Η Κίνηση Φίλων Σιδηροδρόμου Κοζάνης, στηρίζοντας το σιδηροδρομικό μέσο και την επαναλειτουργία του και αναδεικνύοντας τα πλεονεκτήματά του για την τοπική κοινωνία, καταθέτει τις απόψεις της στα πλαίσια της Δημόσιας Διαβούλευσης αναφορικά με το θέμα του Σιδηροδρομικού Σταθμού και γενικά του Σιδηροδρόμου στην περιοχή μας.
Ο σιδηρόδρομος αποτελεί ένα μέσο το οποίο χρησιμοποιείται παγκοσμίως, σε χώρες τόσο πλουσιότερες, όσο και φτωχότερες από τη δική μας, εξασφαλίζοντας φθηνές, άνετες, γρήγορες και περιβαλλοντικά φιλικές μεταφορές. Τα προαστιακά δίκτυα προσφέρουν δυνατότητες που ξεπερνούν το ΙΧ, διευρύνοντας την εμβέλεια των μητροπόλεων και επιτρέποντας την αποσύνδεση του τόπου εργασίας από τον τόπο κατοικίας σε ακόμη μεγαλύτερες αποστάσεις. Ο εμπορευματικός σιδηρόδρομος αποτελεί βασικό παράγοντα μείωσης του κόστους των αγαθών και της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων τόσο εγχώρια, όσο και διεθνώς.
Στη χώρα μας ο σιδηρόδρομος δεν έχει γνωρίσει την ανάπτυξη που θα έπρεπε, πράγμα που έχει οδηγήσει τόσο σε προβλήματα στην κινητικότητα του πληθυσμού, όσο και σε στέρηση ανταγωνιστικότητας της εγχώριας παραγωγής. Ωστόσο, το γεγονός αυτό ακριβώς σημαίνει ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης. Ήδη η χώρα μας έχει ξεκινήσει μία σημαντική προσπάθεια εμπορευματικής μεταρρύθμισης με επίκεντρο το λιμάνι του Πειραιά και τη σιδηροδρομική προώθηση προς Ευρώπη, ενώ σημαντικά έργα εκσυγχρονισμού ολοκληρώνονται το προσεχές διάστημα και νέα προγραμματίζονται για τη συνέχεια. Το μέλλον στην Ευρώπη επιφυλάσσει σημαντική συμμετοχή του σιδηροδρόμου, πράγμα που είναι αποτυπωμένο στην ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών με ορίζοντα το 2050. Η περιοχή μας οφείλει να αξιοποιήσει τη σημαντική υποδομή του σιδηροδρομικού δικτύου, που έχει την τύχη να διαθέτει και να αναμένει και την περαιτέρω επέκτασή της.
Το θέμα του σιδηροδρόμου στην Κοζάνη έχει δύο συνιστώσες, αφενός μεν τη θέση του Σιδηροδρομικού Σταθμού, αφετέρου δε την οριστική χάραξη της μελλοντικής επέκτασης προς Καλαμπάκα – Ιωάννινα – Αθήνα.
Αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι η βέλτιστη θέση των επιβατικών σιδηροδρομικών σταθμών είναι στο εσωτερικό των πόλεων, καθώς με τον τρόπο αυτόν εξυπηρετείται καλύτερα το επιβατικό κοινό και αντίστοιχα το κοινωνικό σύνολο απολαμβάνει των πλεονεκτημάτων του σιδηροδρομικού μέσου. Η χωροθέτηση στο εσωτερικό των πόλεων φέρνει, αντίστροφα, τους επισκέπτες κοντά στις εργασιακές, εμπορικές και διοικητικές λειτουργίες. Στις μεγαλύτερες πόλεις που λειτουργούν αποτελεσματικά αστικά δίκτυα δημόσιων συγκοινωνιών, οι σταθμοί που βρίσκονται σε αστικές περιοχές εντάσσονται εύκολα στα δίκτυα αυτά, με αποτέλεσμα την περαιτέρω διεύρυνση της εμβέλειάς τους.
