Συνεχίζονται τα ρεκόρ αρνητικών οικονομικών επιδόσεων από τις κρατικές επιχειρήσεις (ΔΕΚΟ). Τα έσοδα εξακολουθούν να μειώνονται, οι ζημίες να αυξάνονται και τα χρέη να συσσωρεύονται.
Οι νοικοκυρεμένες ΔΕΚΟ, εκείνες δηλαδή που δημιουργούν πλεονάσματα αντί ελλειμμάτων, μετριούνται στα δάκτυλα του ενός χεριού. Με βάση τα αποτελέσματα του 2017, οι μεγαλύτερες ΔΕΚΟ παρουσίασαν κύκλο εργασιών ύψους 1,1 δισ. ευρώ και ζημίες 1,3 δισ. ευρώ. Με εξαίρεση τις ΕΡΓΟΣΕ, Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης (EBZ) και το ΤΑΝΕΟ που παρουσίασαν κέρδη μέσα στη χρήση, όλες οι άλλες ήταν πέρυσι ζημιογόνες με προεξάρχουσες τις ζημίες του ΟΣΕ που ξεπέρασαν το 1 δισ. ευρώ.
Οι νοικοκυρεμένες ΔΕΚΟ, εκείνες δηλαδή που δημιουργούν πλεονάσματα αντί ελλειμμάτων, μετριούνται στα δάκτυλα του ενός χεριού. Με βάση τα αποτελέσματα του 2017, οι μεγαλύτερες ΔΕΚΟ παρουσίασαν κύκλο εργασιών ύψους 1,1 δισ. ευρώ και ζημίες 1,3 δισ. ευρώ. Με εξαίρεση τις ΕΡΓΟΣΕ, Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης (EBZ) και το ΤΑΝΕΟ που παρουσίασαν κέρδη μέσα στη χρήση, όλες οι άλλες ήταν πέρυσι ζημιογόνες με προεξάρχουσες τις ζημίες του ΟΣΕ που ξεπέρασαν το 1 δισ. ευρώ.
Το χειρότερο είναι ότι οι ΔΕΚΟ αυτές έχουν συσσωρεύσει ένα βουνό χρέους ισάξιο ενός μνημονίου της χώρας. Οι συνολικές υποχρεώσεις ξεπερνούν τα 17 δισ. ευρώ και είναι οριακά αυξημένες από πέρυσι. Επίσης οι επιχειρήσεις εμφανίζουν συσσωρευμένες ζημίες που ξεπερνούν τα 15 δισ. ευρώ σημειώνοντας μάλιστα αύξηση κατά 7% σε σχέση με το 2016. Και καθώς τα ταμειακά διαθέσιμα δεν ξεπερνούν τα 2 δισ. ευρώ, οι υπέρογκες αυτές συσσωρευμένες ζημίες δεν «επουλώνονται» αλλιώς, πέραν τα διαδικασίας των αυξήσεων μετοχικού κεφαλαίου, που θα πραγματοποιήσει ο μέτοχος, δηλαδή το ελληνικό Δημόσιο, ή –με άλλα λόγια– οι φορολογούμενοι.
Η ΕΑΒ
Μια τέτοια αύξηση προς συμψηφισμό ζημιών επιδιώκει η Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ), η οποία επιχειρεί να πείσει τον βασικό της μέτοχο, το υπουργείο Οικονομικών, να προχωρήσει σε αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου κατά 600 εκατ. ευρώ. Τα κεφάλαια αυτά ήδη έχουν αναλωθεί, αφού η εταιρεία ήδη οφείλει 1 δισ. ευρώ (κυρίως προς το Δημόσιο) που έχει εγγυηθεί τα δάνειά της. Το μόνο που μένει είναι η διεκπεραίωση της λογιστικής εγγραφής.
Είναι δε σίγουρο ότι η επιχείρηση θα χρειαστεί επιπρόσθετη αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου, δεδομένου ότι οι συσσωρευμένες ζημίες πλησιάζουν το 1,5 δισ. ευρώ. Και παρ’ όλα αυτά συνεχίζει να «καίει» κεφάλαια με ρυθμό της τάξης των 13 εκατ. ετησίως (σύμφωνα με τη διοίκησή της), οφειλή, η οποία πιθανώς να είναι πολύ μεγαλύτερη όπως την υπολογίζουν οι ορκωτοί λογιστές. Αξίζει να αναφερθεί ότι η εταιρεία ενώ έχει αναγνωρίσει φορολογική οφειλή ύψους 71 εκατ. ευρώ, δεν είχε σχηματίσει καμία σχετική πρόβλεψη που θα επηρέαζε τόσο τα καθαρά αποτελέσματά της όσο και την καθαρή θέση της.
