Ο Σταθμός του Θεσσαλικού Σιδηροδρόμου στη Λάρισα. Επιστολικό δελτάριο του Νικολάου Κουρτίδη (Νicourt ATHENES) αρ. 341. Αρχείο Φωτοθήκης Λάρισας
Η σημερινή εικόνα προέρχεται από φωτογραφία που υπάρχει σε ένα από τα επιστολικά δελτάρια (κάρτες) της Λάρισας του Αθηναίου φωτογράφου Νικολάου Κουρτίδη, τα οποία κυκλοφόρησαν κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου.
Γενικά οι εικονογραφημένες ταχυδρομικές κάρτες άρχισαν να κυκλοφορούν στα ευρωπαϊκά ταχυδρομεία από πολύ νωρίς, στα τέλη του 1869. Η κυκλοφοριακή επιτυχία με την οποία συνοδεύθηκε η πρωτοβουλία αυτή οδήγησε τους εκδότες να τυπώσουν αμέσως εκατοντάδες θέματα με τοπία από πόλεις, χωριά, κτίρια, εκκλησίες, με θρησκευτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, επαγγελματικές δραστηριότητες και πολλά άλλα. Λόγω της ελκυστικής εικονογράφησης που είχαν και του φθηνού κόστους αγοράς και ταχυδρόμησής τους, η παρουσία τους επεκτάθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο. Εκατομμύρια άνθρωποι άρχισαν να αλληλογραφούν τακτικά και να επικοινωνούν μεταξύ τους, στέλνοντας κάρτες στους δικούς τους. Από πολύ νωρίς κάποιοι άλλοι ξεκίνησαν να τις μαζεύουν και να τις κατατάσσουν σε ενότητες, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν οι πρώτες θεματικές συλλογές. Χρυσή εποχή των επιστολικών δελταρίων θεωρείται η περίοδος 1900-1920. Στην Ελλάδα οι πρώτες κάρτες εμφανίσθηκαν το 1895. Έλληνες αλλά και ξένοι εκδότες ξεκίνησαν στην Αθήνα τη νέα κερδοφόρα εμπορική δραστηριότητα της παραγωγής τους με επιτυχία. Πολύ σύντομα ακολούθησαν πολλοί νέοι εκδότες και σε άλλες μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, όπως Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Βόλο, Κέρκυρα, Ηράκλειο και Ερμουπόλη στη Σύρο. Στην πόλη μας πρώτος εκδότης επιστολικών δελταρίων απ' όσο γνωρίζω ήταν ο χαρτοπώλης-τυπογράφος Γεώργιος Βελώνης περί το 1920. Μέχρι τη χρονολογία αυτή κυριαρχούσαν κατά την αλληλογραφία στη Λάρισα οι κάρτες κυρίως του Βολιώτη Στέφανου Στουρνάρα και μερικών Αθηναίων εκδοτών (Πάλλης-Κοτζιάς, Ελευθερουδάκης, Ελληνική Ταχυδρομική Υπηρεσία).
Ο Νικόλαος Κουρτίδης, εκδότης της δημοσιευόμενης σήμερα φωτογραφίας, υπέγραφε στο κάτω μέρος της άλλοτε δεξιά και άλλοτε αριστερά, ως "Nicourt ATHENES". Στο πίσω μέρος της κάρτας ήταν εκτυπωμένος ο λογότυπός του “Edition Ν. Kourtides, Athens Reproduction Interdite”. Ο Κουρτίδης ίσως είναι ο εκδότης με τα περισσότερα επιστολικά δελτάρια που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα. Τα θέματά του είναι κυρίως απόψεις που προέρχονται από ωραία φωτογραφικά τοπία αποκλειστικά της ελληνικής περιφέρειας. Κατά παράδοξο τρόπο, αν και Αθηναίος δεν τύπωσε κάρτες με τοπία των Αθηνών, ίσως γιατί είχαν προηγηθεί από νωρίς άλλοι με πολύ όμορφες εκδόσεις. Όλες του οι κάρτες κυκλοφόρησαν σε μία περίοδο που η ασπρόμαυρη φωτογραφία είχε φτάσει σε υψηλά τεχνικά επίπεδα (δεκαετία 1930-1940). Τα πρώτα καρτ ποστάλ του Κουρτίδη έκαναν την εμφάνισή τους το 1936 και η έκδοσή τους ολοκληρώθηκε λίγο πριν τον πόλεμο του 1940. Λόγω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου που ακολούθησε, πολλές από τις κάρτες του καταστράφηκαν. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που κάνουν τη συλλεκτική τους αξία σημαντικότερη. Οι εκτυπώσεις του είναι πολύ καθαρές, τεχνικά άρτιες και προέρχονται από ωραίες επαγγελματικές φωτογραφικές απόψεις.
