Η Ευρωπαϊκή Ένωση εδώ και πολλά χρόνια αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην διασφάλιση της ασφάλειας στις σιδηροδρομικές μεταφορές. Στο πλαίσιο αυτό, δημιουργήθηκε ο ERA (European Union Agency for Railways) του οποίου ο στόχος είναι να επιβλέπει θέματα διαλειτουργικότητας και ασφάλειας στους σιδηροδρόμους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε ένα πλαίσιο βιώσιμης ανάπτυξης.
kontranews.gr
Ο ERA ανέλαβε πλήρεις αρμοδιότητες το 2015, μετά από το 4ο σιδηροδρομικό πακέτο που ολοκληρώθηκε επί Ελληνικής προεδρίας. Από τότε, ξεκίνησε να μελετά σε βάθος το θέμα της λεγόμενης «κουλτούρας ασφάλειας» στους σιδηροδρόμους. Μετά τις εργασίες του ERA, ο όρος «safety culture» δεν είναι πλέον ένας νεφελώδης όρος, αλλά βασίζεται σε μετρήσιμους και πλήρους διακριτούς δείκτες που απευθύνονται σε τρεις «οντότητες» στο σιδηροδρομικό σύστημα:
Στον διαχειριστή υποδομής που έχει την ευθύνη της κυκλοφορίας και της συντήρησης της υποδομής, στις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις που έχουν την ευθύνη διεξαγωγής της κυκλοφορίας και στις Ρυθμιστικές Αρχές. Με τα Ελληνικά δεδομένα δηλαδή, στον ΟΣΕ την Hellenic Train και την Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ).
Μετά από μελέτες που διεξήχθησαν με Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση από το 2018 έως το 2023, ο ERA κατέληξε σε ένα συμπαγές και καλά ορισμένο πλαίσιο που εξασφαλίζει την ασφάλεια στις σιδηροδρομικές μεταφορές. Το πλαίσιο αυτό είναι πλήρως βασισμένο στην ισχύουσα Ευρωπαϊκή νομοθεσία για τους σιδηροδρόμους.
Συνοπτικά, το πλαίσιο ασφάλειας παρουσιάζεται στο Παράρτημα 1: Ευρωπαϊκό σιδηροδρομικό μοντέλο νοοτροπίας ασφάλειας.
Το πλαίσιο αυτό συμπληρώνεται από την Διακήρυξη για την Κουλτούρα Ασφάλειας στους Ευρωπαϊκούς Σιδηροδρόμους.
Η Διακήρυξη αυτή υπεγράφη στις αρχές 2023 από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς της Ευρώπης, που έχουν σχέση με την εξασφάλιση της ασφάλειας στις σιδηροδρομικές μεταφορές. Από την Ελλάδα, υπογράφουν ο ΟΣΕ και η ΤΡΑΙΝΟΣΕ (Hellenic Train).
Από την μελέτη του μοντέλου για την νοοτροπία ασφάλειας, ο καθένας αντιλαμβάνεται τα βασικά σημεία που έχουν ρόλο στην ασφάλεια των σιδηροδρομικών μεταφορών. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
• Τα άτομα σε όλα τα επίπεδα αποφεύγουν τον εφησυχασμό, αμφισβητούν τις παραδοχές, ενθαρρύνουν και εξετάζουν αντικρουόμενες αντίθετες απόψεις.
• Κάθε συνηθισμένη ή μη φυσιολογική παρέκκλιση από τις αναμενόμενες επιδόσεις αναγνωρίζεται και αναφέρεται. Εφαρμόζονται μέτρα για τον εντοπισμό και τον μετριασμό του φαινομένου της οργανωσιακής σιωπής.
• Τα άτομα, σε όλα τα επίπεδα, έχουν επίγνωση των σημαντικότερων κινδύνων και κατανοούν την προσωπική τους συμβολή στην ασφάλεια.
• Ο οργανισμός αναγνωρίζει ότι οι συνθήκες εργασίας, όπως η πίεση χρόνου, ο φόρτος εργασίας και η κόπωση επηρεάζουν τις ασφαλείς συμπεριφορές.
• Οι αναφορές που υποβάλλονται αναλύονται συστηματικά προκειμένου να εντοπιστούν οι παράγοντες εκείνοι που θα καταστήσουν εφικτή την άντληση διδαγμάτων και την πραγματοποίηση βελτιώσεων σε επίπεδο οργανισμού.
