευση να αποτελέσουν όχι μόνο πολύτιμη ζώνη πρασίνου αλλά υποδομή παράλληλου συνδυασμού ήπιας κυκλοφορίας τραίνων, ποδηλάτου και πεζών. Με σύγχρονους όρους light rail, με τα λίγα προβλεπόμενα δρομολόγια και την χαμηλή ταχύτητα κυκλοφορίας, χωρίς θόρυβο, κραδασμούς ή επικινδυνότητα το τραίνο μπορεί να συνυπάρξει αρμονικά και φιλικά ακόμα κι εκεί που σήμερα φαίνεται ασύμβατη η παρουσία του. Ο εγκιβωτισμός κάποιων τμημάτων της γραμμής, δηλαδή χωρίς να προεξέχουν από την επιφάνεια του εδάφους οι ράγες, ιδιαίτερα στην περιοχή του σταθμού με την δημιουργία ομαλής ισόπεδης κυκλοφορίας μπορεί να εξασφαλίσει την πολυδύναμη αξιοποίησή του χώρου. Επιπλέον μπορούν να προβλεφτούν περισσότερες σιδηροδρομικές στάσεις χωρίς να χαθούν και θέσεις στάθμευσης αυτοκινήτων σε μια (εξασφαλισμένη ήδη) επαρκή παράλληλη οδική ζώνη.
Με τις κατάλληλες λοιπόν παρεμβάσεις η σιδηροδρομική γραμμή όχι μόνο δεν θα «κόβει» τον οικισμό αλλά θα συμβάλλει στην ανακούφισή του και τη μείωση της ασφυξίας, της επικινδυνότητας και των συναφών προβλημάτων από μια βαριά οδική κυκλοφοριακή αναρχία κι επιβάρυνση ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες. Είναι βέβαιο ότι θα συμβάλει και στην απρόσκοπτη και ασφαλή επισκεψιμότητα από Λάρισα, Θεσσαλονίκη κτλ.
Όχι λοιπόν βιαστικές αποφάσεις και υπό το κράτος δυσμενών πολιτικοκοινωνικών ή οικονομικών συγκυριών. Στον Πλαταμώνα (και όχι μόνο) πρέπει να αναπτυχθεί ένα κίνημα πολιτών. Να γίνει πολύπλευρη σφαιρική ενημέρωση με κεντρική ιδέα να μη χαθεί η κληρονομιά μιας πολύτιμης υποδομής ενός αναντικατάστατου συγκοινωνιακού διαδρόμου. Για να ωριμάσουν οι απόψεις στην τοπική κοινωνία αλλά και στο Δήμο Δίου - Ολύμπου προκειμένου σε πρώτη φάση να αποτραπεί η καταστροφή της γραμμής κι αργότερα με ένα κατάλληλο σχήμα λειτουργίας κι εκμετάλλευσης να αποτελέσει ευκαιρία για την πολύπλευρη συγκοινωνιακή και περιβαλλοντική αναβάθμιση της περιοχής.
Υ.Γ. Ευχαριστώ τον φίλο Φώτη Λυκομήτρο για τις φωτογραφίες που αναδημοσιεύω.
*Κωνσταντίνος Μπρούσαλης καθηγητή Φ.Α. συγγραφέα – Επικεφαλής της Κίνησης Φ.Σ. Πελοποννησιακής Γραμμής