Οι θέσεις μας σχετικά με τη χωροθέτηση του Σιδηροδρομικού Σταθμού Κοζάνης έχουν ως εξής:
- Διατήρηση του επιβατικού Σιδηροδρομικού Σταθμού στην υφιστάμενη θέση στην πόλη της Κοζάνης. Μελέτη και κατασκευή της οριστικής γραμμολογίας του, σε συσχετισμό και με την οριστική χάραξη που θα επιλεγεί για τη γραμμή προς Καλαμπάκα.
- Μεταφορά του εμπορευματικού Σιδηροδρομικού Σταθμού σε κατάλληλη θέση εκτός πόλης, σε συνδυασμό με το νέο εμπορευματικό κέντρο που προβλέπεται από τα διευρωπαϊκά δίκτυα στην περιοχή (π.χ. ευρύτερη περιοχή Κοίλων για εξυπηρέτηση και της υπό ίδρυση ΒΙΠΕ). Προτείνουμε και τη διερεύνηση της δυνατότητας κατασκευής του εμπορευματικού κέντρου σε κατάλληλη θέση εντός της περιοχής της ΔΕΗ, καθώς αυτή αποτελεί ήδη έναν πολύ μεγάλο και εν λειτουργία δυνητικό πελάτη που μπορεί να προσελκύσει επενδυτές. Διερεύνηση δυνατότητας προσωρινής χρήσης του νέου σταθμού Ορυχείων (θα κατασκευαστεί από τη ΔΕΗ σε αντικατάσταση του παλαιού σταθμού Κομάνου), μέχρι την κατασκευή του οριστικού Εμπορευματικού Σταθμού.
- Συνεργασία του Δήμου Κοζάνης με ΟΣΕ και ΓΑΙΑΟΣΕ προκειμένου να διερευνηθεί η δυνατότητα παραχωρήσεων ή εκμετάλλευσης εκτάσεων που απελευθερώνονται στην περιοχή του σταθμού (άνω του 70% της έκτασης του οικοπέδου) λόγω της απομάκρυνσης του εμπορευματικού σκέλους. Σημειώνεται ότι νεότερη νομοθεσία δυσκολεύει κάτι τέτοιο.
- Σταδιακή μετεξέλιξη του επιβατικού Σταθμού σε πόλο συνδυασμένων επιβατικών μετακινήσεων, με κατασκευή χώρου στάθμευσης ΙΧ και ποδηλάτων και τερματικού σταθμού ή σταθμού διέλευσης αστικών λεωφορείων των οικισμών. Η λειτουργία ως δίπολο με το κέντρο της πόλης, η ταυτόχρονη εξυπηρέτηση των απομακρυσμένων συνοικιών Πλατανιών και Αγ. Αθανασίου, αλλά και η αντίστροφη λειτουργία των χώρων πάρκινγκ για αποκεντρωμένη στάθμευση των επισκεπτών της πόλης και άμεση μετάβαση στο κέντρο με το σύστημα αστικών συγκοινωνιών, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την υλοποίηση μίας αποδοτικής, ποιοτικής γραμμής δημόσιας συγκοινωνίας που έχει ανάγκη η πόλη. Αποτελεί δε το πρώτο βήμα σε μία προσπάθεια συνολικής διαχείρισης της κινητικότητας της πόλης με βιώσιμο τρόπο.
- Σε συνάρτηση με τον τελικό σχεδιασμό της περιοχής του επιβατικού Σταθμού, υλοποίηση ισόπεδων ή ανισόπεδων διαβάσεων ΙΧ και πεζών, ένταξη σε δίκτυο ποδηλατοδρόμων, δημιουργία αστικών υποδομών και χρήσεων που αλληλοϋποστηρίζονται με τη λειτουργία του σιδηροδρομικού μέσου και του δικτύου αστικών συγκοινωνιών.
