Αφιέρωμα στον «Ιπτάμενο Σκωτσέζο» της γραμμής Λονδίνου-Εδιμβούργου, που μέχρι σήμερα παραμένει η πιο διάσημη ατμομηχανή στην Ιστορία.
Η Class A3 4472 «Flying Scotsman» είναι μια ατμομηχανή που σχεδιάστηκε από τον Nigel Gresley και κατασκευάστηκε τον Φεβρουάριο του 1923 στο Doncaster για λογαριασμό των σιδηροδρόμων του Βορειοανατολικού Λονδίνου (London and North Eastern Railway ή συντομότερα LNER).
Χρησιμοποιήθηκε σε δρομολόγια μεγάλων αποστάσεων εντός της Μεγάλης Βρετανίας και κατά κύριο λόγο στη γραμμή Λονδίνου-Εδιμβούργου, γεγονός που σε συνδυασμό με τη συμμετοχή της στην ταινία «The Flying Scotsman» του 1929, της έδωσε το γοητευτικό υποκοριστικό «Ιπτάμενος Σκωτσέζος». Με τρικύλινδρο κινητήρα και διάταξη τροχών «4-6-2» (τέσσερις μικροί τροχοί εμπρός, έξι μεγαλύτερου μεγέθους και κινητήριοι στη συνέχεια και δύο μικροί κάτω από την καμπίνα οδήγησης) διέθετε εύρος γραμμής 1.435 χιλιοστών, ενώ το μήκος της ξεπερνούσε τα 21 μέτρα και το ύψος της έφτανε σχεδόν τα τέσσερα. Με βάρος 96 τόνων, αρχικά κατασκευάστηκε ως Α1 με στοιχεία ταυτότητας Great Northern Railway (GNR) 1472, επειδή τότε η LNER δεν είχε ακόμη υιοθετήσει ένα ενιαίο σύστημα αρίθμησης.
Χρησιμοποιήθηκε σε δρομολόγια μεγάλων αποστάσεων εντός της Μεγάλης Βρετανίας και κατά κύριο λόγο στη γραμμή Λονδίνου-Εδιμβούργου, γεγονός που σε συνδυασμό με τη συμμετοχή της στην ταινία «The Flying Scotsman» του 1929, της έδωσε το γοητευτικό υποκοριστικό «Ιπτάμενος Σκωτσέζος». Με τρικύλινδρο κινητήρα και διάταξη τροχών «4-6-2» (τέσσερις μικροί τροχοί εμπρός, έξι μεγαλύτερου μεγέθους και κινητήριοι στη συνέχεια και δύο μικροί κάτω από την καμπίνα οδήγησης) διέθετε εύρος γραμμής 1.435 χιλιοστών, ενώ το μήκος της ξεπερνούσε τα 21 μέτρα και το ύψος της έφτανε σχεδόν τα τέσσερα. Με βάρος 96 τόνων, αρχικά κατασκευάστηκε ως Α1 με στοιχεία ταυτότητας Great Northern Railway (GNR) 1472, επειδή τότε η LNER δεν είχε ακόμη υιοθετήσει ένα ενιαίο σύστημα αρίθμησης.
Όπως και να έχει, εκείνη την εποχή ήταν η «ναυαρχίδα» της και γι αυτό το λόγο εκπροσώπησε την εταιρεία στις εκθέσεις της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (British Empire Exhibition) στο Wembley Park το 1924 και το 1925. Πριν από την πρώτη της εμφάνιση στην έκθεση αυτή απέκτησε νέο αριθμό, τον 4472, με τον οποίο έγινε ευρύτερα γνωστή. Τον Απρίλιο του 1945, με τον πόλεμο στην Ευρώπη να φτάνει πια στο τέλος του, η κατηγορία Α1 αναβαθμίστηκε σε Α3. Τον Ιανουάριο του 1946 ο «Flying Scotsman» έλαβε τον αριθμό 502, ο οποίος άλλαξε σε 103 τον Μάιο της ίδιας χρονιάς.
