Σε μια ιδιαίτερη έκθεση στο Παρίσι αναβιώνει μοναδικά η κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα πολυτέλειας του θρυλικού συρμού που στο πέρασμα του χρόνου έχει αναδειχθεί πολλές φορές ως το ιδανικό σκηνικό για ιστορίες πάθους και μυστηρίου
Ενας αποτυχημένος έρωτας. Ενας διορατικός, αλλά και πλούσιος επιχειρηματίας. Μια εποχή που εμπνέεται από την επιστημονική φαντασία και θέλει να κάνει πραγματικότητα τον «Γύρο του κόσμου σε 80 ημέρες», όπως τον έχει οραματιστεί ο Ιούλιος Βερν. Υλικά υπεραρκετά για να γεννηθεί ένας μύθος, που είδε στις κλινάμαξές του - «ντυμένες» με τα χρώματα της Κυανής Ακτής - να κάθονται από τη Μάτα Χάρι και τον Λόρενς της Αραβίας έως τον βασιλιά της Αγγλίας Γεώργιο ΣΤ' (πατέρα της σημερινής βασίλισσας Ελισάβετ) και τη Μάρλεν Ντίτριχ. Για χάρη του γράφονται μυθιστορήματα και γυρίζονται μεγάλες κινηματογραφικές επιτυχίες, ενώ σε ένα από τα βαγόνια του γράφονται σημαντικές σελίδες της Ιστορίας του 20ού αιώνα, καθώς χρησιμοποιείται για την παράδοση των Γερμανών στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και των Γάλλων στον Β' Παγκόσμιο.
Και σήμερα, 132 χρόνια μετά το πρώτο του ταξίδι, εξακολουθεί να γοητεύει, να συγκινεί και να διατηρεί τον τίτλο του «ωραιότερου τρένου». Ο λόγος για το Οριάν Εξπρές, ο πολυτελής και γεμάτος μυστήριος κόσμος του οποίου ζωντανεύει σε μία μοναδική έκθεση στο Ινστιτούτου του Αραβικού Κόσμου στο Παρίσι έως τις 31 Αυγούστου με πρωτοβουλία του πρώην υπουργού Πολιτισμού της Γαλλίας και προέδρου του Ινστιτούτου του Αραβικού Κόσμου Τζακ Λανγκ, σε συνεργασία με την Εταιρεία Γαλλικών Σιδηροδρόμων στην οποία ανήκει πλέον το εμπορικό όνομα του δρομολογίου και η οποία σχεδιάζει να επαναφέρει το θρυλικό δρομολόγιο στις ράγες, αρχικά έως τη Βιέννη και αργότερα έως την Κωνσταντινούπολη.
Τo ημερολόγιο δείχνει 10 Οκτωβρίου 1882. Το ρολόι χτυπά 18.30. Το πρώτο δρομολόγιο του Εξπρές ντ' Οριέν, όπως αρχικά λεγόταν, αναχωρεί από τον σταθμό του Στρασβούργου - έτσι ονομαζόταν τότε ο Ανατολικός Σταθμός του Παρισιού (Gare de l Est) - με προορισμό τη Βιέννη. Την ώρα εκείνη αλλάζει και η ιστορία των σιδηροδρομικών επικοινωνιών στην Ευρώπη. Ο λόγος;
Εχουν περάσει τέσσερις δεκαετίες από τη στιγμή που έχει κατασκευαστεί η πρώτη μηχανή με ατμό η οποία μπορεί να σύρει κι άλλα βαγόνια. Τα ταξίδια με τρένο κατακτούν την Ευρώπη. Η ταχύτητά τους αυξάνεται διαρκώς. Ομως οι επιβάτες μοιάζουν εγκλωβισμένοι καθώς αναγκάζονται μεν να επιλέξουν τον σύγχρονο για την εποχή τρόπο μετακίνησης, όμως πρέπει να υποστούν μεγάλη ταλαιπωρία καθώς κάθε φορά που βρίσκονται στη συνοριακή γραμμή μεταξύ δύο κρατών υποχρεώνονται να αλλάξουν τρένο.
Εκείνη ακριβώς την εποχή εμφανίζεται στο προσκήνιο ο Βέλγος Ζορζ Νάχελμακερς, γόνος τραπεζικών με σπουδές πολιτικού μηχανικού. Νέος ων, ερωτεύεται παράφορα μια εξαδέλφη του, ωστόσο ο έρωτάς του πέφτει στο κενό. Απελπισμένος όπως είναι από την εξέλιξη των προσωπικών του, βρίσκει ως σανίδα σωτηρίας την ιδέα να ταξιδέψει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκεί διαπιστώνει ότι οι επιβάτες των τρένων για Καναδά δεν κατεβαίνουν όταν φτάνουν στα σύνορα και ότι έχουν τη δυνατότητα να κοιμούνται σε κανονικά κρεβάτια, όπως και να τρώνε σε βαγόνια-εστιατόρια.
