Το 2020 είναι επετειακή χρονιά για την Skoda, την οποία οι περισσότεροι γνωρίζουμε από τα αυτοκίνητά της. Η αλήθεια όμως είναι πως έχει κατασκευάσει σχεδόν τα πάντα. Φυσικά και τραίνα, δραστηριότητα στην οποία παραμένει ενεργή...
Η «Laurin & Klement» ιδρύθηκε το 1895, όταν ο βιβλιοπώλης και έμπορος ποδηλάτων Václav Klement και ο κλειδαράς Václav Laurin άρχισαν να κατασκευάζουν ποδήλατα με το εμπορικό σήμα «Slavia» στη Mlada Boleslav της Τσεχίας. Το 1899 η εταιρεία ξεκίνησε την παραγωγή μοτοσικλετών και έξι χρόνια αργότερα επεκτάθηκε στον κλάδο του αυτοκινήτου, με πρώτο μοντέλο της το «Typ A» (που στις ημέρες μας λογίζεται ως το πρώτο Skoda).
Η επιτυχία της στα τετράτροχα οχήματα σύντομα την έφερε στην πρώτη θέση μεταξύ των μεγαλύτερων κατασκευαστών της Αυστρο-Ουγγαρίας (ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος δεν είχε ακόμη ξεσπάσει, Τσεχοσλοβακία τότε δεν υπήρχε και τα ευρωπαϊκά σύνορα ήταν πολύ διαφορετικά από ό,τι στις ημέρες μας). Η «L&K» -όπως καθιερώθηκε να αναφέρεται για λόγους συντομίας- αποσύρθηκε το 1907 από τον τομέα των μοτοσικλετών, προκειμένου να αφοσιωθεί στα αυτοκίνητα. Όμως, παρά τα ελάχιστα χρόνια της ενασχόλησής της με τα δίκυκλα, κατάφερε να αφήσει τα ίχνη της και στον κόσμο των δύο τροχών, με αποκορύφωμα την εξαιρετική «CCD» των 615 κ.εκ. του 1904. Δέκα εννέα χρόνια αργότερα, η εταιρεία των Václav Klement και Václav Laurin, ενσωματώθηκε στην Skoda.
Η τελευταία είχε ιδρυθεί το 1859 από τον μηχανικό Emil Skoda, με κύριο αντικείμενό της την κατασκευή οπλικών συστημάτων. Σύντομα, η εξειδίκευσή της ήταν τόσο μεγάλη, που ξεκίνησε την παραγωγή ορεινών πυροβόλων μεσαίου βεληνεκούς, τα οποία αποδείχτηκαν εξαιρετικά αξιόπιστα (στο Πολεμικό Μουσείο της Αθήνας μπορείτε να δείτε ένα από αυτά, αφού τα χρησιμοποίησε στο πεδίο της μάχης και ο Ελληνικός Στρατός). Στα χρόνια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου η φήμη της Skoda εκτοξεύτηκε, με την κατασκευή αρμάτων μάχης και κινητήρων για τα θωρηκτά του πολεμικού ναυτικού της Αυστρο-Ουγγρικής αυτοκρατορίας. Ακόμα και ο διάσημος Ferdinand Porsche εργάστηκε στην αρχή της καριέρας του στη Skoda, σχεδιάζοντας το 1914 τον πρώτο υβριδικό ελκυστήρα για τα βαρέα πυροβόλα του στρατού.
Έτσι ξεκίνησαν όλα...
Η δραστηριότητα στα τραίνα προέκυψε ως μέρος της στροφής προς τη μη στρατιωτική παραγωγή, με αφετηρία την παραγγελία 30 ατμομηχανών για το νεοσύστατο τότε κράτος της Τσεχοσλοβακίας.
Η πρώτη ατμομηχανή με το λογότυπο της Skoda έφυγε από το εργοστάσιο του Plzen στις 11 Ιουνίου 1920. Στο μεταξύ, η εταιρεία κέρδισε μια σημαντική σύμβαση για την παραγωγή 80 ατμομηχανών και την ανακαίνιση άλλων 500, για λογαριασμό της Ρουμανίας. Από εκεί και πέρα, τα πράγματα πήραν το δρόμο τους και το ταξίδι του Τσέχου κατασκευαστή στον θαυμαστό κόσμο των μέσων σταθερής τροχιάς ακόμη συνεχίζεται.
Μια εύκολη και λειτουργική ατμομηχανή
Στα πλαίσια της ανασυγκρότησης του σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ζητήθηκε η παραγωγή μιας εύκολης στη χρήση και λειτουργικής στη συντήρησή της ατμομηχανής, για τη μεταφορά επιβατών και εμπορευμάτων.
