Ο ατμοκίνητος σιδηροδρομικός «αετός» (adler στα γερμανικά) κατασκευάστηκε το 1835 στο Newcastle της Μεγάλης Βρετανίας από τους πρωτοπόρους της τεχνολογίας του ατμού George και Robert Stephenson, υιοθετώντας τον βραστήρα με τους πολλούς σωλήνες και το σύστημα απαγωγής του νερού, στοιχεία που λίγα χρόνια νωρίτερα (1829) τους οδήγησαν για πρώτη φορά στην επιτυχία.
Παραγγέλθηκε από τους Βαυαρικούς Αυτοκρατορικούς Σιδηροδρόμους (Bayerische Ludwigsbahn), που την περίοδο εκείνη βρίσκονταν ουσιαστικά στη φάση της ίδρυσής τους, προκειμένου να καλύψει τη διαδρομή μεταξύ της πόλης της Νυρεμβέργης και του Fürth. Το όχημα που γεννήθηκε στο Newcastle διέθετε διάταξη τροχών «2-2-2» ή «1Α1» κατά το γερμανικό σύστημα ταξινόμησης «UIC» (δύο μη κινητήριοι τροχοί στο εμπρός τμήμα, δύο μεγαλύτεροι των υπολοίπων και κινητήριοι στη συνέχεια, δύο μη κινητήριοι στο πίσω τμήμα).
Παραγγέλθηκε από τους Βαυαρικούς Αυτοκρατορικούς Σιδηροδρόμους (Bayerische Ludwigsbahn), που την περίοδο εκείνη βρίσκονταν ουσιαστικά στη φάση της ίδρυσής τους, προκειμένου να καλύψει τη διαδρομή μεταξύ της πόλης της Νυρεμβέργης και του Fürth. Το όχημα που γεννήθηκε στο Newcastle διέθετε διάταξη τροχών «2-2-2» ή «1Α1» κατά το γερμανικό σύστημα ταξινόμησης «UIC» (δύο μη κινητήριοι τροχοί στο εμπρός τμήμα, δύο μεγαλύτεροι των υπολοίπων και κινητήριοι στη συνέχεια, δύο μη κινητήριοι στο πίσω τμήμα).
Το Adler ήταν εφοδιασμένο με tender, χωρητικότητας δύο τόνων (2T2), σε άνθρακα και νερό. Ο «αετός» αναφέρεται συχνά ως η πρώτη ατμομηχανή που χρησιμοποιήθηκε από σιδηροδρομική εταιρεία σε γερμανικό έδαφος. Αυτό όμως δεν είναι απόλυτα σωστό, αφού είκοσι χρόνια νωρίτερα (1816) είχε ήδη σχεδιαστεί, από το «Königlich Preussische Eisengiesserei» στο Βερολίνο, μια βοηθητική ατμομηχανή.
Στη διάρκεια της δοκιμαστικής της λειτουργίας, η ατμομηχανή που πήρε το όνομα «Krigar» έσυρε με επιτυχία ένα σιδηροδρομικό βαγόνι με ωφέλιμο φορτίο 4,4 τόνων. Ωστόσο, το όχημα αυτό δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ εμπορικά και το Adler ήταν αναμφισβήτητα η πρώτη ατμομηχανή που λειτούργησε με επιτυχία σε κανονικά δρομολόγια στη Γερμανία. Αξίζει εδώ να αναφέρουμε ότι η πρώτη ατμομηχανή στην Ευρώπη (εκτός Γηραιάς Αλβιόνας) δρομολογήθηκε στο Βέλγιο. Έφερε το υποκοριστικό «Ελέφαντας», ενώνοντας στις 5 Μαΐου 1835 το Μεχλέν με τις Βρυξέλλες. Λίγους μήνες αργότερα, θα ερχόταν η σειρά της Γερμανίας...
