Η βενζινοκίνητη αυτοκινητάμαξα της δεκαετίας του '30, που χαρακτηρίστηκε πολιτιστικό μνημείο από το κράτος της Τσεχίας, το οποίο στη συνέχεια διέθεσε 1,4 εκατ. ευρώ για τις εργασίες αποκατάστασής της.
Η οροσειρά Tatra είναι ό,τι για εμάς τους Έλληνες η Πίνδος, χάρις στο εκπληκτικής ομορφιάς δασικό περιβάλλον της και τον σημαντικό αριθμό των προστατευόμενων ζώων που ζουν εκεί.
Όπως συνηθίζεται σε αυτές τις περιπτώσεις, το όνομά της χρησιμοποιήθηκε ως επωνυμία από ένα πλήθος επιχειρήσεων με διάφορες εμπορικές και κατασκευαστικές δραστηριότητες. Μια από αυτές ήταν και η αυτοκινητοβιομηχανία Tatra, που την δεκαετία του '30 βρισκόταν στον κολοφώνα της δόξας της.
Όπως συνηθίζεται σε αυτές τις περιπτώσεις, το όνομά της χρησιμοποιήθηκε ως επωνυμία από ένα πλήθος επιχειρήσεων με διάφορες εμπορικές και κατασκευαστικές δραστηριότητες. Μια από αυτές ήταν και η αυτοκινητοβιομηχανία Tatra, που την δεκαετία του '30 βρισκόταν στον κολοφώνα της δόξας της.
Είχε ξεκινήσει την κατασκευή αυτοκινήτων το 1897 στο Koprivnice της Μοραβίας και είναι η τρίτη αρχαιότερη αυτοκινητοβιομηχανία στον κόσμο. Στις 3 Μαΐου 1934 στην Έκθεση της Πράγας άφησε άφωνο το κοινό των τεσσάρων τροχών, παρουσιάζοντας το αεροδυναμικό μοντέλο «T77», που σχεδιάστηκε και εξελίχθηκε από τον κορυφαίο μηχανικό Hans Ledvinka.
Slovenska strela
Η φήμη που απέκτησε η Tatra για τους νεωτερισμούς και την ποιότητα της δουλειάς της, έφερε στην πόρτα της το Υπουργείο Μεταφορών της Τσεχοσλοβακίας, που της ζήτησε να κατασκευάσει μια αυτοκινητάμαξα για το δρομολόγιο Πράγα-Μπρατισλάβα και το αντίστροφο.
H συγκεκριμένη διαδρομή ήταν η πιο επιβαρημένη της κεντρο-ευρωπαϊκής χώρας, μεταφέροντας δεκάδες χιλιάδες επιβάτες καθημερινά, απαιτώντας παράλληλα όλο και συντομότερους χρόνους. Αυτό είναι διακριτό και από την ονομασία «Slovenska strela» στα σιδηροδρομικά οχήματα που την διέτρεχαν, από την εμφάνιση του railcar της Τatra και μετά, η οποία στα ελληνικά μεταφράζεται ως «σλοβακικό βέλος».
Είναι περιττό να αναφέρουμε πως διατηρεί την ίδια σπουδαιότητα και στις ημέρες μας, ενώνοντας πλέον δύο πρωτεύουσες (αφού η Σλοβακία αποτελεί πλέον ανεξάρτητο κράτος). Η αναβαθμισμένη σιδηροδρομική γραμμή των 328,5 χλμ. εξυπηρείται σήμερα από το τραίνο υψηλής ταχύτητας «CD Class 680», σε χρόνο 3 ωρών και 9 λεπτών.
Βιογραφικό
Στις 13 Ιουλίου 1936 οι δύο αυτοκινητάμαξες, με αρίθμηση «290.001» και «290.002», τέθηκαν για πρώτη φορά σε επίσημη λειτουργία στο δρομολόγιο Πράγα-Μπρατισλάβα και αντιστρόφως. Αμέσως αποδείχτηκαν ιδανικές για τη συγκεκριμένη διαδρομή, ανεβάζοντας κατά πολύ τη μέση ταχύτητα ταξιδίου των προκατόχων τους ατμομηχανών, που ήταν 68 χλμ./ώρα.
Διέθεταν 72 θέσεις, 40 για καπνιστές και 32 για... φυσιολογικούς ανθρώπους, καθώς επίσης και ένα μικρό bar-κουζίνα για όσους ήθελαν κάτι να βάλουν στο στόμα τους. Τα railcars της Tatra μείωσαν σημαντικά το συνολικό χρόνο της διαδρομής, φτάνοντάς τον στις 4 ώρες και 16 λεπτά. Από το 1939 που ξεκίνησε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος ακινητοποιήθηκαν στο χώρο στάθμευσής τους στη Μπρατισλάβα, λόγω έλλειψης καυσίμων, τα οποία δέσμευσαν σε όλη την Ευρώπη οι Nazi για να εξυπηρετήσουν τα κατακτητικά συμφέροντά τους.