Δέκα μήνες αργότερα επιστρέφει στο Παρίσι και αποφασίζει να δημιουργήσει μια ανάλογη υπηρεσία στην Ευρώπη. Το δρομολόγιο Παρίσι - Βιέννη λίγο αργότερα θα φτάσει στο Βουκουρέστι. Σύμμαχός του δεν είναι μόνο η εξέλιξη σε τεχνολογικό επίπεδο και οι νέες κατακτήσεις που εντυπωσιάζουν - από τη διάνοιξη της Διώρυγας του Σουέζ έως τα επιτεύγματα του Γκούσταβ Αϊφελ που αλλάζουν το παρισινό τοπίο - αλλά και οι πολιτικές εξελίξεις. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία πλέον καταρρέει, είναι ο «ασθενής της Ευρώπης» και δεν αποτελεί απειλή για την υπόλοιπη Γηραιά Ηπειρο, η αριστοκρατία της οποίας βρίσκει την ευκαιρία τώρα να γνωρίσει από κοντά τον εξωτικό αλλά και παρηκμασμένο κόσμο της Ανατολής και μάλιστα με την άνεση και την πολυτέλεια ενός ολοκαίνουργιου τρένου.
Και επειδή ο Νάχελμακερς είναι δαιμόνιος, για να χτίσει τον μύθο της επιχείρησής του προχωρά σε μία από τις πιο πρωτοποριακές διαφημίσεις: επιβιβάζει στο πολυτελέστατο τρένο την αφρόκρεμα της εποχής, κυρίως σε πολιτικό επίπεδο: ανάμεσα σε άλλους τον βασιλιά της Ρουμανίας Κάρολο, αλλά και τον σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίντ Β' - ακριβώς για να δώσει έμφαση στη δυνατότητα των τρένων του να διασχίζουν την Ευρώπη χωρίς ταλαιπωρία για τους επιβάτες. Το μυστικό του; Δεν χρειαζόταν να αλλάξουν οι επιβαίνοντες τρένο σε κάθε συνοριακή γραμμή, αλλά το τρένο να αλλάξει ατμομηχανή.
Οι εστεμμένοι και οι διασημότητες, άλλωστε, έμοιαζαν να κινούνται στο φυσικό τους περιβάλλον καθώς οι συρμοί που έκαναν το περίφημο δρομολόγιο Παρίσι - Κωνσταντινούπολη σε λιγότερο από τέσσερις ημέρες είχαν αποκτήσει το δικό τους ύφος που έμεινε γνωστό ως «στυλ Οριάν Εξπρές». Σήμα κατατεθέν ήταν οι υαλοπίνακες που έφεραν την υπογραφή του διάσημου Ρενέ Λαλίκ με πρωταγωνίστριες τις γυναικείες φιγούρες που χορεύουν στη φύση και λουλούδια σε ασημένιο φόντο, οι οποίοι ήταν «δεμένοι» με φινλανδική σημύδα. Πινελιές πολυτέλειας πρόσθεταν τα δερμάτινα ταβάνια από την Κόρδοβα, οι ταπισερί και τις βελούδινες κουρτίνες από τη Γένοβα, οι μπρούντζινες λάμπες, τα κρυστάλλινα ποτήρια και τα ασημένια μαχαιροπίρουνα, τα δαμασκηνά υφάσματα από τα οποία ήταν καμωμένα τα κλινοσκεπάσματα. Αργότερα, στα μέσα της δεκαετίας του 1920, θα επιμεληθούν τη διακόσμηση και άλλα μεγάλα ονόματα της εποχής όπως ο βραβευμένος σχεδιαστής Ρενέ Πρου αλλά και ο Αλμπερτ Νταν, του οποίου οι μαρκετερί κοσμούσαν και τα έπιπλα της πρώτης θέσης του άτυχου «Τιτανικού».
Ορισμένες από αυτές τις γοητευτικές λεπτομέρειες, ενδεικτικές του πλούτου αλλά και της αισιοδοξίας που προκαλούσαν οι τεχνολογικές δυνατότητες της νέας εποχής, έχουν άλλωστε την ευκαιρία να δουν οι επισκέπτες της έκθεσης «Ηταν μια φορά το Οριάν Εξπρές». Για χάρη της μάλιστα χρειάστηκε να ενισχυθεί το δάπεδο του εκθεσιακού χώρου ώστε να αντέξει το βάρος των 60 τόνων που ζυγίζουν τα τρία βαγόνια που επισκέπτεται το κοινό και θα ταξιδέψουν εν συνεχεία σε πόλεις-σταθμούς της αρχικής διαδρομής.
