Σε άλλες περιπτώσεις πάλι, υπάρχει απλώς μια φευγαλέα αναφορά, και συγκαταβατικός έπαινος των εργαζομένων γυναικών κατά τη διάρκεια των πολέμων, ή μια επιφανειακή αναφορά στις γυναίκες φύλακες ισόπεδων διαβάσεων. Δεν υπάρχουν, οπότε πολλά στοιχεία αναφοράς. Ως τον τελευταίο χρόνο του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου, υπήρξαν περισσότερες από 65.000 γυναίκες που απασχολήθηκαν στους σιδηροδρόμους στη Μεγάλη Βρετανία. Το 1944, στην κορύφωσή του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, περισσότερες από 114.000 γυναίκες εργάστηκαν στους σιδηροδρόμους.
Η κυρία Helen Ashby, επικεφαλής των συλλογών στο Εθνικό σιδηροδρομικό Μουσείο της Βρετανίας είπε: η εργασία στον τομέα των σιδηροδρόμων θεωρήθηκε ως «ανδρική» αλλά οι γυναίκες διαδραμάτισαν σημαντικούς ρόλους στον τομέα των σιδηροδρόμων, σε όλη την ιστορία. Η Ashby δίνει σημαντικές πληροφορίες για την Βρετανία.
Οι πρώτες γυναίκες εργαζόμενες στον σιδηρόδρομο ήταν φύλακες σε ισόπεδες διαβάσεις – ένας ρόλος που εθεωρείτο ότι ταίριαζε με την οικογενειακή ζωή. Η εργασία αυτή, συχνά δινόταν σε χήρες σιδηροδρομικών με παιδιά και συνοδευόταν με ένα μικρό μισθό είτε ένα ενοικιαζόμενο σπίτι δωρεάν. Στην αρχή του εικοστού αιώνα σχεδόν οι μισές από τις γυναίκες που απασχολούνται από τις επιχειρήσεις σιδηροδρόμων εργαζόταν σε ξενοδοχεία και εστιατόρια ιδιοκτησίας των σιδηροδρόμων. Οι ρόλοι ήταν παραδοσιακά γυναικείοι, όπως μάγειρες, βοηθοί κουζίνας, καθαρίστριες σερβιτόρες, πλύντριες, υπάλληλοι καταστημάτων και καθαρίστριες δωματίων.
Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος
Στις 4 Αυγούστου 1914, η Βρετανία κήρυξε τον πολέμου στη Γερμανία – μόλις ένα μήνα αργότερα σχεδόν 100.000 σιδηροδρομικοί επιστρατεύθηκαν για να πολεμήσουν και να υπηρετήσουν στη μεταφορά ζωτικής σημασίας προμηθειών για την πρώτη γραμμή. Κατά τη διάρκεια των παγκοσμίων πολέμων οι γυναίκες συντάχθηκαν πλήρως στη διασφάλιση ότι ο σιδηροδρομικός τομέας θα συνεχίσει να λειτουργεί σε μια τέτοια δύσκολη περίοδο.
Τα επόμενα τρία χρόνια οι γυναίκες είχαν προσληφθεί για να εργαστούν στις περισσότερες θέσεις εργασίας που έμειναν κενές από άνδρες, εκτός από την οδήγηση των τρένων και τον εφοδιασμό των μηχανών με κάρβουνο, επειδή η περίοδος κατάρτισης ήταν πάρα πολύ μεγάλη.
Επιπλέον, από το 1914 περίπου 900 γυναίκες εργάστηκαν στα εργαστήρια των σιδηροδρόμων (αμαξοστάσια, μηχανεργοστάσια) ως εξειδικευμένες τεχνίτριες. Ξακρίσματος. Ως το 1918 ο αριθμός των γυναικών που εκτελούν καθήκοντα σε εργασίες γραφείου, τηλέφωνου και τηλεγράφου είχαν αυξηθεί δέκα φορές. Ο αριθμός των γυναικών ανειδίκευτων εργατριών αυξήθηκε από 43 το 1914 σε 2.547 το 1918. Εργάστηκαν ως φορτωτές, καθάρισμα και γυάλισμα μηχανών, αποθήκευση εμπορευμάτων και καθαρισμό.
