Θα δούμε εδώ ένα σύντομο ιστορικό του παλιού τραμ της Αθήνας και του Πειραιά
1882 Εμφανίζεται το πρώτο ιππήλατο τραμ στους δρόμους της Αθήνας.
Από το κέντρο φθάνει ως τα Πατήσια, τους Αμπελόκηπους, την Κολοκυνθού, το Ζάππειο και τον Κεραμεικό.
Την εκμετάλλευση έχει αναλάβει εταιρία βελγικών συμφερόντων με την ονομασία «Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Ιπποσιδηροδρόμων και Τροχιοδρόμων Αθηνών και Περιχώρων». Το εύρος τροχιάς του δικτύου είναι 1 μέτρο.
1883 Ιππήλατο τραμ και στον Πειραιά από τον σταθμό του Σιδηροδρόμου Αθηνών - Πειραιώς (ΣΑΠ, σήμερα ΗΣΑΠ) έως το Τελωνείο, που το εκμεταλλευόταν ο ΣΑΠ.
1887 Ξεκινά τη λειτουργία του ο ατμήλατος τροχιόδρομος της πρωτεύουσας, γνωστός ως “Κωλοσούρτης”. Η αφετηρία του ήταν στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου και μέσω της Αμαλίας, Δημητρακοπούλου στο Κουκάκι και Θησέως στην Καλλιθέα έφτανε στις Τζιτζιφιές, εκεί όπου διακλαδιζόταν προς Νέο και Παλαιό Φάληρο. Γραμμή ατμηλάτου τροχιοδρόμου λειτούργησε και στον Πειραιά.
1901 Ολοκληρώνεται το ιππήλατο τροχιοδρομικό δίκτυο της Αθήνας και οι εννέα γραμμές του είναι οι παρακάτω:
Σταδίου - Φιλελλήνων - Στάδιο
Πανεπιστημίου - Β. Σοφίας (Κηφισίας τότε) - Αμπελόκηποι
Χαυτεία - Πατήσια
Πειραιώς - Κολοκυνθού
Αγίων Ασωμάτων - Θησείο - Αθηνάς - Ομόνοια - Πειραιώς - Θησείο (σταθμός ΣΑΠ)
Χαυτεία - Πανεπιστημίου - Ιπποκράτους - Νεάπολη
Γ’ Σεπτεμβρίου - Βερανζέρου - Αχαρνών - Άγιος Παντελεήμονας
Σύνταγμα - Ακαδημίας - Ιπποκράτους
Μητροπόλεως - Ομόνοια
Με το δίκτυο των τραμ το 1902 μετακινήθηκαν 5.200.000 άνθρωποι και μετά το 1910, όταν ηλεκτροκινήθηκε το δίκτυο, μετακινούνταν 23.250.000 άνθρωποι ετησίως.
Ευαγγελισμός 1901. Στάση του ιππήλατου τροχιοδρόμου έξω από το Θεραπευτήριο. Χαρακτηριστική φιγούρα ο βοσκός αριστερά.
1907 Η γραμμή του τροχιοδρόμου Παραλίας Πειραιά επεκτείνεται ως τον σιδηροδρομικό σταθμό στον Άγ. Διονύσιο.
1908 Αρχίζει η ηλεκτροκίνηση των τραμ της Αθήνας (550 Volt) με πρώτη τη γραμμή Σταθμός Λαρίσης - Ομόνοια. Μέσα στη διετία 1908-1910 επεκτείνεται και ηλεκτροκινείται ολόκληρο το δίκτυο και αποκτά συνολικά 257 οχήματα (150 κινητήρια και 107 ρυμουλκούμενα) με 16 θέσεις καθημένων και 14 ορθίων. Τα τραμ αυτά είναι η πρώτη γενιά των τραμ που έγιναν γνωστά ως “πράσινα”, παρ’ ότι είχαν χρώμα καφέ-κίτρινο, γιατί όταν ήρθαν τα “κίτρινα” τραμ (1940), τα παλαιότερα βάφτηκαν πράσινα για να ξεχωρίζουν από τα νέα. Συνολικά το δίκτυο της βελγικής εταιρείας έφτασε τα 65 χιλιόμετρα σε Αθήνα και Πειραιά.
Τραμ Ομόνοια – Ρουφ “Πράσινο”
Tραμ “Κίτρινο”
1909-1910 Ηλεκτροκινήθηκε το τραμ παραλίας Πειραιά.
