H χαμηλών τόνων ντιζελοκίνητη αυτοκινητάμαξα που με το πέρασμα των χρόνων έγινε ο τοπικός ήρωας μιας ολόκληρης περιοχής...
Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η Πορτογαλική Εταιρεία Σιδηροδρόμων («Companhia dos Caminhos de Ferro Portugueses», CP) βρέθηκε στην επείγουσα ανάγκη να βελτιώσει το τροχαίο υλικό της και με τον τρόπο αυτό να αναβαθμίσει τις υπηρεσίες που προσέφερε στο επιβατικό της κοινό.
Διέθετε αρκετές ατμομηχανές τις ημέρες εκείνες, οι οποίες όμως δεν μπορούσαν να φτάσουν τα επίπεδα ταχύτητας και άνεσης που ήταν αποδεκτά από τα πρότυπα της εποχής. Στον αντίποδα, η τεχνολογία του ατμού είχε πλέον υψηλότερο κόστος από τα ορυκτά καύσιμα και τον ηλεκτρισμό, αλλά και επιβλαβείς επιπτώσεις για τους επιβάτες, ιδίως σε αστικές περιοχές και πολύ περισσότερο στις σήραγγες.
Για τους λόγους αυτούς η «CP» ξεκίνησε ένα εξοπλιστικό πρόγραμμα, με στόχο την ανανέωση των σιδηροδρομικών της οχημάτων. Ύστερα από πολλές σκέψεις αποκλείστηκε η ηλεκτρική έλξη, παρά το γεγονός ότι είχε δοκιμαστεί με επιτυχία στη δημοφιλή τουριστική διαδρομή για το Cascais, λόγω του μεγάλου κόστους για την εγκατάσταση των απαραίτητων υποδομών. Έτσι, οι αρμόδιοι της εταιρείας σιδηροδρόμων κατέληξαν στο diesel.
Από το Trollhattan στην Tamega
Στη συνέχεια η «Companhia dos Caminhos de Ferro Portugueses» επέλεξε μεταξύ πολλών άλλων την σουηδική κατασκευαστική εταιρεία «Nydqvist & Holm AB», γνωστότερη με το ακρωνύμιο «NOHAB», για την παραγγελία ενός μεγάλου αριθμού σιδηροδρομικών οχημάτων και βαγονιών.
Η τελευταία ιδρύθηκε το μακρινό 1847 με έδρα το Trollhattan (την πόλη που φιλοξενούσε ως πρόσφατα και το εργοστάσιο της Saab). Το 1865 παρήγαγε την πρώτη της ατμομηχανή και το 1912 είχε φτάσει την χιλιοστή, ενώ το 1916 ανασυστάθηκε ως ανώνυμη εταιρεία και μετονομάστηκε σε «NOHAB». Στην συνολικού ύψους 400 εκατομμυρίων escudos παραγγελία, που είχε συμφωνηθεί να παραδοθεί εξ ολοκλήρου μέσα στο 1948, υπήρχαν και τρεις μικρές αυτοκινητάμαξες.
Αυτές προορίζονταν για την γραμμή Tamega («Caminho de Ferro do Valle do Tamega» ή «Valle do Tamega») που έλαβε το όνομά της από τον ομώνυμο ποταμό και θα εγκαινιαζόταν στις 15 Ιανουαρίου 1949. Η γραμμή αυτή βρισκόταν στη βόρεια Πορτογαλία και ήταν μετρική (δηλαδή με εύρος τροχιάς ενός μέτρου), συνολικού μήκους 51,7 χιλιομέτρων.
Πιστή στην αποστολή της
Οι τρεις σουηδικής κατασκευής ντιζελοκίνητες αυτοκινητάμαξες έκαναν το παρθενικό τους ταξίδι στην γραμμή Tamega στις 19 Μαΐου 1948. Το ταξίδι εκείνο είχε πανηγυρικό χαρακτήρα, με αρκετούς μηχανικούς και ανώτερους υπαλλήλους της Πορτογαλικής Εταιρείας Σιδηροδρόμων στις θέσεις των επιβατών.