Σύμφωνα με το Μουσείο, οι γυναίκες αντιμετώπισαν αντιδράσεις καθώς αναλάμβαναν τους νέους ρόλους – μερικοί άνδρες αποδοκίμαζαν τις γυναίκες λέγοντας ότι ήταν «μη-θηλυκές και αναιδείς». Επίσης, τις επέκριναν γιατί φορούσαν ανδρικές φόρμες, παρά το γεγονός ορισμένες εργασίες ήταν αδύνατο ή επικίνδυνο να εκτελούνται με μια μακριά φούστα.
Έως Απριλίου 1915 οι γυναίκες πληρωνόταν δύο τρίτα λιγότερο από τους άνδρες συναδέλφους τους, έως ότου τα συνδικάτα των σιδηροδρομικών έκαναν δεκτές σαν μέλη τους τις γυναίκες και η Εθνική Ένωση Σιδηροδρομικών απαίτησε ότι οι εταιρείες θα πρέπει να πληρώνουν τις γυναίκες τουλάχιστον το ελάχιστο μισθό των ανδρών. Καθώς ο πόλεμος εξελισσόταν οι γυναίκες πήραν καλύτερα αμοιβόμενες αλλά πιο επικίνδυνες θέσεις ‘όπως για παράδειγμα στην συντήρηση σιδηροδρομικής γραμμής.
Όταν ο πόλεμος έληξε το 1918 οι γυναίκες αναμένονταν να παραδώσουν τις δουλειές τους πίσω στους άνδρες που αντικατέστησαν αλλά πολλές παρέμειναν και ο αριθμός των γυναικών που απασχολούνται από τους σιδηροδρόμους, ποτέ δεν έπεσε στο προπολεμικό επίπεδο.
Η βιομηχανία άρχισε να αλλάξει ως αποτέλεσμα 1975 του Νόμου Sex Discrimination που έκανε τις διακρίσεις στην εργασία με βάση το φύλο ή την οικογενειακή κατάσταση παράνομες. Ο αριθμός των γυναικών διευθυντών αυξήθηκε από καμία το 1975 έως 20 το 1981 και οι γυναίκες έγιναν επίσης αποδεκτές για την εκπαίδευση μηχανοδηγών. Η κ. Ashby είπε: «Από τον καθαρισμό ως την σηματοδότηση, οι γυναίκες σήμερα συμβάλλουν καθοριστικά σε όλες τις πτυχές των σιδηροδρομικών εργασιών.»
