Η συγκρότηση του Ιστορικού Αρχείου ξεκίνησε το 2019 με στόχο τη διάσωση της ιστορίας του ελληνικού σιδηροδρόμου και της μνήμης των ανθρώπων που τον υπηρέτησαν. Το εγχείρημα περιλαμβάνει τα αρχεία του Οργανισμού, όπως και των προκατόχων εταιρειών.
Ο ΟΣΕ προχώρησε στο έργο αυτό, για πρώτη φορά με σκοπό τη συγκέντρωση των παλαιότερων και, ως επί το πλείστον, άγνωστων αρχείων (διοικητικών, τεχνικών, αρχιτεκτονικών κ.ά.), προκειμένου να διατηρήσει και να αξιοποιήσει τον αρχειακό πλούτο που τεκμηριώνει την ιστορία του.
Μέχρι τότε, είχαν φυλαχθεί αποσπασματικά τμήματα αρχείων του ΟΣΕ, των ΣΕΚ και προγενέστερων εταιρειών στο παλαιό Σιδηροδρομικό Μουσείο, όπως αντίστοιχα και στη Βιβλιοθήκη της Διοίκησης, τα οποία εντάχθηκαν στη συνέχεια στο Ιστορικό Αρχείο ΟΣΕ.
Ο εντοπισμός και η συγκέντρωση του διατηρητέου αρχειακού υλικού πραγματοποιείται σε χώρους τόσο των εν λειτουργία, όσο και των ανενεργών Μονάδων και Εγκαταστάσεων του δικτύου της χώρας.
Στο Ιστορικό Αρχείο έχουν ήδη εισαχθεί αρχεία, τα οποία προέρχονται από:
α) την κεντρική διοίκηση και τις υπηρεσίες των Διευθύνσεων Γραμμής, Μελέτης και Κατασκευών, Έλξης & Τροχαίου Υλικού, Εκμετάλλευσης και Προσωπικού,
β) τις εγκαταστάσεις του Μηχανοστασίου Πειραιώς (ΜΠΡ), και του Αμαξοστασίου των ΣΠΑΠ,
γ) τις υπηρεσιακές δομές του δικτύου Πελοποννήσου (Τμήματα Γραμμής, Σταθμούς).
Το Ιστορικό Αρχείο σήμερα στεγάζεται στο Μέγαρο του ΟΣΕ (οδός Καρόλου), στο χώρο της ανενεργής Βιβλιοθήκης ΟΣΕ, ο οποίος αναδιοργανώθηκε για το σκοπό αυτό και διευθετήθηκε αναλόγως, μέχρι τη δημιουργία καταλληλότερου κτιρίου στη βάση ειδικών αρχειακών προδιαγραφών. Σχεδιάζεται επίσης, η οργάνωση και άλλων δύο κέντρων του Ιστορικού Αρχείου στη Θεσσαλονίκη και στο Βόλο.
Γραφικός Πίνακας δρομολογίων των ΣΕΚ, σε ισχύ από 1/11/1939
Τα υφιστάμενα αρχεία του Ιστορικού Αρχείου ΟΣΕ
Μέχρι σήμερα το Ιστορικό Αρχείο του ΟΣΕ περιλαμβάνει αρχεία που προέρχονται κατά κύριο λόγο από τη σιδηροδρομική δραστηριότητα των κλάδων της Γραμμής, της Έλξης, της Εκμετάλλευσης και του Προσωπικού.
Έχουν παραχθεί -εκτός από τον ΟΣΕ- από τις παλαιότερες σιδηροδρομικές εταιρείες της χώρας:ΣΠΑΠ (Σιδηρόδρομοι Πειραιώς-Αθηνών-Πελοποννήσου)
Οθωμανικές Εταιρείες της Θεσσαλονίκης (CO, SM και JSC)
ΣΘ (Σιδηρόδρομοι Θεσσαλίας)
ΓΕΣ (Γαλλοελληνική Εταιρεία Σιδηροδρόμων)
ΠΔΣ (Πειραιώς-Δεμερλή-Συνόρων)
ΣΑ (Σιδηρόδρομοι Αττικής)
ΣΕΚ (Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους)
Καλύπτουν χρονολογικά την περίοδο 1880-2005. Το μέγεθος τους υπολογίζεται, μέχρι τώρα, στα 250 τρέχοντα μέτρα περίπου. Πρόκειται για σειρές εγγράφων και σχεδίων που συγκροτούν διάφορες τυπολογίες αρχείων, όπως:αρχεία διοικητικά (καταστατικά, εγκύκλιοι, κανονισμοί, πρακτικά διοικητικών συμβουλίων),
αρχεία προσωπικού (μητρώα προσωπικού κ.ά.),
σχεδιαστικά αρχεία γραμμής (κατασκευαστικά και αρχιτεκτονικά σχέδια συμπεριλαμβανομένων των διαφανών (πρωτοτύπων) σταθμών και εγκαταστάσεων
αρχεία σχεδίων, τεκμηρίωσης και εγχειριδίων τροχαίου υλικού
εγχειρίδια εκπαίδευσης,
φωτογραφικό αρχείο κ.ά.
Οριζοντιογραφία των εγκαταστάσεων του Ενωτικού Σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης-Κωνσταντινουπόλεως (JSC) στη Θεσσαλονίκη και του σταθμού «Θεσσαλονίκη – Πόλις».
Γενικό Σχέδιο (Όψη & Κάτοψη) αρχικής γέφυρας Ασωπού (γραμμή ΠΔΣ)
Σχέδιο του Κτιρίου Επιβατών σταθμού Κάντζας των Σιδηροδρόμων Αττικής (1928)
Παράλληλα με το βασικό έργο της διάσωσης, το Ιστορικό Αρχείο δημιουργεί ταυτόχρονα τις απαιτούμενες προϋποθέσεις για την ελεύθερη πρόσβαση και την αξιοποίηση των τεκμηρίων του από τους ερευνητές.
Συγχρόνως, ο Οργανισμός μεριμνά, για πρώτη φορά, για τη διαχείριση των αρχείων των οποίων λήγει η υπηρεσιακή τους χρησιμότητα, εισάγοντάς τα με τη διαδικασία του χαρακτηρισμού ως διατηρητέων, στο Ιστορικό Αρχείο.
Η Σιδηροδρομική Βιβλιοθήκη
Η Βιβλιοθήκη του ΟΣΕ σταμάτησε να λειτουργεί το 2006. Δημιουργήθηκε με σκοπό να εξυπηρετήσει τις λειτουργικές ανάγκες της εκάστοτε Διοίκησης και στη συνέχεια μετεξελίχθηκε και λειτούργησε ως γενική βιβλιοθήκη. Το σημαντικότερο όμως τμήμα της αποτέλεσε πάντα η μοναδική εξειδικευμένη σιδηροδρομική βιβλιοθήκη, η παλαιότερη του είδους στη χώρα. Στο πλαίσιο αναμόρφωσης του χώρου, προκρίθηκε η επαναλειτουργία μόνο της σιδηροδρομικής βιβλιοθήκης στην προοπτική της συνύπαρξής της με το Ιστορικό Αρχείο και ως εργαλείου υποστηρικτικού της αρχειακής έρευνας.
ose.gr
sidirodromikanea.blogspot.com