1925 Η Εταιρεία Τροχιοδρόμων, οι ΣΑ και ο ΣΑΠ συγχωνεύονται με τον όμιλο Πάουερ, αγγλικών συμφερόντων και από την συνεργασία αυτή προκύπτει η Ηλεκτρική Εταιρεία Μεταφορών (ΗΕΜ) που θα εκμεταλλεύεται στο εξής τα τραμ της Εταιρείας Τροχιοδρόμων, λεωφορειακές γραμμές και τον σιδηρόδρομο της Κηφισιάς και οι Ελληνικοί Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι (ΕΗΣ) που θα εκμεταλλεύονται στο εξής τη γραμμή του αστικού ηλεκτρικού σιδηροδρόμου και το τραμ παραλίας Πειραιά. Η ΗΕΜ αναλαμβάνει την υποχρέωση αναδιάρθρωσης και επέκτασης του τροχιοδρομικού δικτύου, ανανέωσης του τροχιοδρομικού στόλου και ηλεκτροκίνησης του σιδηροδρόμου Κηφισιάς. Οι ΕΗΣ αναλαμβάνουν την υποχρέωση κατασκευής γραμμής ελαφρού σιδηροδρόμου Πειραιώς - Περάματος.
1927-1928 Η ΗΕΜ προμηθεύεται από αγγλικό οίκο 125 νέα τροχιοδρομικά οχήματα (77 κινητήρια και 48 ρυμουλκούμενα) που θα αποτελέσουν την δεύτερη γενεά των πράσινων τραμ.
1936 Ολοκληρώνεται η κατασκευή του ηλεκτροκίνητου ελαφρού σιδηροδρόμου/τραμ του Περάματος. Το συνολικό μήκος όλων των αστικών και προαστιακών σιδηροδρόμων και τροχιοδρόμων της Αττικής ανέρχεται σε 179 χιλιόμετρα, εκ των οποίων τα 98 με ηλεκτροκίνηση.
Τραμ Πειραιάς - Πέραμα
1940 Η ΗΕΜ προμηθεύεται 60 μεγάλα και σύγχρονα για την εποχή τους τροχιοδρομικά οχήματα, τα “κίτρινα”.
1953 Αρχίζει το ξήλωμα των γραμμών του τραμ στην Αθήνα και η πλήρης κατάργησή του γίνεται στις 15 Οκτωβρίου 1960. Τελευταίες γραμμές που λειτούργησαν ήταν οι γραμμές Κολοκυνθούς, Πετραλώνων και Ρουφ. Το τροχιοδρομικό δίκτυο υποκαταστάθηκε, εν μέρει, από δίκτυο τρόλεϋ και το υπόλοιπο από θερμικά λεωφορεία.
1960 Καταργείται και ο τροχιόδρομος παραλίας Πειραιά των ΕΗΣ. Ανεπιτυχής απόπειρα των ΣΠΑΠ για δημιουργία ηλεκτρικής προαστιακής συγκοινωνίας στη γραμμή τους, με τα κίτρινα τραμ της Αθήνας. Άκαρπες προσπάθειες των ΕΗΣ για επέκταση του δικτύου τους πάνω στους διαδρόμους των παλαιών γραμμών προς Ερυθραία - Διόνυσο και Γέρακα - Λαύριο.
Tραμ Πειραιά (από τα τελευταία)
1977 Σταματά η λειτουργία του τελευταίου τραμ στην Ελλάδα, αυτό του Περάματος.
ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΤΡΑΜ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΨΗΦΙΑΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΕΡΤ.
ΑΘΗΝΑ 1929. O ΣΥΡΜΟΣ ΤΡΑΜ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ ΠΑΓΚΡΑΤΙΟΥ ΠΟΥ ΕΚΤΡΟΧΙΑΣΤΗΚΕ ΣΤΗΝ ΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΠΑΓΚΡΑΤΙΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΕΛΗΞΕ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΜΕΝΗ ΚΟΙΤΗ ΤΟΥ ΙΛΙΣΣΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ.
ΑΘΗΝΑ 1927. ΑΠΕΡΓΙΑ ΤΡΟΧΙΟΔΡΟΜΙΚΩΝ (ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΤΡΑΜ). ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΣ ΣΕ ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟ ΑΜΟΞΑΣΤΑΣΙΟ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΘΕΑ (ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΛΑΤΕΙΑ ΔΑΒΑΚΗ). ΜΕΡΙΚΗ ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΑΜΑΞΟΣΤΑΣΙΟΥ ΜΕ ΤΑ ΣΤΑΘΜΕΥΜΕΝΑ ΤΡΑΜ.
ΑΘΗΝΑ 1929. ΠΛΑΤΕΙΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ. ΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΒΟΥΡΟΥ ΜΕ ΤΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ ΤΟΥ ΖΑΧΑΡΑΤΟΥ ΣΤΟ ΙΣΟΓΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ GRAND HOTEL. ΝΕΚΡΩΣΙΜΗ ΠΟΜΠΗ ΕΠΙΣΗΜΟΥ ΜΕ ΠΛΗΘΟΣ ΚΟΣΜΟΥ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ. ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΔΙΑΚΡΙΝΕΤΑΙ ΣΥΡΜΟΣ ΤΟΥ ΤΡΑΜ.