«Οι γυναίκες είναι αταίριαστες για να κάνουν εργασία σηματοδότησης είτε από τεμπεραμέντο είτε το σύνταγμα, και καλούμε την επιχείρηση σιδηροδρόμων, προς όφελος της δημόσιας ασφάλειας, και των γυναικών των ίδιων, να απομακρύνει αμέσως όλες τις γυναίκες που εκπαιδεύονται τώρα στην εργασία σηματοδότησης» Ψήφισμα διάσκεψης Σηματοδοτών, Ιούλιος 1917
«Στα εργαστήρια… η άκαμπτη πειθαρχία πρέπει να διασφαλίζεται από την έναρξη, και η απροσεξία εκ μέρους καθενός φύλου σε σχέση με το άλλο δεν πρέπει να γίνεται ανεκτή ούτε για μια στιγμή. Όσο το δυνατόν περισσότερο οι γυναίκες πρέπει να εργάζονται κατά ομάδες και να διαχωρίζονται από τους άνδρες. « The Railway Gazette 7 Μαρτίου 1915
Διάστημα μεσοπολέμου
Τον Μάϊο του 1926 γυναίκες της αστικής τάξης χρησιμοποιήθηκαν ως απεργοσπαστικός μηχανισμός. Γυναίκες με κοσμήματα και παπούτσια Mary Jane (πρέπει να ήταν στην μόδα εκείνη της εποχή) εργάζονται με φτυάρια και αξίνες για να κρατήσουν τους σιδηροδρόμους σε λειτουργία κατά τη διάρκεια της βρετανικής γενικής απεργίας. Κηρυγμένη από την TUC (Βρετανική Συνομοσπονδία Εργαζομένων) σε συμπαράσταση ενός εκατομμύριου βρετανών ανθρακωρύχων που αντιμετώπιζαν λοκ-άουτ από τους ιδιοκτήτες που θέλαν να μειώσουν την αμοιβή και να αυξήσουν τις ώρες εργασίες, η απεργία άρχισε στα μεσάνυχτα 3 Μαΐου. Δύο εκατομμύριο άνδρες και γυναίκες απείχαν από την εργασία ως τις 12 Μαΐου, όταν έληξε η απεργίας τελικά από τους ηγέτες της ένωσης με πικρία από τους απεργούς που θεώρησαν ότι ήταν στο χείλος της νίκης. Οι ανθρακωρύχοι συνέχισαν να απεργούν έως ότου νικήθηκαν τελικά επτά μήνες αργότερα.
Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος
Στο ξέσπασμα του πολέμου, 563.000 άνδρες και 25.000 γυναίκες εργαζόταν στους Βρετανικούς σιδηροδρόμους. Κατά τη διάρκεια των επόμενων έξι ετών, πάνω από 98.000 (17.5%) άνδρες σιδηροδρομικοί και πάνω από 4.000 (16%) γυναίκες σιδηροδρομικοί στρατολογήθηκαν στις ένοπλες δυνάμεις ή άλλες πολεμικές υπηρεσίες.
Όπως το 1915, οι γυναικών κλήθηκαν για να γεμίσουν τις θέσεις των ανδρών. Αυτή τη φορά, εντούτοις, μερικές επιστρατεύθηκαν. Στην αιχμή των αριθμών τους, το 1944, πάνω από 114.000 γυναίκες εργάστηκαν – περισσότερο από το συνολικό αριθμό του προσωπικού των σιδηροδρόμων σήμερα. Η εταιρεία LNER για παράδειγμα απασχολούσε γυναίκες ως οδηγούς γερανών, τρυπανίστριες, σε μηχανές πλανίσματος, οξυγονοκολλητές, μηχανοτεχνίτριες, αρωγούς των κατασκευαστών καυστήρων, οδηγούς τρακτέρ, οξυγονοκολλητές σωλήνων, αποθηκάριους κλπ.
«Μετά από τις τελικές μου εξετάσεις, ένας άνδρας με συνεχάρη και μου είπε ότι είχα περάσει. Του χαμογέλασα πλατειά αλλά το χαμόγελο εξασθένισε γρήγορα καθώς μου είπε: «φυσικά, ξέρετε ότι θα μπορούσατε να διωχθείτε ή να κατηγορηθείτε για ανθρωποκτονία εάν κάτι πάει στραβά». Μετά από αυτό έσφιξε το χέρι μου, και έφυγε» Phyllis Dewhurst Σηματοδότρια, New Hey Box, Rochdale.
«Στο Walsall, οι άνδρες φύλακες δεν ήταν πολύ ευχαριστημένοι να έχουν γυναίκες να εργάζονται μαζί τους. Δεν μας θεωρούσαν ικανές για την εργασία τους, αλλά συνήθισαν μετά από λίγο» EnidAtkins Milnes, Φύλακας, Μπέρμιγχαμ.
