Oι σιδηρόδρομοι, που ήταν άλλοτε το βασικό μεταφορικό μέσο, περιέπεσαν σε δεύτερη μοίρα, μετά τον θρίαμβο του αυτοκινήτου κατά τη δεκαετία του '60.
Στις αρχές της δεκαετίας του '90, οι σιδηροδρομικές μεταφορές αντιπροσώπευαν περίπου 15% των εσωτερικών εμπορευματικών μεταφορών μέσα στην Ευρωπαϊκή Kοινότητα, ενώ πριν από είκοσι χρόνια αντιπροσώπευαν σχεδόν το διπλάσιο.
Πρέπει να λεχθεί ότι τα κράτη δεν είναι άσχετα από τη δύσκολη κατάσταση των σιδηροδρόμων τους. Aφενός, απαιτούν υπηρεσίες κοινωνικού και περιφερειακού χαρακτήρα, τις οποίες δεν ζητούν από τους ιδιώτες οδικούς μεταφορείς και αφετέρου, δεν αυξάνουν ανάλογα τη χρηματοοικονομική ικανότητα των σιδηροδρομικών εταιρειών. Aυτό καταλήγει στα ελλείμματα αυτών των εταιρειών και εμποδίζει τον εκσυγχρονισμό τους.
Πρέπει να λεχθεί ότι τα κράτη δεν είναι άσχετα από τη δύσκολη κατάσταση των σιδηροδρόμων τους. Aφενός, απαιτούν υπηρεσίες κοινωνικού και περιφερειακού χαρακτήρα, τις οποίες δεν ζητούν από τους ιδιώτες οδικούς μεταφορείς και αφετέρου, δεν αυξάνουν ανάλογα τη χρηματοοικονομική ικανότητα των σιδηροδρομικών εταιρειών. Aυτό καταλήγει στα ελλείμματα αυτών των εταιρειών και εμποδίζει τον εκσυγχρονισμό τους.
Αλλ' όμως, η ολοκλήρωση του τομέα των μεταφορών στην Ένωση αποτελεί βασικό στοιχείο της ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς και οι σιδηρόδρομοι αποτελούν ζωτικό στοιχείο του τομέα των μεταφορών στην Ένωση για την επίτευξη βιώσιμης κινητικότητας. Αυτό επιδιώκει η οδηγία για τη δημιουργία ενιαίου ευρωπαϊκού σιδηροδρομικού χώρου [Οδηγία 2012/34, τροπ. τελευταία από οδηγία 2016/2370]. Η οδηγία εφαρμόζεται για τη χρήση της σιδηροδρομικής υποδομής εσωτερικών και διεθνών σιδηροδρομικών μεταφορών. Η οδηγία αυτή θεσπίζει: (α) τους κανόνες που διέπουν τη διαχείριση της σιδηροδρομικής υποδομής και τις δραστηριότητες σιδηροδρομικών μεταφορών των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων, οι οποίες είναι εγκατεστημένες ή πρόκειται να εγκατασταθούν σε κράτος μέλος· (β) τα κριτήρια που εφαρμόζονται για την έκδοση, την ανανέωση ή την τροποποίηση από κράτος μέλος αδειών που προορίζονται για σιδηροδρομικές επιχειρήσεις οι οποίες είναι εγκατεστημένες ή πρόκειται να εγκατασταθούν στην Ένωση· και (γ) τις αρχές και τις διαδικασίες που εφαρμόζονται για τον καθορισμό και την είσπραξη τελών σιδηροδρομικής υποδομής, καθώς και την κατανομή της χωρητικότητας σιδηροδρομικής υποδομής. Ωστόσο, η οδηγία δεν εφαρμόζεται στις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις που εκτελούν μόνον αστικές, προαστιακές ή περιφερειακές μεταφορές σε τοπικά και περιφερειακά μεμονωμένα δίκτυα για υπηρεσίες μεταφορών σε σιδηροδρομικές υποδομές ή σε δίκτυα που προορίζονται μόνο για την εκτέλεση αστικών, προαστιακών ή περιφερειακών μεταφορών.
Οι σιδηροδρομικές εμπορευματικές μεταφορές έχουν απελευθερωθεί πλήρως στην ΕΕ από τις αρχές του 2007, τόσο για τις εθνικές όσο και για τις διεθνείς υπηρεσίες [Κανονισμός 913/2010, τροπ.τελευταία από κανονισμό 1316/2013]. Αυτό σημαίνει ότι κάθε σιδηροδρομική εταιρεία της ΕΕ με την απαραίτητη πιστοποίηση ασφαλείας μπορεί να προσφέρει εθνικές και διεθνείς υπηρεσίες σιδηροδρομικών εμπορευματικών μεταφορών σε όλη την Ένωση. Η αγορά για τις υπηρεσίες διεθνών σιδηροδρομικών μεταφορών επιβατών έχει απελευθερωθεί στην ΕΕ από την 1η Ιανουαρίου 2010. Ωστόσο, οι επιχειρήσεις που υποβάλλουν αίτηση για άδεια στην ευρωπαϊκή αγορά σιδηροδρόμων πρέπει να πληρούν ορισμένες προδιαγραφές οικονομικής επιφάνειας και επαγγελματικής επάρκειας. Ενθαρρύνοντας την αύξηση του ανταγωνισμού στις εθνικές αγορές, η νομοθεσία της ΕΕ δίνει επίσης στις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις τη δυνατότητα να προσφέρουν υπηρεσίες μεταξύ και άλλων χωρών της ΕΕ, ελευθερώνοντας τον διασυνοριακό ανταγωνισμό. Κάθε πιστοποιημένη σιδηροδρομική εταιρεία που εδρεύει στην ΕΕ μπορεί κατ 'αρχήν να προσφέρει υπηρεσίες, και επομένως έχει το δικαίωμα να επιβιβάζει και να αποβιβάζει επιβάτες σε κάθε σταθμό κατά μήκος μιας διεθνούς διαδρομής.
