Όταν το θέμα είναι η κατασκευή μίας νέας γραμμής Μετρό, η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από τα πιο ουσιώδη και χειροπιαστά δεδομένα, όπως το κόστος της και τα άμεσα οφέλη από αυτή. Δηλαδή το πόσους επιβάτες και ποιες περιοχές θα εξυπηρετεί, πόσο θα μειωθούν οι μετακινήσεις με Ι.Χ. και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κ.λπ.
Μία νέα γραμμή Μετρό όμως αποτελεί κυρίως ένα νέο δημόσιο χώρο στον οποίο θα κινούνται καθημερινά κάτοικοι και επισκέπτες και ένα νέο χωρικό κεφάλαιο για την πόλη. Πέρα από τους αριθμούς, η εμπειρία χρήσης ενός Μέσου Μαζικής Μεταφοράς περιλαμβάνει και μεταβλητές που είναι πιο δύσκολο να μετρηθούν αλλά παραμένουν σημαντικές.
Όπως είδαμε την περασμένη εβδομάδα, πόλεις σε όλη την Ευρώπη έχουν χρησιμοποιήσει την αρχιτεκτονική και την τέχνη για να δώσουν σε σταθμούς του Μετρό μία ταυτότητα που υπερβαίνει τον διεκπαιρεωτικό τους χαρακτήρα ως συγκοινωνιακές εγκαταστάσεις. Σε κάποια συστήματα Μετρό, νεότερης ηλικίας, αυτό έχει γίνει μέσω οργανωμένων προγραμμάτων, ενώ σε άλλα, που μπορεί να έχουν ηλικία πολλών δεκαετιών, αυτό συνέβη λόγω των διαφορετικών προτεραιοτήτων ή των αντιλήψεων της κάθε εποχής.
Η κατασκευή της γραμμής 4 του Μετρό αποτελεί μίας πρώτης τάξεως ευκαιρία για να ακολουθήσουμε τον ίδιο δρόμο και εδώ. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η «καλαισθησία» και η μοντέρνα αντίληψη της τότε εποχής ήταν παρούσες κατά το σχεδιασμό και την κατασκευή των γραμμών 2 και 3 του Μετρό από τις αρχές της δεκαετίας του 90. Ιδιαίτερα, πρέπει να αναγνωρίσουμε την ευαισθησία με την οποία αντιμετωπίστηκε η αρχαία κληρονομιά η οποία ήρθε στο φως λόγω των έργων του Μετρό και βεβαίως η περηφάνια με την οποία τα ευρήματα αυτά εκτίθενται σήμερα σε πολλούς σταθμούς.
Πολύ σημαντικό ήταν επίσης το πρόγραμμα εικαστικής πλαισίωσης των σταθμών το οποίο εφάρμοσε η Αττικό Μετρό και είχε ως αποτέλεσμα έργα τέχνης μεγάλων Ελλήνων καλλιτεχνών να έχουν τοποθετηθεί στους περισσότερους σταθμούς του Μετρό.
Η συγκυρία της γραμμής 4 όμως μας καλεί να πάμε ένα βήμα παραπέρα. Οι νέοι σταθμοί δεν μπορούν να είναι απλά ένα copy-paste των ήδη υπαρχόντων. Μέσω της πραγματοποίησης σχετικών διαγωνισμών πρέπει να κινητοποιηθεί το αρχιτεκτονικό δυναμικό της χώρας, το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει αποδείξει πως έχει το απαραίτητο ταλέντο και τους ανοιχτούς ορίζοντες για να ανταποκριθεί σε αυτή την πρόκληση.
Παράλληλα, η τέχνη πρέπει να παίξει ένα μεγαλύτερο και πιο ολιστικό ρόλο με σταθμούς οι οποίοι θα είναι εν όλω καλλιτεχνικώς επιμελημένοι, και όχι μόνο με την προσθήκη σκόρπιων έργων σε κάποιο άδειο σημείο τους. Προς αυτή την κατεύθυνση θα ήταν ενδιαφέρον και ο σχεδιασμός «θεματικών σταθμών», δηλαδή σταθμών οι οποίοι έχουν σχεδιαστεί εμπνευσμένοι από κάποιον συγκεκριμένο καλλιτέχνη ή στυλ.
Κάποιοι σταθμοί της γραμμής 4, προφανώς όσοι βρίσκονται στο κέντρο της Αθήνας, θα μετατραπούν και αυτοί -όπως μάλλον είναι φυσικό και αναπόφευκτο- σε αρχαιολογικά μουσεία, φιλοξενώντας ευρήματα της κάθε περιοχής. Οι υπόλοιποι όμως σταθμοί, που θα είναι πιο απομακρυσμένοι από το κέντρο μπορούν να αποτελέσουν έναν «καμβά δημιουργίας» ξεφεύγοντας από την πεπατημένη και επιδρώντας θετικά ακόμα και στην επισκεψιμότητα της γειτονιάς του κάθε σταθμού.
Έξυπνη χρήση των διαθέσιμων χώρων και του φωτισμού, φυσικού ή τεχνητού, χρήση νέων υλικών (στην θέση των προ-ολυμπιακών γρανιτών σε γκρι ή μπορντό χρώμα ή των λευκών μεταλλικών πάνελ που επενδύουν τις προσβάσεις και τις αποβάθρες των σταθμών που άνοιξαν το 2000 και παραπέμπουν σε μία εικόνα αναμονής κάποιας μελλοντικής ανακαίνισης), αλλά κυρίως χρήση νέων ιδεών χρειάζεται το έργο της γραμμής 4 του Μετρό προκειμένου να γίνει και ένα μέσο έμπνευσης και επανακαθορισμού του δημόσιου χώρου όπως τον ξέρουμε σήμερα.
Η κατασκευή των γραμμών 2 και 3 του Μετρό απέδειξε πως η Αθήνα μπορεί να μπει στον 21ο αιώνα με ένα αξιόπιστο Μέσο Μαζικής Μεταφοράς που εκ πρώτης όψεως δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα αυτά των υπόλοιπων Ευρωπαϊκών πόλεων. Η γραμμή 4 του Μετρό ας γίνει καταλύτης στην «φυγή προς τα εμπρός» που ζητά η Αθήνα προσπαθώντας να ξεφύγει από τις δύσκολες στιγμές των τελευταίων ετών και πλησιάζοντας τα 200 χρόνια από την ανακήρυξή της σε πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους. Αξίζει να το τολμήσουμε.
athenstransport.com