Σύγχρονη εποχή
Από το 1975 για πρώτη φορά η τότε Εργατική Κυβέρνηση ψήφισε ένα νόμο, σύμφωνα με τον οποίο οι γυναίκες στη Βρετανία έχουν ίσα δικαιώματα απασχόλησης με τους άνδρες. Από εκείνο το έτος έγινε παράνομο να απορριφτεί σε μια γυναίκα οποιαδήποτε εργασία λόγω του γένους της. Κατά τη διάρκεια του επόμενου τέταρτου του αιώνα οι γυναίκες εισήχθησαν και στις τελευταίες εργασίες από τις οποίες ήταν αποκλεισμένες. Το 2004, η πρώτη γυναίκα διορίστηκε προϊστάμενος μιας σιδηροδρομικής εταιρείας εκμετάλλευσης. Το όνομά της είναι η Alison Forster και είναι επικεφαλής του Great Western.
Από την δεκαετία του 1970, δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή από τα δίκτυα στην εξυπηρέτηση των επιβατών σύμφωνα με τα πρότυπα των αεροπορικών εταιρειών. Ο πρώτος τομέας προσοχής ήταν η εμφάνιση. Μεγάλοι σχεδιαστές κλήθηκαν να σχεδιάσουν τις στολές που φορούν οι εργαζόμενοι στην κίνηση των τρένων. Οι εταιρείας προσπάθησαν να τονίσουν ιδιαίτερα την ελκυστικότητα των γυναικών υπαλλήλων του, με όχι πάντα θεμιτά μέσα.
Το Φεβρουάριο του 2009, για παράδειγμα, εργαζόμενες στην εθνική γραμμή Express East Coast μεταξύ του Λονδίνου και Εδιμβούργου αρνήθηκαν να φορέσουν τις νέες στολές επειδή οι μπλούζες ήταν πάρα πολύ διαφανείς Το γυναικείο προσωπικό είπε ότι οι νέες μπλούζες ήταν πάρα πολύ λεπτές και «αφήνουν λίγα στη φαντασία» των επιβατών. Το συνδικάτο τους είπε ότι οι γυναίκες-μέλη του είχαν στείλει τις μπλούζες πίσω στην επιχείρηση και απαίτησαν νέες που δεν ήταν διαφανείς. Ο εκπρόσωπος του συνδικάτου Brian Brock είπε ότι: «οι άνδρες δεν φορούν διάφανα πουκάμισα και δεν βλέπουμε γιατί οι γυναίκες μέλη μας πρέπει να φορέσουν τις διαφανείς μπλούζες. Οι μπλούζες είναι απλά πάρα πολύ λεπτές και πάρα πολύ φτηνές. Αυτό είναι ακόμα ένα παράδειγμα των περικοπών σε κάθε γωνία».
Κινέζες Συνοδοί Αμαξοστοιχιών (Rail hostess). Κάθρ γραμμή Υψηλών Ταχυτήτων στην Κίνα έχει τη δική της στολή.
Οι Κινέζες Συνοδοί Αμαξοστοιχιών διδάσκονται φυσική χάρη πεπατώντας με ένα βιβλίο επάνω στο κεφάλι, πρακτική χαμόγελου με ένα κομμάτι chopsticks μεταξύ των δοντιών τους. Ο «κομουνιστικός» φεμινισμός στα ύψη του!