Στον σταθμό του Amarante έλαβε χώρα και μια συγκινητική τελετή, που περιλάμβανε μακροσκελείς ομιλίες από τον δήμαρχο της πόλης και τους δημοτικούς συμβούλους. Το πρόγραμμα έκλεισε με μουσική ψυχαγωγία, από το συγκρότημα των εθελοντών πυροσβεστών. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, οι «CP Serie 9100» (αριθμημένες ως «9101», «9102» και «9103») εκτέλεσαν πιστά την αποστολή τους, έχοντας τη δυνατότητα να εξυπηρετούν 56 συνολικά επιβάτες (8 στην πρώτη θέση, 28 στην δεύτερη και 20 όρθιους). Στην αρχή της σταδιοδρομίας τους, επειδή παραδόθηκαν με δύο μόνο άξονες, παρουσίασαν ορισμένα προβλήματα σταθερότητας.
Ωστόσο και αυτά λύθηκαν με την προσαρμογή στο κάτω μέρος του αμαξώματος δύο φορείων με ισάριθμους άξονες ο καθένας, προσδίδοντάς τους ιδιότητες σιδηροδρομικού οχήματος κατηγορίας ΒΒ. Τον Ιούνιο του 1998 οι «9101» και «9102» συγκρούστηκαν, με αποτέλεσμα η πρώτη να χρησιμοποιηθεί πλέον μόνο ως πηγή ανταλλακτικών για τις δύο εναπομείνασες. Τέσσερα χρόνια αργότερα έφτασε η ώρα της αποστρατείας, καθώς αντικαταστάθηκαν από την «Serie 9500». Στη συνέχεια μια από τις καμπίνες διατηρήθηκε και τοποθετήθηκε ως έκθεμα στο Εθνικό Μουσείο Σιδηροδρόμων της χώρας.
Τεχνική περιγραφή
H «CP Serie 9100» ήταν εφοδιασμένη με δύο τετράχρονους 8κύλινδρους υδρόψυκτους diesel κινητήρες της σουηδικής Scania-Vabis, συνολικού βάρους 940 κιλών, oι οποίοι αναγνωρίζονταν με την κωδική ονομασία «D-802». Mε χωρητικότητα 5.650 κ.εκ. έκαστος, συνδυάζονταν με υδραυλικό κιβώτιο ταχυτήτων «A.B. Atlas» και απέδιδαν 150 ίππους στις 1.900 σ.α.λ. έκαστος.
Με τις προδιαγραφές αυτές, έδιναν στην αυτοκινητάμαξα μέγιστη ταχύτητα 70 χλμ./ώρα. Η μέγιστη δύναμη έλξης (maximum tractive effort) ανερχόταν στα 36 KiloNewton (3,68 τόνοι), με τη δύναμη έλξης στη μέγιστη ταχύτητα (tractive effort at maximum speed) να ορίζεται στα 7,8 KiloNewton (795 κιλά). Με σύστημα φρένων της Knorr και συνολικό βάρος υγρών (καύσιμο diesel, λάδια, νερό) στα 1.286 κιλά, η «Serie 9100» ζύγιζε 23,27 τόνους, περιλαμβανομένου του υδραυλικού συστήματος μετάδοσης (455 κιλά) και των δύο φορείων (3 τόνοι). Πλήρες φορτίου το railcar της γραμμής Tamega ζύγιζε 26,12 τόνους, έχοντας τη δυνατότητα να φτάσει μέχρι τους 27,72 τόνους (maximum load). To συνολικό μήκος του με τον προσκρουστήρα έφτανε τα 15,58 μ., το μεταξόνιό του τα 10,27 μ., το ύψος του τα 3,49 μ. και το πλάτος του τα 2,73 μ.
Videos
Ταξιδεύοντας στη γραμμή Tamega 1
Tαξιδεύοντας στη γραμμή Tamega 2
Σπύρος Χατήρας
Φωτογραφίες: decomboio.no.sapo.pt, wikimedia, flickr.com