Στις 4 Ιανουαρίου 1947 η ατμομηχανή βγήκε από το εργαστήριο του Doncaster ως A3, με νέο και μακρύτερο λέβητα, τον οποίο διατηρεί μέχρι τις ημέρες μας. Μετά την εθνικοποίηση των βρετανικών σιδηροδρόμων τον Ιανουάριο του 1948, σχεδόν όλοι οι αριθμοί των ατμομηχανών της London and North Eastern Railway αυξήθηκαν σταδιακά κατά 60.000. Έτσι, τον Δεκέμβριο του 1948 ο «Ιπτάμενος Σκωτσέζος» της γραμμής Λονδίνου-Εδιμβούργου ταυτοποιήθηκε ως 60103. Με αυτή την κωδικοποίηση παραμένει μέχρι σήμερα, άσχετα αν ο τετραψήψιος αριθμός 4472 είναι αυτός με τον οποίο πέρασε στη συλλογική μνήμη.
Δράση και ρεκόρ
Με κατάλληλα τροποποιημένο σύστημα βαλβίδων, η ατμομηχανή 4472 ήταν μία από τις πέντε Α3 Pacific που σχεδίασε ο Gresley για τη χωρίς στάση γραμμή Λονδίνου-Εδιμβούργου, στην οποία πραγματοποίησε το πρώτο της δρομολόγιο την 1η Μαΐου 1928. Με εννέα τόνους άνθρακα στο tender και δυνατότητα ανανέωσης νερού μέσω ειδικού συστήματος, το σιδηροδρομικό όχημα της LNER μπόρεσε να καλύψει τα 631 χιλιόμετρα της διαδρομής σε χρόνο οκτώ ωρών.
Στις 30 Νοεμβρίου 1934 η 4472 έγινε η πρώτη ατμομηχανή που ανέπτυξε επίσημα την ταχύτητα των 161 χιλιομέτρων την ώρα, καταρρίπτοντας το σχετικό παγκόσμιο ρεκόρ, το οποίο κράτησε δικό της για επτά περίπου μήνες. Αρχικά, όπως οι υπόλοιπες A3 Pacific, ήταν εξοπλισμένη με μια διπλή καμινάδα της Kylchap, προκειμένου να βελτιωθούν η απόδοση και η οικονομία.
Αυτό όμως, εξαιτίας της μεγαλύτερης διασποράς του καπνού και της παράσυρσής του ένθεν και ένθεν, περιόριζε την ορατότητα του μηχανοδηγού. Το πρόβλημα λύθηκε το 1960, με την τοποθέτηση εκτροπέων καπνού γερμανικού τύπου, οι οποίοι έφεραν μια διαφοροποίηση στην εξωτερική της εμφάνιση σε σχέση με πριν. (δείτε εδώ την ατμομηχανή σε δράση).
Ο πιο διάσημος βετεράνος
Στις 14 Ιανουαρίου 1963 και ύστερα από δύο εκατομμύρια μίλια διαδρομών, ο Ιπτάμενος Σκωτσέζος αποσύρθηκε από την τακτική υπηρεσία. Λίγο νωρίτερα είχε πωληθεί σε έναν ιδιώτη, ενώ άλλαξε ιδιοκτήτη άλλες δύο φορές, πριν περάσει οριστικά στην κατοχή του Εθνικού Μουσείου Σιδηροδρόμων (National Railway Museum, NRM). Αρχικά επρόκειτο να οδηγηθεί στο διαλυτήριο, όμως οι αντιδράσεις των απανταχού φίλων του σιδηροδρόμου τον κράτησαν στη ζωή. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου την περίοδο 1969-1973 επιδόθηκε σε μια σειρά εκτενών νοσταλγικών διαδρομών, οι οποίες αύξησαν περαιτέρω την δημοτικότητά του.
Το 1988 άλλαξε ξανά ήπειρο και βρέθηκε στην Αυστραλία, όπου στις 8 Αυγούστου της επόμενης χρονιάς ταξίδεψε για 679 χιλιόμετρα χωρίς στάση, καταρρίπτοντας ένα ακόμη παγκόσμιο ρεκόρ για ατμομηχανές. Από την αποστράτευσή του μέχρι σήμερα έχει περάσει από συντήρηση και ανακατασκευή τρεις φορές (1968, 1996, 2016), προκειμένου να μπορεί πάντα να ανταποκρίνεται στην αγάπη των πολυπληθών φίλων του σε όλο τον κόσμο.
Ευχαριστούμε το κ. Σπύρο Χατήρα για την αποστολή του θέματος