Στην Κίνα, στην οποία κάποτε ο ηγέτης τους Μάο Τσε Τουγκ είχε χαρακτηρίσει ως «το μισό του ουρανού», το ταχέως αναπτυσσόμενο δίκτυο υψηλών ταχυτήτων που είναι πλέον το μεγαλύτερο στον κόσμο χρησιμοποιεί μεγάλο αριθμό γυναικών συνοδών αμαξοστοιχιών. Για παράδειγμα στην γραμμή υψηλών ταχυτήτων Πεκίνου-Σαγκάης τα πληρώματα τραίνων είναι γνωστά ως «υψηλές αδελφές». Με το ύψος επάνω από 1.65 μέτρα, εμφανίσιμες και ένστολες, οι «υψηλές αδελφές» πρέπει να χαμογελούν όταν απαντούν στις ερωτήσεις ή παρέχουν γεύματα κα το επίπεδο υπηρεσίας τους είναι συγκρίσιμο με αυτό των αεροσυνοδών. Με διαφορετικό επαγγελματικό υπόβαθρο εν τούτοις, έχουν πάρει κάθε λεπτομερή κατάρτιση σε μια τρίμηνη σειρά μαθημάτων, όπως η μόνιμη πρακτική για τη φυσική χάρη με ένα βιβλίο επάνω στο κεφάλι, πρακτική χαμόγελου με ένα κομμάτι chopsticks μεταξύ των δοντιών τους. Παράλληλα τους παρέχεται και στρατιωτική εκπαίδευση. Τα πρότυπα κατάρτισής τους δεν υπολείπεται αυτού των υπαλλήλων πτήσης. Κάθε μία με εκπαιδευτικό υπόβαθρο πτυχιούχου κολλεγίου ή παραπάνω, μπορεί να μιλήσει μανταρίνικα κινεζικά και καθημερινά αγγλικά.
Συνοδοί Αμαξοστοιχιών: Αριστερά και Κέτρο απο την Αμερικανική Amtrak. Δεξιά απο τους Σιδηροδρόμους της Δανίας.
Ανάλυση της κατάστασης στους σημερινούς σιδηροδρόμους
Το 2005 η Γενική Διεύθυνση για την Απασχόληση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, χρημαυοδότησε μία έρευνα με τίτλο « ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ – ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΩΝ» [EUROPEAN PROJECT REPRESENTATION AND BETTER INTEGRATION OF WOMEN IN THE DIFFERENT PROFESSIONS OF THE RAILWAY SECTOR]. Τα ευρήματα αυτής της έρευνας ήταν σημαντικά:
Διάγραμμα 1. Αριθμός γυναικών στο εργατικό δυναμικό Σιδηροδρομικών Επιχειρήσεων/ Εταιρειών Χόλντιγκ σε διάφορες χώρες της ΕΕ σε αριθμούς και ποσοστά
Το ποσοστό των γυναικών εργαζομένων στις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις κυμαίνεται μεταξύ 34,9% στην Λιθουανία και 6% στην Αυστρία. Υπολείπεται δηλαδή σημαντικά των ανδρών.
Διάγραμμα 2. Τύποι εξόδου από την εργασία (όλες οι χώρες: σύνολο 2001-2003
Στις Γυναίκες το 55,2% εξέρχεται λόγω απόλυσης, το 24,2% λόγω παραίτησης, το 16,6% λόγω συνταξιοδότησης και 4% για άλλους λόγους.
Στους Άνδρες το 36,5% εξέρχεται λόγω απόλυσης, το 29,3% λόγω παραίτησης, το 32,1% λόγω συνταξιοδότησης και 2,1% για άλλους λόγους.
Διάγραμμα 3. Προσωπικό που κατέχει διάφορες θέσεις ιεραρχίας.
Στις Γυναίκες το 1,1% είναι Στελέχη Διοίκησης, 7,7% είναι Μάνατζερ, το 30,0% Διοικητικοί υπάλληλοι, 17,8% είναι Τεχνικοί, και το 34,3% είναι Εργάτριες
Στους Άνδρες το 1,0% είναι Στελέχη Διοίκησης, 8,2% είναι Μάνατζερ, το 20,0% Διοικητικοί υπάλληλοι, 23,9% είναι Τεχνικοί, και το 46,8% είναι Εργάτες
Διάγραμμα 4. Ποσοστά μέσων μισθών Γυναικών και Ανδρών εργαζομένων σε διάφορες θέσεις εργασίας
Σχεδόν παντού οι αμοιβές των Γυναικών υπολείπονται αυτών των ανδρών, με χειρότερη χώρα την Λιθουανία όπου οι γυναίκες εργάτριες παίρνουν το 71,3% της αμοιβής των ανδρών.