Εν αντιθέσει με άλλους Αθηναίους εκδότες καρτών, για τον Νικόλαο Κουρτίδη δεν γνωρίζουμε πολλά βιογραφικά στοιχεία και για τις εκδόσεις του δεν έχει ακόμα συμπληρωθεί ένας πλήρης κατάλογος. Οι κακεντρεχείς λένε ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν κυκλοφόρησε κάρτες με τοπία των Αθηνών. Δραστηριοποιήθηκε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1930 (1935-1940) και έχει τυπώσει περίπου 1.100 κάρτες, όλες αριθμημένες. Η συγκεκριμένη κάρτα που δημοσιεύεται έχει τον αριθμό 341 και τιτλοφορείται "Λάρισσα. Σιδ. Σταθμός Βόλου".
Παρουσιάζει ένα αρχιτεκτονικό στολίδι που κοσμούσε τη Λάρισα από το 1883-84 μέχρι το 1957. Ήταν ο «Σταθμός του Θεσσαλικού» όπως τον έλεγαν οι παλιοί Λαρισαίοι, σε αντιδιαστολή με τον άλλον της γραμμής Αθηνών – Λαρίσης – Θεσσαλονίκης που τον ονόμαζαν «Σταθμό Διεθνούς». Μπροστά από την είσοδο του Σταθμού βρισκόταν πλατεία, στο κέντρο της οποίας υπήρχε ευρύς στρόγγυλος δενδρόφυτος χώρος, τον οποίο οι άμαξες περιέτρεχαν κυκλικά. Ο Σταθμός αυτός βρισκόταν νότια του Σταθμού του Διεθνούς, πίσω από το σημερινό Τελωνείο και απέναντι από το κτίριο του Λαογραφικού Μουσείου, από το οποίο χωρίζεται με υψηλό μαντρότοιχο.
Η διαδικασία κατασκευής του Σταθμού του Θεσσαλικού άρχισε λίγους μήνες μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1881, υπογράφτηκε η σύμβαση για την κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής μεταξύ Λαρίσης-Βόλου ανάμεσα στο κράτος και τον χρηματοδότη Θεόδωρο Μαυρομιχάλη, πλούσιο Έλληνα τραπεζίτη της Κωνσταντινούπολης. Η σιδηροδρομική γραμμή άρχισε να στρώνεται κατά τα τέλη του 1882 ξεκινώντας από τον Βόλο και ολοκληρώθηκε στη Λάρισα τον Ιούλιο του 1883. Το πλάτος μεταξύ των σιδηροτροχιών ήταν ένα μέτρο. Τα εγκαίνια της γραμμής έγιναν λίγο καθυστερημένα, στις 22 Απριλίου 1884, γιατί η μεγάλη πλημμύρα της Λάρισας τον Οκτώβριο του 1883 κατέστρεψε ένα μέρος των γραμμών, τα οποία χρειάσθηκε να κατασκευασθούν εκ νέου.
Η κατασκευή των κτιριακών εγκαταστάσεων των σταθμών άρχισε τον Μάρτιο του 1883, υπό την επίβλεψη του εργολάβου Θ. Πετρόχειλου. Το κτίριο του Σταθμού στη Λάρισα ήταν πανομοιότυπο με το αντίστοιχο του Βόλου. Επειδή το τελευταίο διασώζεται και μάλιστα άριστα συντηρημένο, αντιλαμβάνεται κανείς την ομορφιά του Σταθμού του Θεσσαλικού της Λάρισας. Αν και δεν ήταν πολύ μεγάλο σε μέγεθος, ήταν όμως εντυπωσιακό σαν κτίριο χάρη στην ιδιότυπη αρχιτεκτονική του, όπως διακρίνεται και στο δημοσιευόμενο χαρακτικό. Ήταν επίμηκες και στο μεγαλύτερο μέρος μονώροφο και μόνον το μεσαίο τμήμα του εμφάνιζε δεύτερο όροφο, ο οποίος στη στέγη κατέληγε σε τριγωνική μετώπη.
Ο σταθμός αυτός εξυπηρέτησε για πολλά χρόνια τη συγκοινωνία και τις μεταφορές μεταξύ Λάρισας και Βόλου. Από τον σεισμό του 1941 οι φθορές του υπήρξαν ασήμαντες και επιδιορθώθηκαν άμεσα. Το 1955 οι Θεσσαλικοί Σιδηρόδρομοι συγχωνεύθηκαν με το ΣΕΚ (τον πρόδρομο του σημερινού ΟΣΕ). Ο σεισμός του 1957 κατέστρεψε τον επάνω όροφο του Σταθμού, ο οποίος γκρεμίσθηκε και το όλο κτίσμα έγινε εξ ολοκλήρου ισόγειο και καλύφθηκε με νέα στέγη. Το 1960 οι ΣΕΚ διαπλάτυναν την στενή γραμμή, την εναρμόνισαν με τα διεθνή πρότυπα και την συνέδεσαν με την γραμμή Αθηνών Λαρίσης. Έτσι ο Σταθμός του Θεσσαλικού εγκαταλείφθηκε. Σήμερα διατηρείται το ισόγειο κτίσμα, τα ανοίγματα του οποίου έχουν αποφραχθεί με τσιμεντόλιθους.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
eleftheria.gr