Αναφορικά με τη χάραξη της μελλοντικής επέκτασης προς Καλαμπάκα – Ιωάννινα – Αθήνα, ο προτάσεις μας έχουν ως εξής:
- Η οριστική χάραξη από τον ΟΣΕ είναι ακόμη υπό διερεύνηση. Ουσιαστικά υπάρχουν δύο εναλλακτικές λύσεις, με την πρώτη να προβλέπει συνέχιση της γραμμής από τον υφιστάμενο Σταθμό με υπογειοποίηση κατά τμήματα μέσα στον αστικό ιστό, και τη δεύτερη να προβλέπει διακλάδωση κοντά στα Κοίλα και διέλευση παραπλεύρως της Εγνατίας Οδού παρακάμπτοντας την Κοζάνη. Κατά καιρούς έχουν παρουσιαστεί διάφορες απόψεις σχετικά με το κόστος των λύσεων αυτών, ωστόσο αυτό δεν είναι σαφές και εξαρτάται από την τελική εικόνα των τεχνικών έργων. Αμφότερες οι λύσεις έχουν σημαντικό κόστος, καθώς η μεν πρώτη απαιτεί υπόγεια έργα μέσα και έξω από την πόλη, η δε δεύτερη υπόγεια έργα αλληλεπίδρασης με τον κόμβο της Εγνατίας Οδού, τους αυτοκινητοδρόμους και τη βιομηχανική περιοχή των Κοίλων.
- Η θέση του επιβατικού Σταθμού δεν περιορίζεται από την τελική επιλογή της χάραξης προς Καλαμπάκα. Ακόμη κι αν επιλεγεί η λύση της παράκαμψης της Κοζάνης, ο επιβατικός Σταθμός διατηρείται στην υφιστάμενή του θέση στην πόλη και το δίκτυο λειτουργεί με παλινδρόμηση, συνήθης διαδικασία ειδικά για σημαντικές πόλεις.
- Θεωρούμε ότι ο σχεδιασμός που εξυπηρετεί με βέλτιστο τρόπο τις ανάγκες μετακινήσεων της πόλης, και ως εκ τούτου την ανάπτυξη και εξωστρέφειά της, είναι η χάραξη σε συνέχεια του υφιστάμενου Σταθμού στην πόλη. Ωστόσο, κρίσιμος παράγοντας είναι πάντοτε η δυνατότητα χρηματοδότησης για την υλοποίηση από τον ΟΣΕ. Τονίζεται ότι καθ’ ύλην αρμόδιος για το σχεδιασμό σιδηροδρομικών υποδομών είναι ο ΟΣΕ και θα πρέπει να υπάρξει συνεργασία μαζί του για την οριστικοποίηση της τελικής λύσης.
- Σε κάθε περίπτωση, η λύση της διέλευσης από την πόλη της Κοζάνης είναι ανάγκη να επικαιροποιηθεί, προκειμένου να προσαρμοστεί στις νεότερες θεωρήσεις της αλληλεπίδρασης σιδηροδρόμου και αστικού περιβάλλοντος, όπως και σε νέα δεδομένα που προέκυψαν στην ευρύτερη περιοχή της πόλης, κυρίως με την υλοποίηση του αστικού πόλου της Ν. Ποντοκώμης. Οι σύγχρονες τάσεις διεθνώς απορρίπτουν τις εκτεταμένες υπογειοποιήσεις των σιδηροδρόμων και προωθούν την ένταξή τους με φιλικούς τρόπους σε αστικό και ημιαστικό περιβάλλον, βασιζόμενες στα αναπτυξιακά οφέλη της πόλης από τη λειτουργία του μέσου. Σχετική εμπειρία υπάρχει σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ ήδη ελληνικές πόλεις όπως η Αθήνα και η Πάτρα έχουν προσανατολιστεί ανάλογα. Προτείνουμε τον περιορισμό του υπόγειου έργου εντός του αστικού ιστού σε μήκος 700-1.200 μ., δηλαδή το πολύ μέχρι το ύψος του ΣΔΟΕ, και εν συνεχεία ένταξη στις μελλοντικές επεκτάσεις με κατάλληλο πολεοδομικό σχεδιασμό.
