«Δεν θα μειωθούν οι συντάξεις όσο αυξάνονται ΑΕΠ, μισθοί και απασχόληση» ούτε θα αυξηθούν τα όρια συνταξιοδότησης τα αμέσως επόμενα χρόνια, διαβεβαιώνει με συνέντευξή του στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής ο υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Πάνος Τσακλόγλου, παρότι, όπως παραδέχεται, «η δημογραφική γήρανση έχει επιπτώσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα».
Κώστας Κατίκος
«Προκειμένου να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις του δημογραφικού στις συντάξεις, χρειάζεται να παραμείνουμε προσηλωμένοι στην επίτευξη θετικών ρυθμών ανάπτυξης και βελτίωσης της παραγωγικότητας της οικονομίας, που θα οδηγήσουν σε αύξηση της απασχόλησης, υψηλότερους μισθούς και υψηλότερες ασφαλιστικές εισφορές», αναφέρει ο υφυπουργός.
Το δημογραφικό, όμως, δεν επιτρέπει εφησυχασμό, απαιτούνται περαιτέρω μέτρα, κυρίως, με φορολογικές ελαφρύνσεις για τα ζευγάρια. Προς αυτήν την κατεύθυνση, όπως λέει ο κ. Τσακλόγλου, θα συμβάλει και η δημιουργία ξεχωριστού υπουργείου για την οικογένεια και την κοινωνική συνοχή, που αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση των γεννήσεων.
Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις του δημογραφικού στις συντάξεις; Τι πρέπει να κάνουμε και τι να μην κάνουμε;
Προφανώς, η δημογραφική γήρανση του πληθυσμού έχει σημαντικές επιπτώσεις στο συνταξιοδοτικό μας σύστημα. Στα διανεμητικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, όπως το δικό μας, οι εισφορές των εργαζομένων χρηματοδοτούν τις παροχές των συνταξιούχων. Τα συστήματα αυτά δουλεύουν καλά, όταν οι εργαζόμενοι είναι πολλοί και οι συνταξιούχοι λίγοι – συχνά αναφέρεται ο «κανόνας» 4 εργαζόμενοι προς 1 συνταξιούχο. Η αναλογία αυτή έχει ανατραπεί προ πολλού στη χώρα μας -σήμερα σε κάθε συνταξιούχο αντιστοιχούν 1,6 εργαζόμενοι- όπως και σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες. Για να μην υποστούν δραματική μείωση οι συντάξεις, μεγάλο μέρος τους χρηματοδοτείται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό.
Προκειμένου να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις του δημογραφικού στις συντάξεις, χρειάζεται να παραμείνουμε προσηλωμένοι στην επίτευξη θετικών ρυθμών ανάπτυξης και βελτίωσης της παραγωγικότητας της οικονομίας, που θα οδηγήσουν σε αύξηση της απασχόλησης, υψηλότερους μισθούς και υψηλότερες ασφαλιστικές εισφορές. Επιπλέον, πρέπει να μειωθεί η έκθεση του ασφαλιστικού μας συστήματος στον δημογραφικό κίνδυνο. Σημαντική κίνηση προς αυτήν την κατεύθυνση ήταν η ίδρυση του Ταμείου Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ) για τους νέους ασφαλισμένους.
Σήμερα, έπειτα από πολλές μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις, το ασφαλιστικό μας σύστημα είναι περισσότερο ανθεκτικό και, σύμφωνα με διαθέσιμες αναλογιστικές μελέτες, θα παραμείνει βιώσιμο, πρώτον, αν δεν επιχειρήσουμε αλλαγή των κανόνων του και, δεύτερον, εφόσον προωθούμε αναπτυξιακές πολιτικές που οδηγούν στον μετασχηματισμό του παραγωγικού μοντέλου της οικονομίας.