Κυλώντας σε μια νέα εποχή
Στις 7 Δεκεμβρίου 1835 το Adler, έχοντας μηχανοδηγό τον Σκωτσέζο William Wilson, κινήθηκε για πρώτη φορά σε ένα τμήμα της διαδρομής μήκους έξι χιλιομέτρων, σε χρόνο εννέα λεπτών. Στις επόμενες δύο ώρες έγιναν δύο ακόμη δοκιμές, με μέγιστη ταχύτητα έως και 28 χιλιόμετρα την ώρα, ενώ σε χρήση ήταν ως και εννέα βαγόνια με 192 επιβάτες. Η κανονική διάρκεια της διαδρομής ήταν 14 περίπου λεπτά, ενώ η δοκιμή επίδειξης μπορούσε να γίνει με μέγιστη ταχύτητα 65 χιλιομέτρων την ώρα. Στα πρώτα χρόνια που το Adler ήταν σε υπηρεσία, συχνά το έσερναν άλογα, αφού ο άνθρακας στο ξεκίνημα της βιομηχανικής χρήσης του ήταν πολύ ακριβός. Τα πρώτα εμπορεύματα, που ήταν βοοειδή, μεταφέρθηκαν το 1839 (μέχρι τότε ο αετός είχε μόνο επιβατική χρήση).
Τα ύστερα χρόνια
Το 1845 ήταν μια πολύ δραστήρια χρονιά για το Adler, που ύστερα από επιτυχημένη πορεία είκοσι δύο χρόνων ήταν πια η πιο ασθενική ατμομηχανή στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Επιπλέον, η κατανάλωση άνθρακα από τις νεότερου τύπου ατμομηχανές ήταν πολύ πιο αποδοτική, συγκριτικά με εκείνο. Το 1857 η σιδηροδρομική εταιρεία πούλησε τον αετό στον έμπορο σιδήρου Riedinger από το Augsburg, χωρίς όμως τα αξεσουάρ και τους τροχούς της. Μία μοναδική φωτογραφία, που πιθανά δείχνει το πρωτότυπο, λήφθηκε γύρω στο 1851 και φυλάσσεται στα αρχεία της πόλης της Νυρεμβέργης. Πιο τυχερή στάθηκε μια από τις επόμενες χρονολογικά ατμομηχανές, που κατασκευάστηκε μεταξύ των ετών 1838-1846 και παρέμεινε στην αρχική της μορφή, επειδή υποτίθεται ότι ο αυτοκράτορας Ludwig I της Βαυαρίας είχε ταξιδέψει μαζί της.
Με δόξα και τιμή
Στον εορτασμό των 100 χρόνων από την ίδρυση των γερμανικών σιδηροδρόμων όλοι θυμήθηκαν το Adler, με αποτέλεσμα την κατασκευή ενός αντιγράφου του από τη Deutsche Reichsbahn, στα εργαστήρια του Kaiserslautern το 1933. Το αντίγραφο διέφερε από το πρωτότυπο, καθώς διέθετε παχύτερο περίβλημα λέβητα και ακτινωτούς τροχούς από χάλυβα. Η μέση ταχύτητά του ήταν 33,7 χλμ./ώρα, σε δοκιμές όμως μπορούσε να ξεπεράσει κατά τι τα 80 χιλιόμετρα την ώρα. Από τις 14 Ιουλίου έως τις 13 Οκτωβρίου 1935 οι επισκέπτες ταξίδευαν με αυτό, σε μια διαδρομή μήκους δύο χιλιομέτρων, στην περιοχή της Νυρεμβέργης. Η replica του Adler έλαβε μέρος και στο τελετουργικό των Ολυμπιακών Αγώνων του Βερολίνου το 1936. Δύο χρόνια αργότερα στάλθηκε στο Μουσείο Μεταφορών της Νυρεμβέργης, αποτελώντας πλέον ένα από τα πιο σημαντικά εκθέματά του.
Κείμενο & φωτογραφίες: Σπύρος Χατήρας
