Σεπτέμβριος 2014. Δέκα χρόνια πριν, λίγο μετά το τέλος του καλοκαιριού, υπογράφεται από την ΕΡΓΟΣΕ και την Κοινοπραξία (ΤΟΜΗ Α.Β.Ε.Τ.Ε. –ALSTOM TRANSPORT SA) η σύμβαση 717/2014 «Ανάταξη και Αναβάθμιση του συστήματος Σηματοδότησης- Τηλεδιοίκησης και Αντικατάστασης 70 Αλλαγών Τροχιάς σε Εντοπισμένα Τμήματα του Άξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Προμαχώνας (πλην τμήματος Τιθορέα – Δομοκός).
Του Κωνσταντίνου Κοντοκώστα
.larissanet.gr
Μάρτιος 2021. Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΡΓΟΣΕ εγκρίνει συμπληρωματική σύμβαση 13.3 εκατομμυρίων ευρώ για την ολοκλήρωση τών έργων αναβάθμισης του σιδηροδρομικού άξονα Αθήνα- Θεσσαλονίκη-Προμαχώνας
Φεβρουάριος 2023. Δύο χρόνια μετά, δύο αμαξοστοιχίες συγκρούονται στα Τέμπη με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 57 άνθρωποι και να τραυματιστούν περισσότεροι από 100.
Φεβρουάριος 2024. Σχεδόν ένα χρόνο μετά το πολύνεκρο δυστύχημα η Εισαγγελία Εφετών Λάρισας θα ασκήσει ποινικές διώξεις σε 15 στελέχη (αναμένεται ποινική δίωξη και σε ένα ακόμη στέλεχος) της ΕΡΓΟΣΕ καθώς τη νύχτα της 27ης Φεβρουαρίου σύμφωνα με το πόρισμα των δικαστικών πραγματογνωμόνων και της τριμελούς Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων που όρισε η Κυβέρνηση, δεν λειτουργούσε κανένα σύστημα ασφάλειας στο συγκεκριμένο κομμάτι του σιδηροδρομικού δικτύου όπως απαιτούσε η εν λόγω σύμβαση.
Ο λόγος της μη υλοποίησης βρίσκεται στα όσα μεσολάβησαν αυτά τα εννέα χρόνια, από την υπογραφή της αρχικής σύμβασης μέχρι την υπογραφή της συμπληρωματικής και τις 11 συνολικά παρατάσεις που δόθηκαν από το 2016 μέχρι το 2023.
Στον ανακριτή
Την περασμένη Τρίτη τα 15 στελέχη μαζί με τους δικηγόρους τους πέρασαν την πόρτα του εφέτη ανακριτή που διερευνά την υπόθεση του δυστυχήματος των Τεμπών και είχε εισηγηθεί τη δίωξή τους. Όλοι ζήτησαν και έλαβαν προθεσμία προκειμένου να απολογηθούν και αναμένεται να προσέλθουν εκ νέου το χρονικό διάστημα από τις 29 Φεβρουαρίου μέχρι τις 8 Μαρτίου.
Και οι 15 διώκονται για το κακούργημα της διατάραξης ασφάλειας των συγκοινωνιών που τελέστηκε με πράξεις, ενέργειες και παραλείψεις και για τα πλημμελήματα της ανθρωποκτονίας, της βαριάς σωματικής βλάβης και ελαφράς σωματικής βλάβης από αμέλεια κατά συρροή.
Πρόκειται για τρεις διευθύνοντες συμβούλους καθώς και για στελέχη – μέλη της Διεύθυνσης Έργων του οργανισμού από το 2016 μέχρι το χρόνο τέλεσης του συμβάντος.
Το 2016 ήταν μια κομβική χρονιά καθώς τότε, σύμφωνα με το πόρισμα της Επιτροπής, αποφασίστηκε η σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που είχαν προκύψει με την ανάδοχο Κοινοπραξία τους προηγούμενους μήνες.
Να σημειωθεί ότι η αρχική σύμβαση 717 όριζε ως χρόνο υλοποίησης του έργου τους 24 μήνες δηλαδή τον Σεπτέμβριο του 2016. Οι αστοχίες όμως στην προετοιμασία της σύμβασης οδήγησαν σε 11 παρατάσεις και στην εμπλοκή του Ελεγκτικού Συνεδρίου της Επιτροπής Δημοσιονομικού Ελέγχου (ΕΔΕΛ) του Υπουργείου Οικονομικών και της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (ΕΑΔ).