Γυναίκα επικεφαλής ομάδας (Φωτογραφία 1975)
Γυναίκες εργ’ατριες γραμμής επιστρέφουν απο την δουλεία (Φωτογραφία 1975)
Προτάσεις Κοινωνικού διαλόγου για την παρουσία των γυναικών στον τομέα των σιδηροδρόμων
Οι ευρωπαϊκοί κοινωνικοί εταίροι στον τομέα των σιδηροδρόμων – η ETF (συνδικάτα) και ο CER (εργοδότες – υπέγραψαν στις 12 Ιουνίου 2006 , στη Ρώμη, ένα σύνολο συστάσεων που προορίζονται να βελτιώσουν την παρουσία των γυναικών στον τομέα των σιδηροδρόμων:
- καλύτερη συμμετοχή των γυναικών στα τεχνικά επαγγέλματα
- καλύτερη πρόσβαση σε όλες τις ειδικότητες τωμ σιδηροδρόμων
- καλύτερη ισορροπία εργασίας-ζωής
- καλύτερα μέτρα ασφάλειας και προστασίας εργασιακών χώρων για να επιτραπεί στις γυναίκες να επιλέγουν μετατοπίσεις εργασίας
- ίση πρόσβαση στην κατάρτιση
- καλύτερη κουλτούρα ισότητας των φύλων στους εργασιακού χώρους
- Λεπτομερή εφαρμογή του σχετικού κοινοτικού κεκτημένου στοντομέα.
Γυναίκες Μηχανοδηγοί: Αριστερά, Ινδία. Δεξιά, Βρετανία
Το ETF θα στρέψει τις προσπάθειές του στις δραστηριότητες διάδοσης και στην προώθηση της εφαρμογής της κοινής σύστασης μέσω των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
- Το 2004 η ETF και ο CER άρχισαν τνα αναλύουν ην κατάσταση των γυναικών στον τομέα των σιδηροδρόμων. Οργανώθηκαν μια σειρά επισκέψεων σε επιχείρησης ένδεκα κρατών-μελών της ΕΕ που παρείχαν ουσιαστικές πληροφορίες για το θέμα. Όλες συνοψίστηκαν σε μια τελική έκθεση «Αντιπροσώπευση και καλύτερη ενσωμάτωση των γυναικών στα διαφορετικά επαγγέλματα του τομέα των σιδηροδρόμων».
Συνοδοί αμαξοστοιχιών: Αριστερά Ιαπωνία. Κέντρο και Δεξιά, Ιταλία (Φωτογραφίες 2012)
Γιατί η δημιουργήθηκε η ανάγκη για αυτές τις κοινές συστάσεις;
- επειδή η παρουσία των γυναικών είναι αναπόφευκτη για μια σύγχρονη επιχείρηση υπηρεσιών
- επειδή στα τεχνικά επαγγέλματα, είναι ένα αποδεδειγμένο γεγονός εκείνη η ποικιλομορφία του γένους συμβάλει στο καλύτερο κλίμα εργασιακών χώρων και την ποιότητα της εργασίας
- επειδή υπάρχει μια τεράστια δυνατότητα στο γυναικείο εργατικό δυναμικό, από άποψη εκπαίδευσης, δεξιοτήτων και προσόντων. Επιχειρήσεις με μία πειστική πολιτική ισότητας ευκαιριών θα είναι οι πρώτες που θα κερδίσουν αυτήν την δυνατότητα
- επειδή καθώς η οικογενειακή ζωή γίνεται βαθμιαία μια «ευθύνη» κοινή τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες, οι άνδρες θα είναι τόσο πιθανό όσο οι γυναίκες να λάβουν – για παράδειγμα – κινητά επαγγέλματα