Η ΕΑΒ δεν είναι η εξαίρεση στον κανόνα. Ισως να είναι ο κανόνας, αφού αντίστοιχα συμβαίνουν στην εταιρεία Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα, στον ΟΣΕ και στη ΛΑΡΚΟ. Τα αντίστοιχα συνέβαιναν στην Ελληνική Βιομηχανία Οχημάτων (ΕΛΒΟ), στον Οργανισμό Διαχείρισης Ιπποδρομιών Ελλάδος, στην Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης (ΕΒΖ) και σε άλλες επιχειρήσεις που έχουν τεθεί σε διαδικασία εκκαθάρισης.
Ο ΟΣΕ
Πάντως τις υψηλότερες υποχρεώσεις εμφανίζει ο ΟΣΕ, ύψους 12 δισ. ευρώ, ακολουθεί η Αττικό Μετρό με 2,4 δισ. ευρώ και τέλος η ΕΑΒ με υποχρεώσεις άνω του 1 δισ. ευρώ. Οι περισσότερες από αυτές τις υποχρεώσεις αφορούν δάνεια τα οποία έχουν λάβει οι επιχειρήσεις με τις εγγυήσεις του ελληνικού Δημοσίου.
Πρόκειται για δάνεια που στην καλύτερη των περιπτώσεων χρηματοδότησαν αποδοτικά έργα όπως είναι το Αττικό Μετρό της Αθήνας (και πιθανώς τώρα της Θεσσαλονίκης) ή λιγότερο αποδοτικά έργα όπως είναι εκείνα της ΕΡΓΟΣΕ, θυγατρικής εταιρείας του ΟΣΕ, που επί 22 χρόνια πασχίζει να ολοκληρώσει τη γραμμή μήκους 500 χλμ. Αθήνας - Θεσσαλονίκης.
Κατώτερο των προσδοκιών το υπερταμείο αξιοποίησης δημόσιας περιουσίας
Για το νοικοκύρεμα των ΔΕΚΟ και την πιθανή αξιοποίηση των περιουσιακών τους στοιχείων, το 2016 συστάθηκε το υπερταμείο. Ωστόσο ο φορέας που έλαβε σάρκα και οστά στις αρχές του 2017, δύο χρόνια μετά, πολύ λίγο έργο έχει να παρουσιάσει.
Με εξαίρεση την αξιολόγηση των διοικήσεων δύο-τριών ΔΕΚΟ, πέραν αυτών, πολύ λίγη δουλειά έχει γίνει.
Ειδικότερα, στα δύο χρόνια λειτουργίας του, το υπερταμείο το μόνο έργο που παρουσίασε ήταν η αξιολόγηση και αντικατάσταση της διοίκησης των ΕΛΤΑ και η αξιολόγηση και ο ορισμός νέας διοίκησης στο ΤΑΙΠΕΔ. Επίσης παρουσιάστηκε το στρατηγικό σχέδιο αξιοποίησης των περιουσιακών στοιχείων τον περασμένο Απρίλιο. Το σχέδιο ωστόσο αυτό συνιστά περισσότερο μια καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης των ΔΕΚΟ που ελέγχει το ταμείο, παρά ένας οδικός χάρτης εξυγίανσης και εκσυγχρονισμού τους.
Η κριτική
Πολλοί είναι δε κι εκείνοι που επικρίνουν τους χειρισμούς αναφορικά με το σχήμα διοίκησης των ΔΕΚΟ από το υπερταμείο. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε τη δημιουργία θυγατρικής εταιρείας –στο πρότυπο του ΤΑΙΠΕΔ– κάτω από την οποία θα τοποθετούνταν όλες οι συμμετοχές του υπερταμείου (ΟΣΕ, ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ κ.λπ.).
Αντίθετα, η διοίκηση του υπερταμείου επέλεξε να ελεγχθούν άμεσα, χωρίς τη μεσολάβηση της θυγατρικής εταιρείας.
