Γράφει ο Σπύρος Χατήρας
Η ταχύτητα των μετακινήσεων και της πληροφορίας σε σχέση με προηγούμενες ιστορικές εποχές, αυξάνει θεαματικά το συναίσθημα της απειλής και του φόβου για τις επιπτώσεις του επικίνδυνου υγειονομικού εχθρού που αντιμετωπίζουμε.
Πανδημίες υπήρχαν πάντοτε, πριν καν εμφανιστεί ο άνθρωπος στη Γη, κάποιες από αυτές μάλιστα εξαφάνισαν ολόκληρα είδη στην Προϊστορία και δεν το μάθαμε ποτέ. Μια από τις πρώτες γνωστές σε μας, ήταν οι επτά πληγές του Φαραώ, που περιγράφονται στην Παλαιά Διαθήκη. Επίσης, στον ρου της Ιστορίας έχουν υπάρξει και αρκετές απόλυτα θανατηφόρες, όπου αν ασθενούσες δεν υπήρχε περίπτωση να μη πεθάνεις, αφού η ιατρική επιστήμη δεν διέθετε τις δυνατότητες που έχει τώρα. Μπροστά στην πανώλη, τη χλαπάτσα και τη χολέρα των μεσαιωνικών χρόνων, για τις οποίες έχουμε άριστη πληροφόρηση από γραπτές πηγές, ο Covid-19 είναι ένα νήπιο. Κι όμως, είναι πιο επικίνδυνος από αυτές. Άραγε, τι τον κάνει τόσο ισχυρό;
Καθοριστικός παράγοντας η κινητικότητα
Επιστρέφοντας στον Μεσαίωνα, θα παρατηρήσουμε ότι οι τότε επιδημίες κρατούσαν μερικά χρόνια, ώσπου να εξασθενήσουν και να εκλείψουν. Η ταχύτητα της διάδοσής τους ήταν σε απόλυτη συνάρτηση με την ταχύτητα που εκινείτο ο άνθρωπος. Άλογα, κάρα, άμαξες και ιστιοφόρα ταξίδευαν συχνά επί μήνες αν έκαναν διαδρομές από ήπειρο σε ήπειρο και επί αρκετές εβδομάδες αν η διαδρομή τους ήταν από τη μια στην άλλη άκρη μιας χώρας. Συνεπώς, η όποια θανατηφόρα νόσος ήθελε τον χρόνο της για να δώσει το καίριο χτύπημα. Στις ημέρες μας, τα πράγματα έχουν αλλάξει θεαματικά, εφόσον κάποιος που μεταφέρει έναν ιό μπορεί να ταξιδέψει με ένα υπερσύγχρονο τραίνο υψηλής ταχύτητας από το Βορρά στο Νότο της πατρίδας του και πίσω, σε ελάχιστο χρόνο.
Ακόμη, μπορεί να το κάνει με το αεροπλάνο, σε ύψος 10 χιλιομέτρων από την επιφάνεια της γης, με ταχύτητα 900 χλμ./ώρα. Επομένως, η πανδημία θα κινηθεί πολύ ταχύτερα προς τον επόμενο στόχο της. Για να έχουμε μια πληρέστερη τάξη μεγέθους, αρκεί να αναφέρουμε πως οι καραβέλες του Μαγγελάνου έπλευσαν το γύρο της Γης σε δυόμιση περίπου χρόνια (ξεκίνησαν το 1519 και επέστρεψαν στην αφετηρία τους το 1522). Σήμερα, για να έχεις το ίδιο αποτέλεσμα, αρκεί να συνδυάσεις και να αλλάξεις 3-4 πτήσεις, σε συνολικό χρόνο περίπου 36 ωρών. Η διαφορά είναι χαοτική, ο ιός έχει το πλεονέκτημα...
