Ως «Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων» για την προώθηση της χρήσης των τρένων ως ασφαλών και βιώσιμων μεταφορών ανακήρυξε η ΕΕ το 2021, ύστερα από έγκριση πρότασης της Επιτροπής από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Η απόφαση, που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο στις 16 Δεκεμβρίου, συνδέεται με τις προσπάθειες που καταβάλλει η ΕΕ για την προώθηση φιλικών προς το περιβάλλον τρόπων μεταφοράς και την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Οι μεταφορές αντιπροσωπεύουν το 25% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ. Ωστόσο, οι σιδηροδρομικές μεταφορές ευθύνονται μόνο για το 0,4% των εκπομπών αερίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το σιδηροδρομικό δίκτυο είναι σε μεγάλο βαθμό ηλεκτροκίνητο και το τρένο είναι το μόνο μέσο μεταφοράς που έχει μειώσει με συνέπεια τις εκπομπές του από το 1990. Ο σιδηρόδρομος μπορεί επίσης να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του βιώσιμου τουρισμού στην Ευρώπη.
Χάρη στον χαμηλό αριθμό ατυχημάτων, ο σιδηρόδρομος είναι επίσης ο ασφαλέστερος τρόπος χερσαίων μεταφορών. Σύμφωνα με στοιχεία μόνο 0,1 θάνατοι ανά δισεκατομμύριο επιβατών/χλμ. προκαλούνται από σιδηροδρομικά ατυχήματα, έναντι 0,23 από ατυχήματα με λεωφορείο, 2,7 από αυτοκινητιστικά ατυχήματα και 38 από ατυχήματα με μοτοσικλέτες. Στο πλαίσιο αυτό το Κοινοβούλιο είχε εγκρίνει το 2018 νέα μέτρα για την ενίσχυση των δικαιωμάτων των επιβατών τρένων.
Ο σιδηρόδρομος συνδέει επίσης απομακρυσμένες περιοχές, εξασφαλίζοντας την εσωτερική και διασυνοριακή συνοχή των ευρωπαϊκών περιφερειών. Ωστόσο, μόνο το 7% των επιβατών και το 11% των εμπορευμάτων ταξιδεύουν σιδηροδρομικώς. Οι απαρχαιωμένες υποδομές, τα παρωχημένα επιχειρηματικά μοντέλα και το υψηλό κόστος συντήρησης είναι μερικά από τα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν για τη δημιουργία ενός ενοποιημένου ευρωπαϊκού σιδηρόδρομου.
Επιπλέον, οι οδικές μεταφορές αντιπροσωπεύουν το 75% των εσωτερικών εμπορευματικών μεταφορών. Ένα σημαντικό μέρος τους θα πρέπει να στραφεί προς τους σιδηροδρόμους και τις εσωτερικές πλωτές μεταφορές για τη μείωση των εκπομπών και την επιτάχυνση της μετάβασης στη βιώσιμη κινητικότητα. Απαιτείται συνεπώς η κινητοποίηση σημαντικών επενδύσεων και η υλοποίηση του Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών για την επίτευξη αυτού του στόχου.
Η κρίση της πανδημίας έδειξε επίσης ότι ο σιδηρόδρομος μπορεί να διασφαλίσει την ταχεία μεταφορά βασικών αγαθών, όπως τρόφιμα, φάρμακα και καύσιμα σε εξαιρετικές περιστάσεις. Ο τομέας έχει πληγεί από την κρίση, με τον αριθμό των επιβατών να μειώνεται σημαντικά λόγω των περιοριστικών ταξιδιωτικών μέτρων. Αναμένεται, ωστόσο, να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο για τη βιώσιμη ανάκαμψη από την πανδημία.
Το 2021 είναι ένα έτος σταθμός για την ευρωπαϊκή πολιτική σιδηροδρομικών μεταφορών, καθώς αποτελεί το πρώτο πλήρες έτος εφαρμογής των κανόνων της τέταρτης δέσμης μέτρων για τους σιδηροδρόμους. Το νομοθετικό πακέτο αποσκοπεί στη δημιουργία ενός πλήρως ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού σιδηροδρομικού χώρου, εξαλείφοντας τα υπόλοιπα θεσμικά, νομικά και τεχνικά εμπόδια και στηρίζοντας την οικονομική ανάπτυξη.
Πηγή: ΕΡΤ, Ανταπόκριση από Στρασβούργο: Κώστας Δαβάνης
