Βαγόνια με ιστορία: Εμπόδια στις ράγες του θρυλικού Οριεντ Εξπρές

Το Σιδηροδρομικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, η ιστορία και τα προβλήματά του

Ενα από τα επισκέψιμα βαγόνια του Οριεντ Εξπρές, το πιο «πολύτιμο» έκθεμα του Σιδηροδρομικού Μουσείου της Θεσσαλονίκης.

Σάκης Ιωαννίδης

Δέσποινα Κόντη

Αντιπροσωπείες αυτοκινήτων, συνεργεία, ο σταθμός των ΚΤΕΛ, αερογέφυρες και σούπερ μάρκετ, ο δρόμος που καταλήγει στο Σιδηροδρομικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, στη δυτική έξοδο της πόλης, είναι κάθε άλλο παρά γοητευτικός για τον επισκέπτη. Δίπλα στις ράγες των τρένων όμως στέκει ένα μικρό αλλά όχι αμελητέο κομμάτι σιδηροδρομικής ιστορίας.

Γύρω από το κτίριο της παλιάς Στρατιωτικής Στάσης (Station Militaire) του 19ου αιώνα, σε σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα και μηχανικού Πιέρο Αριγκόνι αναπτύσσεται το υπαίθριο σιδηροδρομικό μουσείο με ατμομηχανές της εποχής, δρεζίνες, γερανούς και δύο επισκέψιμα βαγόνια του θρυλικού Οριεντ Εξπρές, το πιο «πολύτιμο» έκθεμα του χώρου. Πράγματι, ανεβαίνοντας στο βαγόνι ο χρόνος φαίνεται να έχει σταματήσει στις αρχές του 20ού αιώνα και στο μυθιστόρημα της Αγκάθα Κρίστι. Βλέπουμε από κοντά την κουζίνα όπου ετοιμάζονταν τα γεύματα των επιβατών, τις δερμάτινες καρέκλες και τα ξύλινα τραπέζια που κάποτε έσφυζαν από ζωή και συζητήσεις στα πολυήμερα ταξίδια, την ξύλινη επένδυση του χώρου, το φως που έμπαινε από τα μεγάλα παράθυρα.

Προχωρώντας στα ενδότερα, βλέπουμε τα δωμάτια της κλινάμαξας με τους ευρύχωρους καναπέδες που μετατρέπονταν σε κρεβάτια κουκέτας, το τραπέζι που κρύβει από κάτω βρύση και κάδο σκουπιδιών, τον καθρέφτη που ανοίγει, την πόρτα που ενώνει δύο «διαμερίσματα», τα σταχτοδοχεία –απαραίτητο αξεσουάρ για την εποχή–, όλα αναγράφονται στον παλιό «Απογραφικό πίνακα εξαρτημάτων» σε ελληνικά, γερμανικά, γαλλικά και ιταλικά.Ατμομηχανές του 19ου αιώνα, εξαρτήματα τρένων, παλιοί τηλέγραφοι, στολές σταθμαρχών, όπως και δύο βαγόνια του θρυλικού Orient Express βρίσκονται στο Σιδηροδρομικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

Το συγκεκριμένο βαγόνι, όπως μας εξηγούν τα μέλη του Συλλόγου Φίλων του Σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης που ίδρυσαν και φροντίζουν το μουσείο από το 1986, έκανε κάποτε το δρομολόγιο Αθήνα – Ντόρτμουντ, μεταφέροντας μετανάστες στα γερμανικά εργοστάσια.

Το κτίριο της Στρατιωτικής Στάσης, κηρυγμένο μνημείο, στεγάζει την κινητή συλλογή του μουσείου που αποτελείται από στολές σταθμαρχών και αξιωματικών, γραφομηχανές, τηλέγραφους, χάρτες, παλιά εισιτήρια και εργαλεία, πινακίδες, μικρά και μεγάλα αντικείμενα μιας άλλης εποχής.

Βέβαια όλα αυτά τα εκθέματα δεν έχουν μόνο ομορφιά αλλά και κόστος συντήρησης. Οι ανάγκες είναι μεγάλες και εμφανείς, ειδικά στα βαγόνια και τις μηχανές που βρίσκονται εκτεθειμένα σε εξωτερικό χώρο. Το σαλόνι και οι κλίνες για παράδειγμα του Οριεντ Εξπρές χρειάζονται κάτι παραπάνω από ένα φρεσκάρισμα.

Τα οικονομικά του συλλόγου όμως δεν επαρκούν. Τα ετήσια έσοδα από εισφορές και επισκέψεις κατευθύνονται σε υλικά συντήρησης και μισθούς προσωπικού. Ενίσχυση λαμβάνουν και από τον ΟΣΕ για δράσεις ανάδειξης των εκθεμάτων τους. Για αρκετά χρόνια είχαν απαλλαχθεί από τις καταβολές μισθωμάτων για τον χώρο που ανήκει στη ΓΑΙΑΟΣΕ. Ωστόσο το 2018 η απαλλαγή ήρθη (από τότε ο σύλλογος προσπαθεί να την επαναφέρει) και τα μισθώματα σήμερα ανέρχονται σε 17.000 ευρώ, τα οποία ζητάει η εταιρεία με διαταγή πληρωμής από 27/12/2024. Η νέα διοίκηση της ΓΑΙΑΟΣΕ προσπαθεί να διευθετήσει οφειλές από μισθωτές της, αν και όπως μετέφεραν πηγές από τη διοίκησή της στην «Κ», ο Σύλλογος της Θεσσαλονίκης θα ήταν «από τους τελευταίους στους οποίους θα δημιουργούσαν κάποιο ζήτημα».

Ολα αυτά όμως περιγράφουν μια στρεβλή κατάσταση. Μια χούφτα εργαζόμενοι έφτιαξαν κάτι μεγάλο με το μεράκι τους, αλλά δεν είναι εύκολο να το διαχειριστούν. Από την άλλη, ένας οργανισμός αντί να δει πώς θα διαχειριστεί την ιστορία του κινείται απρόσωπα και γραφειοκρατικά. Από τον ΟΣΕ μαθαίνουμε ότι υπάρχει ένα σχέδιο νέου σιδηροδρομικού μουσείου πλησίον του υπό ανέγερση Μουσείου Ολοκαυτώματος. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα χαθεί αυτό το τρένο.