Η αρχική σύμβαση και οι έλεγχοι
Η ΕΡΓΟΣΕ αποτελεί θυγατρική Εταιρεία του ΟΣΕ και συστάθηκε το 1996, με στόχο να αναλάβει τη διαχείριση των έργων του Επενδυτικού Προγράμματος του Οργανισμού και ιδιαίτερα εκείνων που συγχρηματοδοτούνται από Προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ένα τέτοιο έργο με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση αφορούσε και η Σύμβαση 717.
Το θέμα της ανάταξης του συστήματος σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης τέθηκε εκ νέου την περίοδο 2012-2013 και όπως αναφέρεται στο πόρισμα της Επιτροπής διαφωνίες και προβλήματα φαίνεται να είχαν αρχίσει από το 2013 μεταξύ ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ κατά τη σύνταξη των Τευχών Δημοπράτησης του έργου. Το βασικό πρόβλημα συνίστατο στην παλαιότητα και ανομοιογένεια του εξοπλισμού που επρόκειτο να αναβαθμιστεί, απόρροια της εγκατάστασής του, με πολλαπλές συμβάσεις και σε διαφορετικές χρονικές περιόδους (από 15 ως και πριν 30 χρόνια).
Στιγμιότυπο από την υπογραφή της αρχικής σύμβασης 717 τον Σεπτέμβριο του 2014//Πηγή: Δελτίο Τύπου ΕΡΓΟΣΕ
Στιγμιότυπο από την υπογραφή της αρχικής σύμβασης 717 τον Σεπτέμβριο του 2014//Πηγή: Δελτίο Τύπου ΕΡΓΟΣΕΤελικά στις 26 Σεπτεμβρίου υπογράφεται η σύμβαση ύψους 41.2 εκατομμυρίων ευρώ η οποία προέβλεπε μεταξύ άλλων την αποκατάσταση (ανάταξη) των συστημάτων Σηματοδότησης – Τηλεδιοίκησης, την εγκατάσταση καλωδίου οπτικών ινών και την προστασία των καλωδιώσεων χαλκού από κλοπές – δολιοφθορές.
Όπως επισημαίνεται στο κείμενο της σύμβασης, το έργο αποτελούσε προϋπόθεση για την εγκατάσταση και λειτουργία του συστήματος ETCS (European Train Control System) στο οποίο περιλαμβάνεται μηχανισμός ακαριαίας πέδησης του συρμού, εφόσον ο μηχανοδηγός δεν
συμμορφώνεται προς τα φωτοσήματα και τις εντολές που του δίνονται. Προϋπόθεση για τη λειτουργία του όπως αναφέραμε είναι η ύπαρξη ηλεκτρικής πλευρικής σηματοδότησης.
Η αρχική σύμβαση λοιπόν όριζε συγκεκριμένα πράγματα όπως αναφέρει το πόρισμα, στην πορεία εκτέλεσης της όμως προέκυψαν διαφωνίες μεταξύ των δύο εταιρειών της Κοινοπραξίας σε σχέση με την επιλογή των υλικών ανάταξης και την υπογραφή των μελετών εφαρμογής του έργου. Έτσι, κάποιες μελέτες στα υπό εκκίνηση έργα υπογράφει άλλη ελληνική εταιρεία, (για το τμήμα Αχαρναί-Οινόη η εταιρεία ΚΚΚ…) και όχι η μια από τις δύο Εταιρείες της Κοινοπραξίας, που διαθέτει τον ρόλο δανειοπαρόχου εμπειρίας με βάση τη σύμβαση.
“Κατά την εκτέλεση των εργασιών ανάταξης του ηλεκτρονικού εξοπλισμού παρουσιάστηκαν δύο θεμελιώδη προβλήματα ως προς την ανάταξη και θέση σε λειτουργία των συστημάτων σηματοδότησης και Τηλεδιοίκησης: Η αδυναμία διασύνδεσης καινούργιου ηλεκτρονικού εξοπλισμού με υφιστάμενο και η μη συμβατότητα μεταξύ αναλογικών και ψηφιακών πρωτοκόλλων μετάδοσης δεδομένων” τονίζει στο πόρισμα της η Επιτροπή.
Τελικά μέσα στο 2015 η ανάδοχος Κοινοπραξία καθιστούσε γνωστό στην ΕΡΓΟΣΕ την αδυναμία εκτέλεσης μέρους της σύμβασης θέτοντας παράλληλα θέματα αλλαγών και νέων εργασιών με επιπτώσεις στο οικονομικό αντικείμενο.
