Τρένα για ένα πράσινο μέλλον - υπάρχει πιθανότητα;

Το 2021 ανακηρύχθηκε Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει μιλήσει για τη σημασία των σιδηροδρόμων εδώ και δεκαετίες, αλλά μόνο με την Πράσινη Συμφωνία άρχισαν τα πάντα. Τώρα, για πρώτη φορά, μια κίνηση προς πιο βιώσιμους τρόπους μεταφοράς μπορεί να υποστηριχθεί από επαρκή κεφάλαια. Εάν γίνουν σωστά, αυτά τα σχέδια μπορεί να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στο κλίμα, όπως δείχνουν τα δεδομένα από την έρευνά μας .

Του Attila Kálmán

Επιμέλεια: Sindhuri Nandhakumar

Όταν κοιτάμε τον κόσμο των τρένων, τα πράγματα φαίνεται να επιταχύνουν. Όχι μόνο με την Πράσινη Συμφωνία, αλλά και με το νέο Σχέδιο Δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Ενίσχυση των υπεραστικών και διασυνοριακών επιβατικών τρένων». Στην ανακοίνωση 18 σελίδων που στάλθηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, συνοδευόμενη από μια έκθεση 476 σελίδων της βρετανικής εταιρείας Steer, μπορείτε να δείτε πώς θα μοιάζει ο μαγικός κόσμος των τρένων μέχρι το 2050. Μέχρι τότε, οι μεταφορές — που συνεισφέρει το 27% των εκπομπών CO 2 — θα πρέπει να γίνει μηδενικές εκπομπές. Τα τρένα, τα οποία συμβάλλουν μόνο στο 1% της ρύπανσης που σχετίζεται με τις μεταφορές (έναντι 71% για τα αυτοκίνητα και 12% για τα αεροπλάνα), μπορούν να συμβάλουν πολύτιμη στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Η ΕΕ ζήτησε μείωση κατά 90% των εκπομπών στις μεταφορές στην Πράσινη Συμφωνία που εγκρίθηκε το 2019. Οι σιδηρόδρομοι έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο σε αυτό, επειδή δεν υπάρχει επί του παρόντος πιο πράσινος τρόπος μεταφοράς, ειδικά όταν πρόκειται για μεταφορά πολλά άτομα ή αγαθά σε μεγάλες αποστάσεις.

Τα τρένα ευθύνονται μόνο για το 1,5 έως 2% των εκπομπών από τις μεταφορές (αποτελούν το 8% των μεταφορών επιβατών και το 18% των εμπορευμάτων). Αντίθετα, οι οδικές μεταφορές ευθύνονται για το 71% των εκπομπών, η ναυτιλία περίπου το 14% και οι αερομεταφορές για ένα επιπλέον 12-13%.

Στην ΕΕ, ακούμε για την ανάγκη να στραφούμε στους σιδηροδρόμους εδώ και δεκαετίες, αλλά λίγα πράγματα έχουν συμβεί μέχρι την έγκριση της Πράσινης Συμφωνίας. «Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, υπάρχουν περισσότερες επενδύσεις στους σιδηροδρόμους από ό,τι στο παρελθόν. Αλλά το βλέπουμε τώρα, όχι πριν από 25 χρόνια. Υπήρχε ένα μάντρα αλλαγής τρόπου μεταφοράς, αλλά οι επενδύσεις ήταν σε διαφορετική κατεύθυνση», δήλωσε ο Alberto Mazzola, πρόεδρος της CER (Κοινότητα Ευρωπαϊκών Εταιρειών Σιδηροδρόμων και Υποδομής), ενός από τα κύρια σιδηροδρομικά λόμπι που αποτελούνται από κρατικές εταιρείες.

Κερδίζουμε πραγματικά τόσα πολλά με το να μην πετάμε;

Πολύς λόγος γίνεται για τη βλαβερή συνήθεια να παίρνεις αεροπλάνα για μικρές αποστάσεις. Αλλά πόσα μπορούμε να εξοικονομήσουμε αν παίρναμε το τρένο; Εάν οι πτήσεις κάτω των 500 km απαγορευόταν για περιβαλλοντικούς λόγους, θα μείωνε τις εκπομπές ρύπων κατά μόλις 0,5%. Αν συνυπολογίσουμε και νυχτερινά τρένα, που καλύπτουν μεγαλύτερες αποστάσεις, τα κέρδη δεν είναι πολύ μεγαλύτερα. Οι πτήσεις που καλύπτουν αποστάσεις μικρότερες από 1.500 χιλιόμετρα αντιπροσώπευαν το 3% των εκπομπών των μεταφορών της ΕΕ το 2019, σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια της Αεροναυτιλίας (Eurocontrol). Αντίθετα, διαδρομές άνω των 4.000 χιλιομέτρων αντιπροσωπεύουν το 6% όλων των πτήσεων και το 7% όλων των εκπομπών.Μέσα στο «Connecting Europe Express» της ΕΕ, ένα διαφημιστικό τρένο που ταξίδεψε σε όλη την Ευρώπη για να τιμήσει τη «Έτος των Σιδηροδρόμων» | Φωτογραφία της Laure Brillaud