ΑΘΗΝΑ 1920. ΣΥΡΜΟΣ ΤΡΑΜ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ 6, ΑΣΦΥΚΤΙΚΑ ΓΕΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΕΠΙΒΑΤΕΣ, ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ.
ΠΕΙΡΑΙΑΣ 1920. ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΤΕΛΩΝΕΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΛΙΜΕΝΑΡΧΕΙΟΥ. ΚΟΣΜΟΣ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ, ΚΑΡΑ, ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ KAI ΤΟ ΤΡΑΜ ΝΑ ΠΕΡΝΑ.
ΑΘΗΝΑ 1920. ΤΟ ΤΡΑΜ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ 11 ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ-ΚΟΛΟΚΥΝΘΟΥΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΠΙΒΑΤΕΣ ΝΑ ΚΡΕΜΟΝΤΑΙ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΒΑΓΟΝΙ.
ΠΕΙΡΑΙΑΣ 1940. ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΛΙΜΕΝΑΡΧΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΚΤΗ ΜΙΑΟΥΛΗ. ΔΙΑΚΡΙΝΕΤΑΙ ΤΟ ΤΡΑΜ, ΝΑΥΤΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΑΣΤΙΚΟΙ.
ΠΕΙΡΑΙΑΣ 1940. ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΑΚΤΗΣ ΜΙΑΟΥΛΗ ΜΕ ΤΟ ΤΡΑΜ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ.
ΑΘΗΝΑ 1937. ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΕ ΚΙΝΗΣΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΚΑΙ ΤΡΑΜ. ΣΤΑ ΔΕΞΙΑ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΘΕΑΤΡΟ REX.
ΑΘΗΝΑ 1921. ΑΠΕΡΓΟΙ ΤΡΟΧΙΟΔΡΟΜΙΚΟΙ ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ ΣΕ ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΕ ΣΥΡΜΟ ΤΟΥ ΤΡΑΜ.
ΑΘΗΝΑ 1921. ΑΝΔΡΕΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ, Τ ΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΕ ΣΥΡΜΟ ΤΟΥ ΤΡΑΜ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΑΠΕΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ.
ΑΘΗΝΑ 1923. Η ΟΔΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΣΤΟ ΥΨΟΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ. ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΔΙΑΚΡΙΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΓΡΑΜΜΕΣ ΤΟΥ ΤΡΑΜ
ΟΙ ΓΡΑΜΜΕΣ ΤΩΝ ΠΑΛΙΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΤΡΑΜ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ.
Οι γραμμές των παλιών ηλεκτρικών τραμ της Αθήνας (ΕΕΤΑΠΠ/ΗΕΜ) με πλάτος 1.000mm, είχαν κατά το πλείστον σημείο αφετηρίας την Ομόνοια, αλλά καθ' όλη τη διάρκεια της λειτουργίας τους (1908-1960) ενοποιούνταν κατά διάφορους συνδυασμούς, απότοκος των οποίων είναι κάποιες σημερινές γραμμές τρόλλεϋ. Οι αριθμοί χαρακτήριζαν την περιοχή του τέρματος (μερικοί διατηρούνται ακόμα σε γραμμές τρόλλεϋ, άλλοι ανακατεύτηκαν λόγω της άγνοιας και της αδιαφορίας του ΟΑΣΑ) και όταν η γραμμή ήταν ενοποιημένη, είτε γράφονταν και οι δύο αριθμοί ως κλάσμα, είτε το τράμ είχε διαφορετικό αριθμό σε κάθε μετώπη. Όταν σε μιά γραμμή υπήρχαν δρομολόγια που τερμάτιζαν σε ενδιάμεση στάση, χρησιμοποιούνταν ο αριθμός της βασικής γραμμής με μιά κόκκινη διαγραφή (με την ίδια λογική ο προορισμός ΠΑΤΗΣΙΑ των ΗΣΑΠ έχει τη διαγραφή αυτή ως τοπικό δρομολόγιο). Οι γραμμές αυτές, καθώς και οι γραμμές του Πειραιά, διαχρονικά ήταν οι παρακάτω (δεν λειτούργησαν ποτέ όλες μαζί):
ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΦΑΛΗΡΩΝ
1. Ακαδημία-Καλλιθέα
1Α.Ακαδημία Νέο Φάληρο
1Β.Ακαδημία Παλαιό Φάληρο
1Γ.Παλαιό Φάληρο-Νέο Φάληρο
ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΑΘΗΝΩΝ
2. Ομόνοια-Σύνταγμα-Αγγλικανική Εκκλησία (έως το 1926)
2. Ομόνοια-Κυψέλη (μετά το 1926)
3. Ομόνοια-Πατήσσια
4. Ομόνοια-Ρουφ
5. Ομόνοια-Σταθμός Λαρίσσης
6. Ομόνοια-Αχαρνών
7. Ομόνοια-Αμπελόκηποι
8. Ομόνοια-Σεπόλια
9. Ομόνοια-Πετράλωνα
10.Ιπποκράτους-Βοτανικός
11.Ιπποκράτους-Κολοκυνθού
12.Ακαδημία-Παγκράτι
13.Πεδίον Άρεως-Λεωφ.Αλεξάνδρας-Αμπελόκηποι (Θων)
14.Χαρ.Τρικούπη-Σπ.Τρικούπη-Λεωφ.Αλεξάνδρας (επεκτάθηκε ως ΘΩΝ μετά το 1926, οπότε καταργήθηκε η 13)
15.Μοναστηράκι-Μαράσλειον (έως το 1926)
16.Σύνταγμα-Ακρόπολις-Θησείον (επεκτάθηκε ως Ιπποκράτους και Θων, όταν καταργήθηκε η 14)
Το 12 του Παγκρατίου λειτούργησε με τις εξής συνενώσεις κατά καιρούς:
5/12 Σταθμός Λαρίσσης-Παγκράτι
3/12 Πλατεία Αμερικής-Παγκράτι
2/12 Κυψέλη-Παγκράτι
Η τελευταία υπήρχε λίγο πριν την κατάργηση και έδωσε τη θέση της στη γραμμή τρόλλεϋ 2 Κυψέλη-Παγκράτι που υπάρχει μέχρι σήμερα με τον ίδιο αριθμό και διαδρομή Άνω Κυψέλη-Παγκράτι-Καισαριανή, μετά από διαδοχικές επεκτάσεις. Η διαδρομή από Πλ. Κυψέλης προς Πλατεία Παγκρατίου ήταν ή ίδια με την αρχική του τρόλλεϋ (πριν τις μονοδρομήσεις της Πανεπιστημίου κλπ), δηλ. Κυψέλης-Ευελπίδων-Πατησίων (28ης Οκτωβρίου)-Πανεπιστημίου-Όλγας-Ρέμμα Ιλισσού (σημ. Βασ.Κων/νου)-Ερατοσθένους-Ευτυχίδου-Τέρμα Πλ. Παγκρατίου.
ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
17.Αγιος Βασίλειος-Νέο Φάληρο
18.Οδός Μακράς Στοάς–Νέο Φάληρο
19.Σταθμός ΣΑΠ–Φρεάττυς
20.Σταθμός ΣΑΠ–Καστέλλα–Νέο Φάληρο
21.Δημαρχείο–Εργοστάσια (μετέπειτα Αγ. Βασίλειος–Παλαμηδίου)
ΤΡΟΧΙΟΔΡΟΜΟΣ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
1.Τελωνείο-Στ.ΣΑΠ-Στ.Λαρίσσης
2.Τελωνείο-Βασιλικό Περίπτερο (Ξαβέρι)
ΤΡΟΧΙΟΔΡΟΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ-ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ
3.Σταθμός ΣΑΠ-Αγ.Γεώργιος
4.Σταθμός ΣΑΠ-Πέραμα
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
* Οι γραμμές Ομονοίας-Νέου Φαλήρου και Αγ.Βασιλείου-Νέου Φαλήρου δεν ενώνονταν για να μη δημιουργηθεί γραμμή ανταγωνιστική προς τον ΣΑΠ (Σιδηρόδρομος Αθηνών-Πειραιώς μετ. ΕΗΣ/ΗΣΑΠ) βάσει των "Συμβατικών Δεσμέυσεων" που ίσχυαν από το 1925 έως το 1977.
** Οι ΕΗΣ λειτούργησαν στον Πειραιά δίκτυο τραμ γραμμής 1.435mm με τις εξής γραμμές:
*** Όλες οι γραμμές τραμ πλην της γραμμής Περάματος, καταργήθηκαν από τον μετέπειτα "εθνάρχη" μεταξύ 1953 και 1960. Η γραμμή Περάματος καταργήθηκε με την επιστροφή του "εθνάρχη" μετά τη χούντα, το 1977.
**** Τα Πατήσια και η Λάρισα τότε γράφονταν με 2 σίγμα.
Πηγή: cretaclassicclub.gr
Πηγή: cretaclassicclub.gr