Η ΕΡΓΟΣΕ όπως αναφέραμε αποφάσισε και ενέκρινε τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης της 717/2014 όμως πριν την υπογραφή της θα έπρεπε να υποβληθεί σε έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο(ΕΣ). Απο το 2018 μέχρι το 2020 το ΕΣ κλήθηκε να αποφανθεί τέσσερις φορές για τη νομιμότητα της συμπληρωματικής σύμβασης.
Επίσης κατα το προαναφερθέν περίπου χρονικό διάστημα πραγματοποιήθηκε έλεγχος στην αρχική σύμβαση από την ΕΔΕΛ και την Εθνική Αρχή Διαφάνειας ΕΑΔ.
Η ΕΔΕΛ μετά τον έλεγχο που πραγματοποίησε κάλεσε την ΕΡΓΟΣΕ να επιστρέψει συνολικά 2.207.729 ευρώ από την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για ανεπαρκή ορισμό του αντικειμένου της σύμβασης κατά τη δημοπράτηση, καθώς και για μη εκπλήρωση συμβατικού όρου, δεδομένου
ότι μεγάλο μέρος των μελετών εφαρμογής δεν φέρει την υπογραφή της κυρίας Αναδόχου εταιρείας και διατύπωσε ειδικότερες συστάσεις.
Η ΕΑΔ στο πόρισμα της που παρέδωσε στους Οικονομικούς Εισαγγελείς και στο Υπ. Υποδομών και Μεταφορών διαπίστωσε παράλειψη τήρησης των υποχρεωτικών προθεσμιών έγκρισης των μελετών, σφάλματα κατά το στάδιο σύνταξης των τευχών δημοπράτησης και χαμηλή και δυσανάλογη πρόοδο των εργασιών.
Το πόρισμα της ΕΑΔ παραδόθηκε στους Εισαγγελείς το Σεπτέμβριο του 2021. Το Μάρτιο του ίδιου έτους θα υπογραφεί μετά από πέντε χρόνια η συμπληρωματική σύμβαση.
Η υπογραφή και οι παρατάσεις
“Στόχος της ΕΡΓΟΣΕ είναι η ολοκλήρωση των έργων εκσυγχρονισμού του σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας στο συντομότερο δυνατό χρόνο, πάντα όμως με απόλυτη προσήλωση στους όρους αρτιότητας, ποιότητας και ασφάλειας των μεταφορών. Προς αυτή την κατεύθυνση αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες και προχωρούμε χωρίς περαιτέρω καθυστερήσεις όλες τις απαραίτητες διαδικασίες”.
Αυτά δήλωσε με αφορμή την υπογραφή της συμπληρωματικής σύμβασης ο τότε Διευθύνων Σύμβουλος της ΕΡΓΟΣΕ κ. Χρήστος Βίνης. Η αρχική συμβατική προθεσμία κατασκευής ορίστηκε 14 μήνες από την υπογραφή της, ήτοι έως 19-07-2022, όμως θα έπαιρνε παράταση.
Άλλη μια από τις συνολικά 11 που δόθηκαν από τον Ιούνιο του 2016. Η δέκατη παράταση δόθηκε το Δεκέμβριο του 2022 μέχρι τον Μάρτιο του 2023. Στις 27 Φεβρουαρίου του 2023 η επιβατική και η εμπορική αμαξοστοιχία θα συγκρουστούν μετωπικά στα Τέμπη.
Στο πόρισμα της Επιτροπής αναφέρεται ότι “κατά το χρόνο του σιδηροδρομικού δυστυχήματος, δε λειτουργούσαν τα συστήματα ελέγχου κατάληψης πεδίων γραμμής και η φωτοσήμανση που τα οριοθετεί, με αποτέλεσμα να μη λειτουργεί η τηλεδιοίκηση εντός των σταθμών και στην ανοιχτή γραμμή, αφήνοντας τον εν υπηρεσία σταθμάρχη ως μοναδικό εποπτεύοντα της πορείας των συρμών, με τον περιορισμένης εμβέλειας Τοπικό Πίνακα Χειρισμών του σταθμαρχείου”.