Όπου αναπτύσσονται πραγματικές εναλλακτικές λύσεις, πολλοί άνθρωποι επιλέγουν να ταξιδέψουν με τρένο και όχι με αεροπλάνο, με το καλύτερο παράδειγμα να είναι η σιδηροδρομική σύνδεση υψηλής ταχύτητας μεταξύ Μαδρίτης και Βαρκελώνης. Το τρένο μεταφέρει τώρα περίπου τα δύο τρίτα όλων των επιβατών μεταξύ των δύο πόλεων. Μια πρόσφατη μελέτη της Greenpeace διαπίστωσε ότι από τις 150 πιο πολυσύχναστες αεροπορικές διαδρομές στην Ευρώπη, μόνο 51 ζεύγη πόλεων μπορούν να προσεγγιστούν με τρένο σε λιγότερο από έξι ώρες. Ωστόσο, η κατασκευή σιδηροδρόμων υψηλής ταχύτητας παράγει πολλές εκπομπές CO 2 — ένας σημαντικός παράγοντας που πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη.

Οι οδικές εμπορευματικές μεταφορές είναι ο πιο ρυπογόνος τομέας

Οι οδικές εμπορευματικές μεταφορές είναι πολύ πιο ρυπογόνες από τις αερομεταφορές, αντιπροσωπεύοντας περίπου το ένα τρίτο των εκπομπών και τα αυτοκίνητα περίπου το 45%. Ωστόσο, η ΕΕ και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι επίσης πολύ προσεκτικές στην επιλογή αυτού του τμήματος. Τα φορτηγά παράγονται κυρίως από τη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία, η οποία διαθέτει ισχυρό λόμπι στη λήψη αποφάσεων στην ΕΕ.

Οι οδικές εμπορευματικές μεταφορές είναι πολύ πιο ρυπογόνες από τις αερομεταφορές

«Εάν δεν υπάρξει αλλαγή στάσης από τις κυβερνήσεις και την ΕΕ και πόρους που θα στηρίξουν τα λόγια, τίποτα δεν θα συμβεί. Σκέφτομαι, για παράδειγμα, το γεγονός ότι οι οδικές εμπορευματικές μεταφορές λαμβάνουν επί του παρόντος περισσότερα από 30 δισεκατομμύρια φιορίνια (περίπου 82 εκατομμύρια ευρώ) σε επιδοτήσεις στην Ουγγαρία, ενώ οι σιδηροδρομικές εμπορευματικές μεταφορές θα λάβουν μόνο 6,4 δισεκατομμύρια φιορίνια (17 εκατομμύρια ευρώ) το επόμενο έτος», είπε. Ο Lajos Hódosi, πρόεδρος της οργάνωσης υπεράσπισης HUNGRAIL, ο οποίος είπε ότι με αυτούς τους ρυθμούς, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να μετατοπιστεί η εμπορευματική κίνηση στον σιδηρόδρομο.

Αντίστοιχα, τα τρία τέταρτα των εμπορευματικών μεταφορών στην ΕΕ μεταφέρονται οδικώς, ενώ μόνο το 18% μεταφέρεται σιδηροδρομικώς. Δεν είναι τυχαίο ότι η ΕΕ θέλει να μετατοπίσει το 30% των οδικών μεταφορών στις σιδηροδρομικές μεταφορές έως το 2030, αν και δεν είναι ακόμη σαφές πώς.

Όλοι οι λομπίστες των τρένων δηλώνουν το ίδιο: ο αγωνιστικός χώρος δεν έχει ακόμη ισοπεδωθεί, κάτι που αποτελεί σημαντικό πρόβλημα. Η κηροζίνη είναι αφορολόγητη, τα διόδια δεν είναι αρκετά υψηλά, τα αεροπορικά εισιτήρια εντός της ΕΕ απαλλάσσονται επί του παρόντος από τον ΦΠΑ, απλώς για να αναφέρουμε τις πιο σημαντικές ανισότητες. Εάν η ΕΕ θέλει πραγματικά να προχωρήσει προς ένα πιο πράσινο μέλλον βοηθώντας τη μετάβαση από τον οδικό (και τον αέρα) στον σιδηρόδρομο, πρέπει να ξεκινήσει με την ισοπέδωση των όρων ανταγωνισμού.

investigate-europe.eu

sidirodromikanea.blogspot.com