Το σχήμα αυτό, για πολλούς σημαίνει τον υδροκεφαλισμό του υπερταμείου, αφού εκτός από συντονιστής μιας στρατηγικής αξιοποίησης και ανάπτυξης της δημόσιας περιουσίας, θα είναι ταυτόχρονα και εκείνο που την υλοποιεί σε καθημερινή βάση. Από την άλλη πλευρά, η διοίκηση του υπερταμείου προέκρινε ως πιο σημαντικό την απαλοιφή ενός επίπεδου διοίκησης των ΔΕΚΟ που πιθανώς να δημιουργούσε ένα πιο γραφειοκρατικό σχήμα.
Σημασία έχει ότι από το καλοκαίρι του 2015 που σχεδιάστηκε και αποφασίστηκε η υλοποίηση του υπερταμείου, οι μόνες αξιοποιήσεις δημόσιας περιουσίας έγιναν από το ΤΑΙΠΕΔ.
Αντίθετα, οι κινήσεις που έχουν γίνει μέχρι σήμερα γύρω από το υπερταμείο έχουν προκαλέσει μεγάλη σύγχυση, όπως συνέβη π.χ. με τα 11.000 ακίνητα του Δημοσίου που μεταφέρθηκαν σε αυτό.
Αγνωστη η πραγματική τους εικόνα – Το 2017 δημοσίευσαν ισολογισμούς του... 2015
Παράτυπες είναι οι περισσότερες κρατικές επιχειρήσεις σχετικά για τον χρόνο δημοσιοποίησης των οικονομικών τους καταστάσεων. Συνήθως είναι εκπρόθεσμες όπως συμβαίνει και με αρκετές ιδιωτικές επιχειρήσεις, δημοσιεύοντας τα αποτελέσματά τους μετά τις 30 Σεπτεμβρίου του επομένου έτους, όπως ορίζει η νέα νομοθεσία (ν. 4403/2016).
Πολύ λίγες κρατικές επιχειρήσεις είναι οι συνεπείς στον χρόνο παρουσίασης των οικονομικών τους καταστάσεων και είναι συνήθως οι πιο «νοικοκυρεμένες», όπως π.χ. ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, ο Οργανισμός Κεντρικών Αγορών & Αλιείας ή εκείνες που έχουν αυξημένες υποχρεώσεις αναφορών λόγω συγχρηματοδοτήσεων από κοινοτικά προγράμματα, όπως είναι η «Αττικό Μετρό». Επίσης, αρκετά νωρίς δημοσιοποίησαν τα αποτελέσματά τους οι βαριά ζημιογόνες όπως ο ΟΑΣΑ και ο ΟΣΕ.
Εν γένει όμως, οι χρόνοι δημοσιοποίησης των καταστάσεων των επιχειρήσεων, ειδικά για τις κρατικές επιχειρήσεις, έχουν κυριολεκτικά... ξεχειλώσει. Μέχρι και τα μέσα Δεκεμβρίου δεν είχαν δημοσιοποιήσει οικονομικές καταστάσεις η ΓΑΙΑΟΣΕ, η Α.Ε. Διώρυγας Κορίνθου (ΑΕΔΙΚ), η Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ), οι Κτιριακές Υποδομές (ΚΤΥΠ), η Εγνατία Οδός κ.ά. Ορισμένες από αυτές μάλιστα δημοσιοποίησαν φέτος τα αποτελέσματα του 2016. Συγκεκριμένα η διοίκηση της Εγνατίας Οδού ενέκρινε τα αποτελέσματα του 2016 τον Μάιο του 2018, δηλαδή οκτώ μήνες μετά το περιθώριο που της παρείχε η νομοθεσία. Σημειώνεται ότι η Εγνατία Οδός, όπως επίσης και μια σειρά άλλων κρατικών επιχειρήσεων, έχουν αυξημένες υποχρεώσεις παρουσίασης οικονομικών αναφορών είτε επειδή βρίσκονται στο επίκεντρο της δημοσιότητας είτε επειδή βρίσκονται σε στάδιο αξιοποίησης. Μία εξ αυτών είναι η Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ), η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο λόγω του ελέγχου που ασκεί το υπερταμείο, αλλά και λόγω του ειδικού βάρους που έχει στην αξιοποίηση των περιουσιακών της στοιχείων του ελληνικού Δημοσίου.