Θα υπάρξουν στο μέλλον προσαρμογές με ατομική σύνταξη (ατομικό «κουμπαρά») και στην κύρια ασφάλιση για νεοεισερχομένους στην αγορά εργασίας;
Ενα από τα σημαντικά ζητήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα κράτη για τα ασφαλιστικά τους συστήματα είναι η διαφοροποίηση κινδύνου, δηλαδή «να μη βάζουμε όλα τα αβγά μας σε ένα καλάθι». Υπάρχουν τρία βασικά είδη κινδύνου που αντιμετωπίζουν τα συνταξιοδοτικά συστήματα: Ο δημοσιονομικός, ο δημογραφικός και των αγορών. Πριν από τη δημιουργία του ΤΕΚΑ, το σύνολο του συνταξιοδοτικού μας συστήματος ήταν εκτεθειμένο στον δημογραφικό και τον δημοσιονομικό κίνδυνο, με τις αρνητικές επιπτώσεις που βιώσαμε όλοι μας, την προηγούμενη δεκαετία.
Με τον ατομικό «κουμπαρά» του ΤΕΚΑ διαφοροποιήσαμε τον κίνδυνο, έτσι ώστε η εθνική σύνταξη να υπόκειται στον δημοσιονομικό κίνδυνο, η ανταποδοτική στον δημογραφικό και η επικουρική στον κίνδυνο αγορών. Συνεπώς, δεν υπάρχει ανάγκη δημιουργίας κύριας ασφάλισης με ατομικό «κουμπαρά». Αλλωστε, εκτός του πρώτου πυλώνα, υπάρχει και η δυνατότητα ασφάλισης, σε εθελοντική βάση, στον δεύτερο ή στον τρίτο πυλώνα.
Πώς εξασφαλίζεται η επάρκεια στις υφιστάμενες συντάξεις;
Σύμφωνα με την υφιστάμενη νομοθεσία, κάθε χρόνο οι κύριες συντάξεις αναπροσαρμόζονται με βάση το ημιάθροισμα του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ και του δείκτη τιμών καταναλωτή. Ετσι, πέρυσι οι κύριες συντάξεις αυξήθηκαν κατά 7,75%, ενώ φέτος αναμένεται αύξηση γύρω στο 3%.
Επιπλέον, η κυβέρνηση αύξησε το διαθέσιμο εισόδημα των συνταξιούχων με ποικίλους τρόπους, όπως η αύξηση των ποσοστών αναπλήρωσης όσων είχαν ασφαλιστέα εργασία πάνω από τριάντα έτη, η άρση της περικοπής της επικουρικής σύνταξης όσων είχαν άθροισμα κύριας και επικουρικής σύνταξης πάνω από €1.300, η κατάργηση της έκτακτης φορολογικής εισφοράς αλληλεγγύης, η μείωση του φορολογικού συντελεστή του πρώτου κλιμακίου εισοδήματος από 22% σε 9% και η παροχή έκτακτων οικονομικών ενισχύσεων σε χαμηλοσυνταξιούχους και συνταξιούχους με προσωπική διαφορά.
Τις επόμενες ημέρες έρχεται στη Βουλή διάταξη που καταργεί την περικοπή του 30% της σύνταξης των εργαζόμενων συνταξιούχων έναντι ενός πόρου υπέρ ΕΦΚΑ, αυξάνοντας το εισόδημα όσων συμμετέχουν στην αγορά εργασίας. Με άλλα λόγια, δουλεύουμε συστηματικά, ώστε να εξασφαλίζεται στον μέγιστο δυνατό βαθμό η επάρκεια των συντάξεων, χωρίς να θέτουμε σε κίνδυνο τη δημοσιονομική σταθερότητα.
Τι κρίνει τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού μας συστήματος και πότε θα υπάρξει αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης;
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τη βιωσιμότητα ενός ασφαλιστικού συστήματος, όπως η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους, η αύξηση της παραγωγικότητας, το ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό, το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών, τα ποσοστά αναπλήρωσης, αλλά και το όριο συνταξιοδότησης. Με βάση τα παραπάνω, αναλογιστικές μελέτες δείχνουν ότι, εφόσον τηρούμε τους κανόνες που έχουμε ήδη ψηφίσει, το ασφαλιστικό μας σύστημα είναι βιώσιμο.