Μετά την απελευθέρωση της Τσεχοσλοβακίας κινήθηκαν ξανά, ενώ ταξίδεψαν και ως τη Νυρεμβέργη, μεταφέροντας μάρτυρες κατηγορίας στη δίκη των ναζιστών. Για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, χρησιμοποιήθηκαν στα δρομολόγια Πράγα-Οστράβα και Πράγα-Κάρλοβυ Βάρυ. Από τον Φεβρουάριο του 1948, με την επικράτηση του σοσιαλιστικού καθεστώτος, θεωρήθηκε πολυτέλεια να ταξιδεύουν έχοντας τόσο λίγες θέσεις και έπεσαν σε δυσμένεια.
Πέντε χρόνια αργότερα η αυτοκινητάμαξα «290.001» αποσύρθηκε, με την «αδελφή» της να επανέρχεται περιστασιακά στη δράση, όταν τα στελέχη του κυβερνώντος κόμματος επιζητούσαν άνεση στις εκδρομικές τους εξορμήσεις. Το 1960 η «290.001» καταστράφηκε σε πυρκαγιά, ενώ η «290.002» παρατήθηκε για χρόνια σε μια γωνιά να ρημάξει.
Επιστροφή από το σκοτάδι...
Τον Ιούλιο του 2010 η κυβέρνηση της Τσεχίας συμπεριέλαβε την Typ 68 M στον κατάλογο των εθνικών πολιτιστικών μνημείων της χώρας, ανασύροντάς την από τη λήθη. Τον καιρό εκείνο το όχημα βρισκόταν ακόμη εκτεθειμένο στις καιρικές συνθήκες έξω από το μουσείο της Tatra στο Koprivnice, έχοντας υποστεί σοβαρές ζημιές.
Μετά από αυτό, οι ερευνητές του σιδηροδρομικού παρελθόντος της κεντρο-ευρωπαϊκής χώρας ανακάλυψαν ότι το διασωθέν railcar δεν ήταν η «290.001» όπως μέχρι τότε πίστευαν, αλλά η «290.002». Τον Αύγουστο του 2018 το κράτος ενέκρινε ένα κονδύλι ύψους 1,4 εκατ. ευρώ για την πλήρη ανακατασκευή και λειτουργία του, καθώς και για τη στέγασή του σε υπαίθριο προφυλαγμένο χώρο. Οι εργασίες δεν έχουν ακόμα ολοκληρωθεί, όμως στο video που ακολουθεί μπορείτε να δείτε και να ακούσετε τον κινητήρα του να επανέρχεται στη ζωή, ύστερα από πολλές δεκαετίες...
TEXNIKH ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Δεν ήταν η πρώτη φορά που η Tatra αναλάμβανε την κατασκευή ενός τραίνου, όμως η αυτοκινητάμαξα «Typ 68 Μ» έμελλε να καταστεί η πιο ευρηματική της σιδηροδρομική δημιουργία. Επικεφαλής της ομάδας που την εξέλιξε ήταν φυσικά ο Ledvinka, με συνεργάτες τους τεχνογνώστες καθηγητές Erdos και Woller.
Σύντομα προστέθηκε σε αυτούς και ο μηχανικός Josef Sousedik, ο οποίος σχεδίασε μια μοναδική παγκοσμίως ηλεκτρομηχανική μετάδοση ισχύος, χάρις στην οποία το όχημα στην εκκίνηση και στις χαμηλές ταχύτητες χρησιμοποιούσε σε μεγάλο βαθμό ηλεκτρική ενέργεια.
Αρχικά το team της Tatra είχε επιλέξει ως μηχανικά σύνολα δύο θορυβώδεις πετρελαιοκινητήρες, από τους οποίους δεν έμεινε ευχαριστημένο, αντικαθιστώντας τους με δύο εξακύλινδρους βενζινοκινητήρες «Typ 67», χωρητικότητας 8 λίτρων και απόδοσης 167 ίππων (123 kW) έκαστος.
Με αυτούς η βάρους 36 τόνων αυτοκινητάμαξα (42,5 τόνοι με φορτίο) μπορούσε να αναπτύξει μέγιστη ταχύτητα 130 χλμ./ώρα, έχοντας δύο δεξαμενές καυσίμων με χωρητικότητα 220 λίτρων εκάστη, ενώ στις δοκιμές που προηγήθηκαν της ένταξής της στο δίκτυο έφτασε μέχρι τα 148 χλμ./ώρα.
Με μήκος 25,1 μ., πλάτος 2,85 μ. και ύψος 3,66 μ. εντυπωσίαζε τους πάντες με το αεροδυναμικό της ρύγχος. Με διάμετρο τροχού 0,92 μ., για την έγκαιρη επιβράδυνσή της φρόντιζε ένα προηγμένο στην εποχή του σύστημα φρένων της Knorr.
Videos
Σπύρος Χατήρας
Φωτογραφίες: zpravy.aktualne.cz cas.sk, ct24.ceskatelevize.cz