• Ο οργανισμός αναπτύσσει και εφαρμόζει ένα όραμα για την ασφάλεια προκειμένου να συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων του.
• Η διαχείριση ικανοτήτων εγγυάται ένα καταρτισμένο εργατικό δυναμικό.
• Τα μέλη της διοίκησης διασφαλίζουν ότι τα κίνητρα, οι κυρώσεις και οι ανταμοιβές ενισχύουν συμπεριφορές και τα αποτελέσματα που συμβάλλουν στην επίτευξη του οράματος για την ασφάλεια.
• Υπάρχουν υγιείς ρυθμιστικές σχέσεις που διασφαλίζουν ότι ο υπεύθυνος οργανισμός λογοδοτεί σε θέματα ασφάλειας.
Εδώ πλέον ο καθένας αναρωτιέται:
Έχει σχέση ο ΟΣΕ και ίσως και η λειτουργία της Hellenic Train με όλα αυτά; Μετά το δυστύχημα στα Τέμπη, δυστυχώς διαβάσαμε πράγματα για την λειτουργία της σιδηροδρομικής κυκλοφορίας που μας άφησαν έκπληκτους, αφού ο αυστηρός Κανονισμός Κυκλοφορίας του ΟΣΕ έγινε την μοιραία νύχτα κουρελόχαρτο. Και από το προσωπικό του ΟΣΕ και το προσωπικό της Hellenic Train.
Κατόπιν πληροφορηθήκαμε ότι οι ελλείψεις του ΟΣΕ σε προσωπικό κυκλοφορίας τα τελευταία χρόνια ήταν καθοριστικός για δυσλειτουργίες που σχετίζονται με φόρτο εργασίας κόπωση και πίεση χρόνου. Προβληματικές φαίνεται να είναι και οι συνθήκες που θα εξασφάλιζαν την ύπαρξη καταρτισμένου εργατικού δυναμικού.
Ακόμη, διαπιστώσαμε τα λάθη του ΟΣΕ όσον αφορά την αποσιώπηση πολλών αλλεπάλληλων γεγονότων τα τελευταία χρόνια παρά τις αναφορές του προσωπικού του από το 2022.
Και κάποιος θα αναρωτηθεί: Που είναι οι αναφορές από μεριάς του ERA στα συστήματα όπως ERTMS και ETCS που απετέλεσαν στην Ελλάδα την βάση για τις περισσότερες δημοσιογραφικές «αναλύσεις» και αναφορές από τον Φεβρουάριο 2023;
Τέτοιες αναφορές όμως δεν υπάρχουν στην κουλτούρα ασφάλειας. Αυτό είναι φυσιολογικό, αφού στο καλύτερο σενάριο για τις Ευρωπαϊκές σιδηροδρομικές μεταφορές, το 2030 τα ETCS και ERTMS θα υπάρχουν σε ένα ποσοστό, περίπου, 30% των σιδηροδρομικών γραμμών. Άρα, κανείς δεν μπορεί να βασίσει ένα μοντέλο ασφάλειας στην ύπαρξη η όχι τέτοιων σιδηροδρομικών συστημάτων.
Αντιθέτως, στο Ευρωπαϊκό σιδηροδρομικό μοντέλο νοοτροπίας ασφάλειας διαβάζουμε ότι:
«Ο οργανισμός αναγνωρίζει ότι οι τεχνολογίες και τα συστήματά του είναι πολύπλοκα και μπορούν να αποτύχουν με απρόβλεπτους τρόπους».
Κατόπιν των παραπάνω, αντιλαμβανόμαστε καλύτερα τις αναφορές του ERA που εκλήθη να παράσχει απόψεις για το δυστύχημα στα Τέμπη και αμέσως αναφέρθηκε στην κουλτούρα ασφάλειας. Και βέβαια, η μονόπλευρη και εύκολη αναφορά στα ETCS και ERTMS ως αιτίες για το δυστύχημα απέχουν της πραγματικότητας και σίγουρα διαστρεβλώνουν την εικόνα.
Δυστυχώς, αλλού είναι το πρόβλημα, και μόνο με την πλήρη αναδιάρθρωση του ΟΣΕ και τον διαρκή έλεγχο των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων μπορούμε να το λύσουμε. Αλλά αυτή είναι μια διαδικασία δύσκολη και επίπονη, που όμως πρέπει να ξεκινήσει άμεσα.
sidirodromikanea.blogspot.com