Υπάρχει βεβαίως και μια τρίτη κατηγορία επιχειρήσεων, που παρουσιάζουν τα αποτελέσματά τους με μερικά χρόνια καθυστέρηση. Μία τέτοια επιχείρηση είναι η ΛΑΡΚΟ, η οποία τον περασμένο Ιανουάριο παρουσίασε τις οικονομικές καταστάσεις της οικονομικής χρήσης του... 2015. Η εταιρεία βρίσκεται υπό τον έλεγχο του ΤΑΙΠΕΔ, δηλαδή συνιστά περιουσιακό στοιχείο προς αξιοποίηση. Μια άλλη ασυνεπής παρουσίαση οικονομικών καταστάσεων γίνεται από τον γνωστό Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ). Η τελευταία αναφορά οικονομικών μεγεθών που υπάρχει αφορά την οικονομική χρήση του 2015. Και σύμφωνα με τις καταχωρίσεις στο ΓΕΜΗ, η εταιρεία παρουσίασε τα οικονομικά αποτελέσματα της περιόδου 2011-2015 σχεδόν ταυτόχρονα μέσα στο καλοκαίρι του 2017. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εταιρεία έχει σχεδόν μηδενικά έσοδα, αλλά διαθέτει μετοχικό κεφάλαιο 45 εκατ. ευρώ.
Από την άλλη πλευρά, η ΛΑΡΚΟ είχε το 2015 πωλήσεις 200 εκατ. ευρώ εμφανίζοντας κόστος πωλήσεων 253 εκατ. ευρώ. Η εταιρεία πούλησε δηλαδή με ζημία και εμφάνισε τη συγκεκριμένη χρονιά ζημίες 79 εκατ. ευρώ, οι οποίες εκτιμάται ότι είναι υψηλότερες, εάν ληφθεί υπ’ όψιν το σημείωμα του ορκωτού λογιστή. Ο τελευταίος επισημαίνει φορολογικές διαφορές ύψους 190 εκατ. ευρώ για τα έτη 2004-08, για τις οποίες δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη, όπως επίσης δεν υπάρχει πρόβλεψη για τόκους υπερημερίας ύψους 17,8 εκατ. ευρώ επί ληξιπρόθεσμων οφειλών. Τέλος, ο ορκωτός λογιστής επισημαίνει αύξηση της αξίας των πάγιων περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας κατά 271 εκατ. ευρώ, που σύμφωνα με τον ίδιο έπρεπε να λάβει πρόσθετες παραμέτρους που θα επηρέαζαν το αποτέλεσμα της αποτίμησης.
Ο ακριβότερος δρόμος
Η ΔΕΚΟ με το υψηλότερο κατατεθειμένο μετοχικό κεφάλαιο είναι η Εγνατία Οδός, ύψους άνω των 7 δισ. ευρώ. Ακολουθούν η «Αττικό Μετρό» με μετοχικό κεφάλαιο ύψους 5,2 δισ. ευρώ και ο ΟΣΕ με κατατεθειμένο μετοχικό κεφάλαιο που πλησιάζει τα 5 δισ. ευρώ. Η Εγνατία Οδός, σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι ο πιο ακριβός δρόμος στη χώρα μας και κόστισε 7 δισ. ευρώ, όσο κόστισαν όλοι οι άλλοι αυτοκινητόδρομοι.
Κρατικές ενισχύσεις
Ο ΟΣΕ είναι η ΔΕΚΟ που έχει τις μεγαλύτερες συσσωρευμένες ζημίες και τις υψηλότερες υποχρεώσεις. Η κυβέρνηση έχει συμφωνήσει με την Ε.Ε. στη διαγραφή των χρεών της εταιρείας προς το ελληνικό Δημόσιο –οι θεωρούμενες και κρατικές ενισχύσεις–, αλλά η συμφωνία δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη. Και αυτό συμβαίνει για έναν και μοναδικό λόγο, ότι η Κομισιόν φοβάται την επανάληψη του ίδιου φαινομένου.
Οι εξαιρέσεις
Στον κανόνα της κακοδιαχείρισης και της αναποτελεσματικότητας των ΔΕΚΟ υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Δυστυχώς, όμως, είναι μικρής εμβέλειας. Μια τέτοια εξαίρεση είναι ο Οργανισμός Κεντρικών Αγορών & Αλιείας (ΟΚΑΑ), που εκμεταλλεύεται την κεντρική λαχαναγορά που βρίσκεται στον Αγ. Ι. Ρέντη του Πειραιά. Η εταιρεία είναι επί σειρά ετών πλεονασματική και κυρίως έχει βελτιώσει τα μεγέθη της μέσα στην κρίση.
Βαγγέλης Μανδραβέλης
kathimerini.gr