Ποια ήταν όμως η βασική διαδρομή του Οριάν Εξπρές; Κάλυπτε περί τα 3.186 χλμ. μεταξύ Παρισιού και Κωνσταντινούπολης μέσω Μονάχου, Βιέννης, Βελιγραδίου και Σόφιας (ή Βουκουρεστίου - Κονστάντσας) και στην αρχή περιελάμβανε διάπλου με ατμόπλοιο ενός τμήματος του Δούναβη και της Μαύρης Θάλασσας, από τη Βάρνα έως την Κωνσταντινούπολη. Οταν η σιδηροδρομική γραμμή ολοκληρώνεται - το 1889 - πλέον το Οριάν Εξπρές μπορεί να κάνει ολόκληρη τη διαδρομή Παρίσι - Κωνσταντινούπολη σε 67 ώρες και 30 λεπτά.
«Ο βασιλιάς των τρένων, αλλά και το τρένο των βασιλέων», όπως ήταν το ένα εκ των προσωνυμίων του - το δεύτερο ήταν «το τρένο των ονείρων» - δεν χρειάστηκε πολύ χρόνο για να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για συγγραφείς και συνθέτες. Και αν οι περισσότεροι γνωρίζουμε το «Εγκλημα στο Οριάν Εξπρές» της Αγκαθα Κρίστι - το οποίο η ιέρεια του αστυνομικού μυθιστορήματος εμπνεύστηκε από ένα πραγματικό γεγονός, τον αποκλεισμό του τρένου λόγω χιονοθύελλας επί έξι ημέρες, και δεν αφορά την κλασική διαδρομή, αλλά την εκδοχή της μέσω Τεργέστης - δεν ήταν το μοναδικό λογοτεχνικό έργο με άξονα το θρυλικό δρομολόγιο. Ο Γκράχαμ Γκριν έγραψε το μυθιστόρημα «Οριάν Εξπρές» (όπως έχει μεταφραστεί στα ελληνικά) και το «Ταξίδια με τη θεία μου» με βάση το συγκεκριμένο δρομολόγιο. Ο Γκιγιόμ Απολινέρ στις «Εντεκα χιλιάδες βέργες» του περιγράφει τις ερωτικές περιπέτειες του ρουμάνου πρίγκιπα Μονί Βιμπέσκου, ο οποίος περιέτρεξε βεβαίως την Ευρώπη με το συγκεκριμένο τρένο. Και ο Μπραμ Στόουκερ βάζει τους ορκισμένους διώκτες τού Δράκουλα να τον κυνηγούν ταξιδεύοντας με το Οριάν Εξπρές.
Ομως και ο Ζαν Μισέλ Ζαρ έχει δώσει σε ένα κομμάτι του τον τίτλο του θρυλικού τρένου, ενώ στην Τουρκία υπάρχει συγκρότημα ηλεκτρονικής μουσικής με το συγκεκριμένο όνομα.
Η ακμή του ταυτίζεται με την εποχή που η Αγκαθα Κρίστι τοποθετεί την πλοκή του αστυνομικού της μυθιστορήματος - δηλαδή στη δεκαετία του 1920 - όπου η κλασική διαδρομή Παρίσι - Κωνσταντινούπολη γίνεται πλέον σε μόλις 56 ώρες και πραγματοποιεί τρία διαφορετικά δρομολόγια: το κλασικό, το Σαμπλόν (Παρίσι - Μιλάνο - Βενετία - Τεργέστη) και το Αλμπεργκ (Παρίσι - Ζυρίχη - Ινσμπρουκ - Βουδαπέστη - Βουκουρέστι - Αθήνα). Οι πόλεμοι που θα ακολουθήσουν και θα έχουν ως συνέπεια τις διακοπές δρομολογίων ή τον περιορισμό τους λόγω κλειστών συνόρων, η καταστροφή του σιδηροδρομικού δικτύου αλλά και η πτώση των μετοχών της εταιρείας είχαν ως αποτέλεσμα η εταιρεία να πάρει την κατιούσα και παρά το γεγονός ότι άλλαξε χέρια δεν μπόρεσε ποτέ να ανακτήσει την παλιά της αίγλη και, ύστερα από περικοπές και παραλλαγές, το Οριάν Εξπρές έκανε την τελευταία του διαδρομή το 2009, ενώ το Βενίς Σαμπλόν Οριάν Εξπρές εξακολουθεί να λειτουργεί αποκλειστικά για ιδιώτες που επιθυμούν πολυτελή μετακίνηση μεταξύ Λονδίνου και Βενετίας.
