Ο Paul Cezanne (1839 – 1906) και τα πρώτα τρένα της ζωγραφικής του.

Γράφει η Δήμητρα Ρετσινά Φωτεινίδου, φιλόλογος – Μ.Α. Πολιτικής Φιλοσοφίας Α.Π.Θ.

 Τι προσπαθεί να πραγματώσει ο Πώλ Σεζάν στα ζωγραφικά του έργα; Μια πιθανή απάντηση είναι την μεταφορά της οπτικής αντίληψης που προκαλείται από την εισαγωγή του ατμοκίνητου τρένου στον 19^ο αιώνα.

Στην πραγματικότητα, η ζωή του Σεζάν και η ανάπτυξη του Γαλλικού σιδηροδρόμου είναι σύγχρονα. Στα 1837, το ατμοκίνητο επιβατικό τρένο εισήχθη στη Γαλλία. Ο Σεζάν γεννήθηκε δύο χρόνια αργότερα. Οι σιδηρόδρομοι αναπτύχθηκαν ραγδαία στη δεκαετία 1840 και όλοι οι κύριες γραμμές που συνδέουν τώρα το Παρίσι με τις κυριότερες πόλεις της Γαλλίας κατασκευάστηκαν κατά τη διάρκεια της Δεύτερης Γαλλικής Αυτοκρατορίας (1852 – 1870).

Από την άλλη πλευρά, το 1861, όταν ο Σεζάν ήταν 22 χρόνων, έκανε ένα μεγάλο ταξίδι με τρένο για πρώτη του φορά –από την γενέτειρά του Aix – en – Provence στο Παρίσι. Στο εξής ο Σεζάν θα ταξιδέψει σε διάφορες περιοχές της γαλλικής επαρχίας χρησιμοποιώντας το σιδηροδρομικό δίκτυο. Ως ταξιδιώτης, ο Σεζάν είναι ένας μοντέρνος άνθρωπος και μολονότι είναι γενικά γνωστός για την αγάπη του για τη φύση, είναι επίσης ο ζωγράφος της μοντέρνας ζωής.

 Οι ιππήλατες άμαξες αποτελούν σιγά – σιγά παρελθόν.  Η άμαξα συνήθως έτρεχε με 16 km/h , ενώ οι ατμομηχανές το 1845 είχαν ταχύτητα 64km/h , που σημαίνει τετραπλάσια ταχύτητα από το κάρο. Αυτό προκαλούσε ζάλη στους άμαθους επιβάτες όταν κοιτούσαν έξω από το παράθυρο του κινούμενου τρένου.  Ως συνήθως, οι παλαιότερες γενιές είχαν το πρόβλημα και δυσανασχετούσαν με το νέο , μοντέρνο μεταφορικό μέσο. Θεωρούσαν ότι η φυσική ομορφιά του τοπίου και η πρόσληψή της αλλοιώνεται  με την ταχύτητα.

Αντίθετα οι νέες γενιές ενστερνίστηκαν τη νέα τεχνολογία και λάτρεψαν το αίσθημα της φευγαλέας εικόνας λόγω της ταχύτητας και της επιτάχυνσης. Ο W. Schivelbusch  στο έργο του «Railway Journey» (1977) αναφέρει ότι ο Βίκτωρ Ουγκό τον Αύγουστο του 1837 έγραφε στη γυναίκα του ότι του άρεζε το διάστικτο σαν μια γραμμή τοπίο, όπως φαινόταν από το κινούμενο τρένο. Τα πάντα φαίνονταν αλλαγμένα και σαν μια σειρά, μια τρέσσα από πόλεις, καμπαναριά και δέντρα που διαμορφώνουν ένα τρελό ποικίλο χορό στον ορίζοντα. 

 Ο Matthew E. Ward στο έργο του «English Items» (1853) επίσης εκφράζει την αγάπη του για το σκηνικό που το …σκάει σαν δραπέτης και κάνει την εξής παρατήρηση: τα αντικείμενα που είναι κοντινά φαίνονται να κινούνται γρήγορα σαν να τα χτύπησε ανεμοστρόβιλος και τα αντικείμενα που είναι σε μακρινή απόσταση φαίνονται να κινούνται αργά, αφήνοντας μια άσβεστη εντύπωση. Ακριβώς αυτή την αίσθηση αποτύπωσε στον καμβά ο Πώλ Σεζάν.

 Ο Σεζάν επηρεασμένος από το πολιτιστικό κλίμα της εποχής του αποτύπωσε καλλιτεχνικά το κινούμενο σκηνικό  που αφήνει στο διάβα του το τρένο. Στους πίνακές του οι χοντρές πινελιές επαναλαμβάνονται στην εγκάρσια κατεύθυνση, ενώ οι κορυφογραμμές δίνονται με έμφαση στην οριζόντια διάταξη και οι εικόνες και τα πράγματα που είναι πιο κοντινά φαίνονται πιο αδρά. 

 Σε ένα γράμμα του στον Εμίλ Ζολά, γραμμένο τον Απρίλη του 1878, ο Σεζάν υμνεί το τοπίο που βλέπει από το τρένο στη διαδρομή προς Μασσαλία. Το ονομάζει motif και χρησιμοποιεί τη θέα του βουνού Sainte Victoire , καθώς το βλέπει από την σιδηροδρομική γέφυρα της κοιλάδας Arc. Ο Σεζάν άρχισε να ζωγραφίζει τη σειρά του  Mont Sainte Victoire περί το 1878. Στην καλλιτεχνική νεωτερικότητα του έργου του το φυσικό τοπίο απεικονίζεται με μια …μηχανική διάσταση. Για τους ανθρώπους του 19^ου αιώνα, η ατμομηχανή άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο έβλεπαν ως τότε τα πράγματα…