Η εναρμόνιση των τεχνικών προδιαγραφών εξασφαλίζει την απρόσκοπτη κυκλοφορία των τρένων μεγάλης ταχύτητας σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και τη διαλειτουργικότητα του διευρωπαϊκού συμβατικού σιδηροδρομικού συστήματος [Οδηγία 2016/797]. Οι συνδυασμένες μεταφορές ενθαρρύνονται με τη χορήγησηευρωπαϊκής χρηματοδοτικής συνδρομής για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων του συστήματος εμπορευματικών μεταφορών («πρόγραμμα Marco Polo») [Κανονισμός 1692/2006].
Ένας κανονισμός θεσπίζει κανόνες για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των επιβατών σιδηροδρομικών γραμμών επιδιώκοντας να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα και την ελκυστικότητα των διεθνών σιδηροδρομικών μεταφορών επιβατών [Κανονισμός 1371/2007]. Οι κανόνες αφορούν ιδίως: τις πληροφορίες που πρέπει να παρέχει η σιδηροδρομική επιχείρηση, τη σύναψη συμβολαίων μεταφορών και την έκδοση εισιτηρίων την ευθύνη των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων και τις ασφαλιστικές υποχρεώσεις τους έναντι επιβατών και των αποσκευών τους· τις υποχρεώσεις των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων έναντι επιβατών για καθυστέρηση· την προστασία και τη συνδρομή που πρέπει να παρέχεται σε άτομα με αναπηρία ή άτομα με μειωμένη κινητικότητα που ταξιδεύουν σιδηροδρομικώς· και τον καθορισμό προδιαγραφών ποιότητας των υπηρεσιών και την παρακολούθησή τους, τη διαχείριση των κινδύνων για την προσωπική ασφάλεια των επιβατών και τη διεκπεραίωση των καταγγελιών.
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Σιδηροδρόμων παίζει καίριο ρόλο για την προσέγγιση των τεχνικών συστημάτων του τομέα [Κανονισμός 2016/796]. Συνεργαζόμενος με τους εμπειρογνώμονες του τομέα, παρέχει τεχνική στήριξη στις εργασίες για τη διαλειτουργικότητα και την ασφάλεια. Τα πεδία δραστηριότητας του οργανισμού είναι, αφενός, η ανάπτυξη κοινών προτύπων ασφάλειας και η ανάπτυξη και διαχείριση ενός συστήματος ελέγχου των επιδόσεων ασφάλειας και, αφετέρου, η μακροπρόθεσμη διαχείριση του συστήματος κατάρτισης, καταχώρισης και ελέγχου των τεχνικών προδιαγραφών διαλειτουργικότητας. Mια οδηγία για την ασφάλεια των σιδηροδρόμωνθεσπίζει διατάξεις για την ανάπτυξη και τη βελτίωση της ασφάλειας του ενωσιακού σιδηροδρομικού συστήματος, καθώς και για τη βελτιωμένη πρόσβαση στην αγορά παροχής σιδηροδρομικών υπηρεσιών [Οδηγία 2016/798].
Τα κράτη μέλη θέσπισαν κοινούς κανόνες σχετικά με την τυποποίηση των ισολογισμών των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων [Κανονισμός 1192/69] και σχετικά με την κατανομή της χωρητικότητας των σιδηροδρομικών υποδομών και τις χρεώσεις για τη χρήση σιδηροδρομικής υποδομής καθώς και με την πιστοποίηση ασφαλείας [Οδηγία 2001/14]. Τα κράτη μέλη οφείλουν ιδίως να εξασφαλίζουν ότι τα συστήματα χρέωσης και κατανομής χωρητικότητας της σιδηροδρομικής υποδομής ακολουθούν τις αρχές που θέτει η οδηγία 2001/14 και να επιτρέπουν, με τον τρόπο αυτό, στο διαχειριστή υποδομής να διαθέσει στην αγορά και να κάνει τη βέλτιστη αποτελεσματική χρήση της διαθέσιμης χωρητικότητας υποδομής. Οι στατιστικές για τις σιδηροδρομικές μεταφορές βοηθούν στη διαμόρφωση της κοινής πολιτικής σε αυτόν τον τομέα [Κανονισμός 91/2003].
Πηγή: europedia