- Σε περίπτωση επιλογής της λύσης παράκαμψης της πόλης, θα πρέπει η έτερη χάραξη κατ’ επέκταση του Σταθμού να διαφυλαχθεί πολεοδομικά με κατάλληλο τρόπο, ώστε να μπορούν οι επόμενες γενιές να την υλοποιήσουν αργότερα, εφόσον το επιθυμήσουν.
- Η δημιουργία του αστικού πόλου της Ν. Ποντοκώμης, ο οποίος στοχεύει με υπερτοπικό χαρακτήρα στην καινοτομία, την αναψυχή, τον πολιτισμό, το εμπόριο, την εκπαίδευση και τη διοίκηση, καθιστά ενδιαφέρουσα τη δυνατότητα επέκτασης της γραμμής μέχρι εκεί υπό τη μορφή προαστιακού δικτύου. Η υπερτοπικότητα των δράσεων αυτών δημιουργεί την ανάγκη για αποτελεσματικές μεταφορικές υποδομές σε διαπεριφερειακό επίπεδο και ο προαστιακός σιδηρόδρομος αποτελεί ιδανική επιλογή για την ικανοποίησή της. Επίσης, μπορεί να αποτελέσει βασικό παράγοντα για την ελκυστικότητα του νέου Πανεπιστημίου, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη βιωσιμότητα και ανάδειξή του, καθώς θα δίνει φθηνή, ταχεία και άμεση πρόσβαση σε αυτό από φοιτητές, εργαζόμενους και επισκέπτες από ολόκληρη τη Δυτ. Μακεδονία. Σημειώνεται ότι η λειτουργία μέσου σταθερής τροχιάς στη Ν. Ποντοκώμη έχει ήδη προβλεφθεί στο πολεοδομικό σχεδιασμό της. Σε περίπτωση που επιλεγεί η λύση της νέας επέκτασης προς Καλαμπάκα κατ’ επέκταση του υφιστάμενου σταθμού, τότε ουσιαστικά το προαστιακό δίκτυο φτάνει δωρεάν στις Κυδωνιές, οπότε εύκολα και με μικρό κόστος μπορεί να υλοποιηθεί η προέκταση μέχρι τη Ν. Ποντοκώμη και την Πανεπιστημιούπολη. Σε περίπτωση που επιλεγεί η λύση της νέας επέκτασης προς Καλαμπάκα με παράκαμψη της Κοζάνης, θα πρέπει να διερευνηθεί η χάραξη της γραμμής προς Ν. Ποντοκώμη εξαρχής μέσα από τον αστικό ιστό της Κοζάνης, όπου βέβαια ως προαστιακή γραμμή θα έχει ήπια χαρακτηριστικά, ωστόσο το κόστος και η αβεβαιότητα υλοποίησης αυξάνονται.
Πιστεύουμε ότι ο σιδηρόδρομος κρύβει μία σημαντική ευκαιρία για την Κοζάνη και τη Δυτική Μακεδονία και ότι μέσα από τη διαδικασία ολοκλήρωσης του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου θα πρέπει να εξασφαλιστούν τα εχέγγυα για τη βέλτιστη λειτουργία του προς όφελος της τοπικής κοινωνίας. Καλούμε σε λήψη πρωτοβουλίας για την επανεκκίνηση του μέσου στην περιοχή μας και υποστηρίζουμε την επέκτασή του προς Καλαμπάκα – Ιωάννινα – Αθήνα και αργότερα προς Θεσσαλονίκη.
Κίνηση Φίλων Σιδηροδρόμου Κοζάνης
*Θα μας βρείτε στη σελίδα www.facebook.com/kozanitreno