Ως απαραίτητα στοιχεία, απαιτήθηκε να είναι δικύλινδρη και να μπορεί να ταξιδεύει με ταχύτητα 100 χιλιομέτρων την ώρα. Ακόμη, η ισχύς της να ανέρχεται στους 1.800 με 2.000 ίππους. Το αποτέλεσμα του προβληματισμού αυτού ήταν η σειρά «475.1», που μεταξύ άλλων διέθετε αρκετές καινοτομίες και στον σχεδιασμό του ατμολέβητα.
Παρά το γεγονός ότι το 1946 στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις της Skoda είχαν ήδη ξεκινήσει οι εργασίες για την παράδοση της σειράς «498.0», το εργοστάσιο δεν δίστασε να δεχτεί την παραγγελία και 55 μονάδων του τύπου «475.1», αναλαμβάνοντας παράλληλα την υποχρέωση να έχει έτοιμη την πρώτη από αυτές ως τα τέλη της επόμενης χρονιάς. Στις 2 Δεκεμβρίου 1947, τέσσερις εβδομάδες πριν από την λήξη της προθεσμίας, η πρώτη ατμομηχανή με διακριτικό αριθμό «475.103» κύλησε στις σιδηροδρομικές ράγες. Λίγες εβδομάδες αργότερα, μετά τις απαραίτητες για την περίσταση δοκιμές τέθηκαν σε λειτουργία και άλλες ατμομηχανές, οι οποίες τοποθετήθηκαν αμέσως σε αμαξοστοιχίες. Η καλή τους λειτουργία έφερε και μια δεύτερη παραγγελία, 27 συνολικά μονάδων, πριν καν παραδοθεί εξ ολοκλήρου η πρώτη σειρά. Συνολικά και ως τα τέλη του 1950 κατασκευάστηκαν 172 ατμομηχανές αυτού του τύπου, με τις 25 τελευταίες να παραδίδονται στη Βόρεια Κορέα, μεσούντος μάλιστα του πολέμου στη μακρινή αυτή χώρα.
Η ευγενική κυρία
Όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό, χάρις στην αξιοπιστία της η «475.1» σύντομα αγαπήθηκε από τους σιδηροδρομικούς της Τεχοσλοβακίας, οι οποίοι της έδωσαν το υποκοριστικό «ευγενική κυρία» για την κομψή εξωτερική της εμφάνιση.
H συγκεκριμένη ατμομηχανή χρησιμοποιήθηκε σχεδόν σε όλους τους τύπους διαδρομών, εκτός από τις βαριές εμπορευματικές αμαξοστοιχίες (για τις οποίες προοριζόταν η σειρά «556.0»). Αν και τεχνικά ήταν σε πολύ υψηλό επίπεδο, δεν απέφυγε τις ανακαινίσεις και τις βελτιώσεις για τον εξορθολογισμό και την περαιτέρω απλούστευση της λειτουργίας και της συντήρησής της. Σημαντικότερη από τις αλλαγές, στις οποίες υπεβλήθη, ήταν η εγκατάσταση μηχανικών καλουπιών και νέων δακτυλίων Kylchap. Τη δεκαετία του '60, με την οριστική επικράτηση των ντιζελοκινητήρων και της ηλεκτροκίνησης, η τεχνολογία του ατμού πέρασε «πίσω από την κουρτίνα». Από το 1963 κιόλας οι πρώτες δύο μονάδες του τύπου «475.1» οδηγήθηκαν στο διαλυτήριο, ενώ σταδιακά στην ίδια μοίρα βρέθηκαν και οι περισσότερες από τις υπόλοιπες, αφού πρώτα ανταποκρίθηκαν ιδανικά σε διάφορους βοηθητικούς ρόλους υποστήριξης.
Μετά το 1970 ο αριθμός τους μειώθηκε περαιτέρω, με τις τελευταίες από αυτές να χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά βοηθητικών αμαξοστοιχιών ή ως σταθεροί λέβητες θέρμανσης. Το οριστικό τέλος ήρθε το 1980, μετά από 30 χρόνια επιτυχημένης σταδιοδρομίας στις σιδηροτροχιές. Το γεγονός ότι κατασκευάστηκαν σε μεγάλο αριθμό βοήθησε στη διατήρηση τεσσάρων από αυτές, σε άριστη κατάσταση. Δε χρειάζεται φυσικά να αναφέρουμε πως κατά καιρούς δρομολογούνται σε νοσταλγικές διαδρομές, προς τέρψιν των φίλων του σιδηροδρόμου. Τέλος, σώζονται αρκετές ακόμη σε μη λειτουργική κατάσταση, χρησιμεύοντας στις ημέρες μας ως πηγή ανταλλακτικών για τις προαναφερόμενες.
Κείμενο: Σπύρος Χατήρας
Video