Το Οριάν Εξπρές στο σινεμά
Από το πρώτο δρομολόγιο του Οριάν Εξπρές, στις 4 Οκτωβρίου 1883, μέχρι σήμερα, πολλά έχουν αλλάξει στον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος κινείται επί της Γης. Ο μύθος όμως παραμένει. Τι κι αν σήμερα μπορείς να καλύψεις τις ίδιες αποστάσεις μέσα σε λίγες ώρες;
Το Οριάν Εξπρές κρατά ατόφιο τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του, μια και δεν πρόκειται ακριβώς για ένα συνηθισμένο τρένο γραμμής αλλά για ένα πολυτελέστατο κινητό ξενοδοχείο - που ακόμη και σήμερα (σε ένα νέο, διαμορφωμένο δρομολόγιο με αυθεντικά βαγόνια του 1930), προσφέρεται και για παράνομες ερωτικές συναντήσεις. Γιατί, φυσικά, αν έχεις τα απαραίτητα χρήματα έχεις κάθε λόγο και να ταξιδέψεις με το Οριάν Εξπρές αλλά και να φοβάσαι το διαζύγιο! Βεβαίως, στον μύθο του συνεισέφερε και η μεγάλη επιτυχία της Αγκαθα Κρίστι «Εγκλημα στο Οριάν Εξπρές», ένας «άθλος του Ηρακλή Πουαρό», όπως αναγραφόταν στα βιβλία τσέπης της εποχής. Που, με τη σειρά του, πέρασε στη μεγάλη οθόνη και τώρα, ετοιμάζεται να ξαναγυριστεί, αυτή τη φορά υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Ρίντλεϊ Σκοτ. Με αυτή την αφορμή, μια ματιά στις ταινίες εκείνες που ταξίδεψαν μαζί του μοιάζει δημοσιογραφικώς επιβεβλημένη.
«Από τη Ρωσία με αγάπη» (1963)
Οσο σοβαρά κι αν έχει πάρει τον ρόλο ο Ντάνιελ Κρεγκ, ο Σον Κόνερι ήταν, είναι και θα είναι για πάντα ο αιώνιος Μποντ. Μια καλή απόδειξη αυτού του θεωρήματος είναι η εν λόγω σκηνή: ο Μποντ βρίσκεται αντιμέτωπος με ρώσο κατάσκοπο σε μία από τις κουκέτες του τρένου. Νύχτα έξω, χαμηλοί οι φωτισμοί, εξαίσια ατμόσφαιρα. Και το ξύλο που ακολουθεί δεν περιγράφεται. Παρά τα χρόνια που έχουν περάσει, η συγκεκριμένη σεκάνς είναι από τις πιο έντονες ολόκληρης της σειράς.
«Ταξίδια με τη θεία μου» (1972)
Μια συμπαθέστατη κομεντί από έναν γηραιό Τζορτζ Κιούκορ. Το φιλμ δεν πέρασε απαρατήρητο - βραβεύτηκε μάλιστα με Οσκαρ κοστουμιών ενώ συγκέντρωσε και άλλες τρεις υποψηφιότητες: α' γυναικείου ρόλου για τη Μάγκι Σμιθ, καλλιτεχνικής διεύθυνσης και φωτογραφίας. Μεγάλο μέρος του δράματος λαμβάνει χώρα σε ένα ταξίδι από το Λονδίνο στην Τουρκία και οι καλύτερες ατάκες ακούγονται μέσα στο Οριάν Εξπρές. Βασισμένο σε βιβλίο του Γκράχαμ Γκριν.
«Εγκλημα στο Οριάν Εξπρές» (1974)
Σε αυτή τη μεταφορά του μυστηρίου της Αγκαθα Κρίστι συγκεντρώθηκε ένα μεγαλειώδες καστ αποτελούμενο, μεταξύ άλλων, από τους Αλμπερτ Φίνεϊ, Λορίν Μπακόλ, Ινγκριντ Μπέργκμαν, Σον Κόνερι, σερ Τζον Γκίλγκουντ, Βανέσα Ρέντγκρεϊβ, Μάικλ Γιορκ και Αντονι Πέρκινς. Η Μπέργκμαν, μάλιστα, βραβεύτηκε με Οσκαρ β' γυναικείου ρόλου. «Ηταν μια σκέτη κόλαση το να προσπαθείς να σκηνοθετήσεις τόσες φίρμες μαζί» θα πει αργότερα στην αυτοβιογραφία του ο σκηνοθέτης Σίντνεϊ Λιούμετ!
«Τα 102 σκυλιά της Δαλματίας» (2000)
Η Γκλεν Κλόουζ μάλλον το διασκέδασε στον ρόλο αυτής της καρτουνίστικης «κακιάς» φιγούρας. Αριστοκράτισσα αλλά και αιμοβόρα, προετοιμάζει πάλι την ομαδική σφαγή των 100 και βάλε κουταβιών Δαλματίας - όταν όμως την παίρνουν χαμπάρι εκείνη το σκάει, φυσικά με το Οριάν Εξπρές!
Συντάκτες: Μαίρη Αδαμοπούλου, Ακης Καπράνος
Πηγή: tanea.gr
