Ο σιδηρόδρομος στην νότια Ελλάδα.
Την δεκαετία του 1880 στην νότια Ελλάδα γίνεται η μεγάλη «έκρηξη» στην κατασκευή μικρών σιδηροδρομικών δικτύων. Μέχρι τότε η μόνη γραμμή που υπήρχε στην Ελλάδα ήταν αυτή μεταξύ Αθήνας και Πειραιά. Λίγα χρόνια αργότερα επεκτάθηκε προς την Ομόνοια και την Κηφισιά. Το 1882, η Βουλή των Ελλήνων, σε διαδοχικές συνεδριάσεις, εξέτασε λεπτομερειακά την κατασκευή σιδηροδρομικών γραμμών για μεγάλες αποστάσεις. Η θέση της κυβέρνησης του Χαρίλαου Τρικούπη ήταν ότι θα έπρεπε να κατασκευαστεί γραμμή με απόσταση μεταξύ των σιδηροτροχιών ίση προς 1 μέτρο, ενώ η αντιπολίτευση υποστήριζε ότι η απόσταση πρέπει να είναι 1,44 μέτρα. Τελικά επικράτησε η άποψη του Χαρίλαου Τρικούπη, καθώς τα οικονομικά πλεονεκτήματα της «μετρικής» γραμμής ήταν εξαιρετικά μεγάλα. Από το 1882, μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, ξεκινά η δημιουργία σιδηροδρομικών δικτύων που εξυπηρετούν της τοπικές διαδρομές, ενώ το 1909 ολοκληρώθηκε η κατασκευή ενός μεγάλου δικτύου των Ελληνικών Σιδηροδρόμων. Το δίκτυο μήκους 400 χιλιόμετρων, ένωνε τον Πειραιά με τα τότε ελληνοτουρκικά σύνορα ακολουθώντας την διαδρομή Πειραιά - Θήβα - Λιβάδια - Λιανοκλάδι -Λάρισα- Παπαπούλι. Εκτός από τα βασικά δίκτυα κατασκευάστηκαν και δυο διακλαδώσεις. Η μια ήταν Σχηματάρι-Χαλκίδα και η άλλη Λιανοκλάδι-Στυλίδα με μήκος η κάθε μια 22 χιλιόμετρων. Με τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912 - 13 απελευθερώνεται η Μακεδονία, οπότε και τα σιδηροδρομικά της δίκτυα υπάγονται βαθμιαία υπό ελληνική διοίκηση. Τότε γεννήθηκε η ανάγκη να συνδεθούν τα δίκτυα της νότιας Ελλάδας με τα Μακεδονικά. Την περίοδο 1914-1918 κατασκευάζεται η ενωτική γραμμή Παπαπούλι - Κατερίνη - Πλατύ , συνολικού μήκους 136 χιλιομέτρων και με αυτό το έργο επιτυγχάνεται η σύνδεση όλης της χώρας με τα δίκτυα του εξωτερικού. Το 1920 ιδρύεται η εταιρεία “Σιδηροδρόμων Ελληνικού Κράτους (Σ.Ε.Κ.)” στην οποία ενσωματώνονται όλα τα επί μέρους δίκτυα γραμμών “διεθνούς πλάτους” , ενώ την 1η Ιουλίου του ίδιου χρόνου αρχίζει η κυκλοφορία της ταχείας αμαξοστοιχίας Αθήνα- Παρίσι. Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η λειτουργία των μικρού μήκους δικτύων κρίνεται ασύμφορη και ο μόνος τρόπος διάσωσής τους είναι η υπαγωγή τους στα μεγαλύτερα. Έτσι , το 1971 ιδρύεται ο Ο.Σ.Ε. ο οποίος περιλαμβάνει όλα τα σιδηροδρομικά δίκτυα εκτός από τον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο που παραμένει ανεξάρτητος ως αστικός.
Η πορεία του τρένου στην Βόρεια Ελλάδα
από την οθωμανική αυτοκρατορία ως τις μέρες μας
Η πρώτη σιδηροδρομική γραμμή κατασκευάσθηκε επί τουρκοκρατίας το 1872 από τον Αυστριακό τραπεζίτη, εβραϊκής καταγωγής, Φον Χιρς ο οποίος ίδρυσε μετά από σχετική σύμβαση με την τούρκικη κυβέρνηση την εταιρία με την ονομασία « Αυτοκρατορικοί Σιδηρόδρομοι της Ευρωπαϊκής Τουρκίας» και ανέλαβε την κατασκευή, λειτουργία και εκμετάλλευση των γραμμών Θεσσαλονίκης-Μοναστηρίου (1890), Θεσσαλονίκης- Σκοπίων (1872), Θεσσαλονίκης - Αλεξανδρούπολης (1896) και Αλεξανδρούπολης – Πυθίου (1874). Η πρώτη γραμμή προς τα Σκόπια μήκους 243χλμ ολοκληρώθηκε το 1873. Ένα χρόνο αργότερα δόθηκε στην εκμετάλλευση και η διακλάδωση της γραμμής Κωνσταντινούπολης - Σεράμπεϋ - Μπέλοβα από το Πύθιο στην Αλεξανδρούπολη. Το 1896 το δίκτυο επεκτάθηκε προς την Θεσσαλονίκη και έτσι η Θεσσαλονίκη εξασφάλισε την σύνδεση της με την Κωνσταντινούπολη μέσο των μεγάλων οικονομικών κέντρων της εποχής όπως η Σέρρες, η Δράμα η Ξάνθη και η Κομοτηνή. Το σιδηροδρομικό δίκτυο στην Βόρεια Ελλάδα ολοκληρώθηκε το 1964 με την κατασκευή της γραμμής Σιδηροκάστρου - Κούλας μήκους 15 χ.λ.μ. Έτσι συνδέθηκε το Ελληνικό σιδηροδρομικό δίκτυο με αυτό της Βουλγαρίας. Πρέπει να αναφέρουμε για την ιστορία ότι στο σιδηροδρομικό δίκτυο της Μακεδονίας υπήρχαν και γραμμές που εξυπηρετούσαν τοπικές ανάγκες και κυρίως κατασκευάσθηκαν για στρατιωτικού λόγους. Τέτοιες γραμμές ήταν αυτή μεταξύ Σαρακλή - Σταυρού- Αγγίστης- Δήμητρας, που κατασκευάσθηκε το 1916 από τους συμμάχους του Α΄ παγκόσμιου πολέμου και τερμάτισε την λειτουργία του στις 17-8-1947. Η γραμμή Σκύδρας – Αριδαίας, πλάτους 0.60μ και μήκος 29χιλιομετρων, σταματά την λειτουργία της το 1936 ως οικονομικά ασύμφορη.