Η πληροφορία σε ρόλο απειλής
Πριν από λίγες ακόμη δεκαετίες, για να μάθουμε τα νέα ενός αγαπημένου μας προσώπου που ζούσε στο εξωτερικό, περιμέναμε για 1-2 εβδομάδες την επιστολή του μέσω ταχυδρομείου. Αντίστοιχα, για ένα σημαντικό διεθνές γεγονός, αναμέναμε υπομονετικά να γράψει ο δημοσιογράφος την ανταπόκρισή του στην εφημερίδα που εργαζόταν. Τώρα, όλα αυτά δεν χρειάζονται, αρκούν λίγα δευτερόλεπτα για να πληροφορηθούμε τα πάντα μέσω Διαδικτύου. Ακολούθως, η επικοινωνία με έναν δικό μας άνθρωπο εκτελείται με ένα mail, μια videoκλήση ή με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Για να έχουμε και εδώ μια τάξη μεγέθους θα γυρίσουμε πολλούς αιώνες πίσω, στην εποχή που ο Ξέρξης διάβαινε με τα στρατεύματά του τον Ελλήσποντο.
Το επικοινωνιακό σύστημα των Ελλήνων, με τις φρυκτωρίες και τα σήματα καπνού σε κάθε ψηλό βουνό και λόφο (το ταχύτερο και τελειότερο από την αρχαιότητα ως την ανακάλυψη του τηλεγράφου) επέτρεψε τη διάδοση αυτής της πληροφορίας σε ολόκληρη τη χώρα (συμπεριλαμβανομένης και της Κρήτης) μέσα σε ελάχιστες ώρες. Αν αυτό γινόταν το 2020, θα το μαθαίναμε πριν καν τινάξει την άμμο την άμμο από τα παπούτσια του ο πρώτος ένοπλος Πέρσης που πάτησε στην απέναντι ευρωπαϊκή ακτή. Η διαφορά είναι και πάλι χαοτική. Στη συνέχεια, με την οργανωμένη από αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα συνδρομή της αμφιλεγόμενης πληροφόρησης (fake news), o ιός βρίσκεται προ των πυλών (ad portas).
O φόβος γίνεται ψηφιακός, παραμένοντας πραγματικός
Ο μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης, αναφερόμενος στον Cold War, έγραφε κάποτε: «ο πόλεμος ήδη εξελίσσεται, δεν χρειάζεται καν να χρησιμοποιήσει όπλα, ο φόβος του πολέμου είναι ο ίδιος ο πόλεμος». Δεν πέρασαν πολλά χρόνια για να δικαιωθεί, καθώς οι συνεχείς εξοπλισμοί των δύο υπερδυνάμεων κατάφεραν να σκορπίσουν τον παγκόσμιο τρόμο, δίχως να πέσει ούτε ένας βαλλιστικός πύραυλος. Το «μπρα-ντε-φερ» του φόβου ανέδειξε τον νικητή, εξαντλώντας ιδεολογικά και οικονομικά τον ηττημένο. Ο φόβος αποδείχτηκε το ισχυρότερο των όπλων. Στην ψηφιακή μας εποχή, εξελίχθηκε στην «αιχμή του δόρατος» του ιού που απειλεί τις ζωές όλων, ενώ με το ερώτημα «τί θα ακολουθήσει» θα παραμείνει κοντά μας ακόμη για καιρό. Είναι ένας πραγματικός φόβος.
Το «τί πρέπει να κάνουμε εμείς» επιδέχεται μια δύσκολη απάντηση, αλλά υπάρχει μια συγκεκριμένη τακτική. Για να την περιγράψουμε θα ζητήσουμε τη βοήθεια της έβδομης τέχνης, ανατρέχοντας στην ταινία «ο Μονομάχος» και στα λόγια του πρωταγωνιστή προς τους μαχητές του, όταν όλοι μαζί περίμεναν τα θηρία να βγουν στην αρένα:«ό,τι κι αν βγει από εκεί μέσα, θα το αντιμετωπίσουμε». Αυτό πρέπει να κάνουμε κι εμείς.
Με την ευχή όλα αυτά να περάσουν σύντομα και τις απαραίτητες συστάσεις για συμμόρφωση σε όλα τα προστατευτικά μέτρα που έχουν αναγγελθεί. Να είστε γεροί και δυνατοί, η ζωή κερδίζει το θάνατο πάντα, σε όλες τις περιπτώσεις. Γι αυτό υπάρχουμε ακόμη...
Σπύρος Χατήρας