φωτ. larissanet.gr / Θανάσης Καλιακούδας
φωτ. larissanet.gr / Θανάσης ΚαλιακούδαςΕπίσης όπως αναφέρεται στο πόρισμα των δικαστικών πραγματογνωμόνων κατά το χρόνο του σιδηροδρομικού δυστυχήματος, δε λειτουργούσαν τα συστήματα ελέγχου κατάληψης πεδίων γραμμής και η φωτοσήμανση που τα οριοθετεί, με αποτέλεσμα να μη λειτουργεί η τηλεδιοίκηση εντός των σταθμών και στην ανοιχτή γραμμή, αφήνοντας τον εν υπηρεσία σταθμάρχη ως μοναδικό εποπτεύοντα της πορείας των συρμών, με τον περιορισμένης εμβέλειας Τοπικό Πίνακα Χειρισμών του σταθμαρχείου. Να μη λειτουργεί το εγκατεστημένο επί της γραμμής και των συρμών σύστημα ETCS, που με την παράλληλη λειτουργία των ελεγχόμενων πεδίων γραμμής και της φωτοσήμανσης, θα απέτρεπε με βεβαιότητα το συμβάν και χωρίς την απαίτηση ανθρώπινης παρέμβασης.
“Η ύπαρξη λειτουργούντων ελεγχόμενων πεδίων γραμμής, η ορθή φωτοσήμανσή τους και η συμμόρφωση του μηχανοδηγού με τους κανόνες κυκλοφορίας συρμών θα απέτρεπαν το συμβάν” καταλήγει το πόρισμα.
Για την ιστορία το ΔΣ της ΕΡΓΟΣΕ στις 17 Μαρτίου του 2023 έκρινε με την απόφασή του ότι οι συμβατικές προθεσμίες μπορούν να παραταθούν έως τις 19 Σεπτεμβρίου του 2023. Αυτή ήταν η 11η παράταση. Πράγματι τον περασμένο Αύγουστο ξεκίνησε η λειτουργεία της Τηλεδιοίκησης στο Σιδηροδρομικό Σταθμό της Λάρισας πριν η κακοκαιρία Daniel και οι πλημμύρες που έπληξαν τη Θεσσαλία καταστρέψουν σημαντικό κομμάτι της υλικοτεχνικής υποδομής.
“Η ασφάλεια είναι το μεγάλο πλεονέκτημα”
Τον Απρίλιο του 2019 σε αίθουσα του Υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών & Ενημέρωσης στην Αθήνα έλαβε χώρα ημερίδα που διοργάνωσε η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ) σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Σιδηροδρόμων (ERA).
Θέμα της Ημερίδας ήταν η «Ευαισθητοποίηση σε θέματα Ασφάλειας Σιδηροδρόμων», και συμμετείχαν στελέχη του υπουργείου Μεταφορών και του ΟΣΕ. Στην αίθουσα βρίσκονταν επίσης και στελέχη της ΕΡΓΟΣΕ με τον τότε Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΕΡΓΟΣΕ κ. Χρήστο Διονέλη να απευθύνει χαιρετισμό. 
Ο Χρ. Διονέλλης στη συνεδρίαση της Εξεταστικής Επιτροπής για «τη διερεύνηση του εγκλήματος των Τεμπών» // φωτ. ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ/EUROKINISSI
Τα όσα είπε αναφέρονται σε σχετικό δελτίο Τύπου του οργανισμού:
“Ο κ. Διονέλης τόνισε ότι η ασφάλεια είναι το μεγάλο πλεονέκτημα του σιδηροδρόμου έναντι των άλλων μέσων μεταφοράς και ότι για τον λόγο αυτό, όλος ο σιδηροδρομικός κόσμος θα πρέπει να καταβάλει κάθε προσπάθεια για την περαιτέρω βελτίωση όλων των δεικτών ασφαλείας. Η ΕΡΓΟΣΕ έχει ρόλο όχι να συζητά απλώς για ασφάλεια, αλλά να εφαρμόζει τους πλέον αυστηρούς κανόνες προς αυτή την κατεύθυνση. Η ΕΡΓΟΣΕ προάγει την ασφάλεια με δύο τρόπους: Πρώτον, παραδίδοντας ολοκληρωμένα έργα που ακολουθούν όλους τους Ευρωπαϊκούς και εθνικούς κανόνες ασφαλείας, και δεύτερον, με την διασφάλιση των πλέον αυστηρών κανόνων σε όλα της τα εργοτάξια, προτάσσοντας ως πρωταρχικό μέλημα κατά την διάρκεια των κατασκευών την ανθρώπινη ζωή”.
Μέχρι σήμερα για το πολύνεκρο δυστύχημα στα Τέμπη έχει ασκηθεί ποινική δίωξη σε 30 άτομα.
sidirodromikanea.blogspot.com