Ενα από τα μέτρα που έχουμε υιοθετήσει, όπως και πολλές άλλες χώρες, είναι ο αυτόματος μηχανισμός αναπροσαρμογής των ορίων ηλικίας στη βάση του προσδόκιμου ζωής στα 65. Ομως, μετά την ψήφιση της σχετικής διάταξης, η Ελλάδα αύξησε το όριο συνταξιοδότησης από τα 65 στα 67 έτη, ενώ, λόγω Covid-19, το προσδόκιμο της επιβίωσης δεν είχε την αναμενόμενη θετική εξέλιξη. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν επίκειται αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης τα αμέσως επόμενα χρόνια.
Επαρκούν τα φορολογικά κίνητρα για τη στήριξη των οικογενειών και την αύξηση των γεννήσεων ή πιστεύετε ότι πρέπει να ενισχυθούν;
Σε ολόκληρη την Ευρώπη ο δείκτης γονιμότητας έχει πέσει πολύ κάτω από το 2,1 παιδιά ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας, δηλαδή την τιμή που απαιτείται για να διατηρηθεί σταθερός ο γηγενής πληθυσμός (στην Ελλάδα βρίσκεται κοντά στο 1,4). Οι κοινωνικοοικονομικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών έχουν οδηγήσει σε οικογένειες με μικρότερο αριθμό παιδιών. Υπάρχουν όμως περιθώρια για μείωση της πτωτικής τάσης των γεννήσεων, με στοχευμένες δράσεις, οι οποίες βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη.
Η κυβέρνηση, πέραν των φορολογικών ελαφρύνσεων, έχει λάβει μια σειρά από μέτρα, όπως η ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής (π.χ. αύξηση ημερών γονεϊκών αδειών, τηλεργασία), η χορήγηση επιδόματος γέννησης 2.000 ευρώ, η αύξηση του επιδόματος παιδιού, η επέκταση των επιδομάτων μητρότητας, η μείωση του ΦΠΑ για βρεφικά είδη, η αύξηση των θέσεων σε βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς, η διεύρυνση λειτουργίας ολοήμερου σχολείου, η θέσπιση του προγράμματος «Σπίτι μου» για τα νέα ζευγάρια. Με τη δημιουργία ξεχωριστού υπουργείου για την οικογένεια και την κοινωνική συνοχή, η κυβέρνηση αποσκοπεί στην ολιστική προστασία της οικογένειας, που αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση των γεννήσεων.
Οι 3 «βόμβες» του δημογραφικού
Η πρώτη και άμεση επίπτωση της δημογραφικής γήρανσης είναι η αναλογία ασφαλισμένων-συνταξιούχων που υποχώρησε στο 1,6 προς 1, ενώ για ένα υγιές ασφαλιστικό θα έπρεπε να είναι 4 ασφαλισμένοι για κάθε 1 συνταξιούχο.
Η δεύτερη επίπτωση είναι στα οικονομικά του κράτους, καθώς, λόγω της ασθενικής αναλογίας ασφαλισμένων-συνταξιούχων και προκειμένου να μην υπάρξει μείωση συντάξεων, έρχεται ο Κρατικός Προϋπολογισμός και συμπληρώνει τα χρήματα που λείπουν από τις εισφορές των λιγότερων ασφαλισμένων.
Η τρίτη επίπτωση αφορά στα όρια ηλικίας που αργά ή γρήγορα θα αυξηθούν. Ηδη, σύμφωνα με τη μελέτη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) για το 2021, οι σημερινοί 22άρηδες θα πάρουν σύνταξη στα 66, ενώ οι πατεράδες τους θα προλάβουν να βγουν στα 62.
Ακόμη και για τους παλαιούς ασφαλισμένους όμως τα όρια ηλικίας θα αυξηθούν, αν και, όπως διευκρινίζει ο υφυπουργός, «δεν επίκειται αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης τα αμέσως επόμενα χρόνια».