Στην Κινα οι Συνοδοί Αμαξοστοιχιών δέχονται και στρατιωτική εκπαίδευση. Φωτογραφία 2010
Ποιοι τύποι δράσεων συστήνονται σε επίπεδο επιχείρησης;
- πάλη ενάντια στα στερεότυπα
- να αναπτύξουν αμερόληπτα κριτήρια για την πρόσβαση στα επαγγέλματα σιδηροδρόμων
- να προωθήσουν γυναίκες σε όλα επίπεδα λήψης αποφάσεων
- να υποστηρίξουν την επανείσοδο από τη μητρότητα/γονική άδεια με εκπαιδευτική βοήθεια
- να παρέχουν εγκαταστάσεις μέριμνας παιδιού
- να παρέχουν κατάρτιση – ευαισθητοποίηση για την ισότητα του φύλου – για τους υπαλλήλους
- να προσαρμόσουν το περιβάλλον των εργασιακών χώρων στις ανάγκες και των γυναικών και των ανδρών
Ημέρα της Γυναίκας 2012. Γυναίκες μέλη της Διεθνούς Ομοσπονδίας Μεταφορών (ITF) διαδηλώνουν έξω απο τα γραφεία της ITF. Κρατούν πλακάτ σε διάφορες γλώσες που γράφουν «Τα δυνατά συνδικάτα χρειάζονται τις Γυναίκες»
Η κατάσταση στους Ελληνικούς Σιδηροδρόμους
Στην Ελλάδα δεν παρατηρήθηκαν φαινόμενα συμμετοχής γυναικών κατά τη διάρκεια των παγκόσμιων πολέμων που παρατηρήθηκαν σε Άλλες χώρες (ΗΠΑ, Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία). Ούτε έχει δημοσιευτεί ποτέ κάποιο στατιστικό στοιχεί ή έχει γίνει ιστορική αναφορά. Η παρουσία των Γυναικών είναι από ασήμαντη ως μηδαμινή και αυτό μόνο σε κάποιες φύλακες ισόπεδων διαβάσεων, νοσοκόμες και διοικητικούς υπαλλήλους παιδιά θανόντων εν υπηρεσία σιδηροδρομικών.
Γυναίκα Φύλακας ισόπεδης διάβασης (Φωτογραφία αρχές της δεκαετία 1970)
Η πρώτη μαζική είσοδος γυναικών έγινε το 1984 όταν πραγματοποιήθηκε πανελλήνιος διαγωνισμός για την πρόσληψη 800 περίπου υπαλλήλων στους κλάδους της Κίνησης (Σταθμάρχες, Κλειδούχοι, Συνοδοί Αμαξοστοιχιών, Μηχανοδηγοί. Από τον διαγωνισμό αυτό προσλήφθηκαν πάνω από 320 γυναίκες. Η συμμετοχή των γυναικών σε ειδικότητες που απαιτούσαν βάρδιες και εργασία το Σαββατοκύριακο προκάλεσε την αντίδραση και τις επιφυλάξεις των ανδρών εργαζομένων σ’ αυτές τις ειδικότητες οι οποίοι ήταν λίγοι στον αριθμό και δεν μπορούσαν να πραγματοποιήσουν άδειες και αναπαύσεις. Τα παραδοσιακά σωματεία των Σιδηροδρομικών χαιρέτησαν και στήριξαν την παρουσία Γυναικών.
Η ιδιομορφία της δουλειάς οδήγησε πολλές από τις υπηρετούσες γυναίκες, ιδίων όταν άρχισαν να γεννούν, να στραφούν σε άλλες πιο εύκολες ειδικότητες, όπως για παράδειγμα του Διοικητικού Υπαλλήλου. Έτσι μετά 3-4 χρόνια, ελάχιστες γυναίκες παρέμειναν στους κλάδους της κίνησης σχεδόν όλες Σταθμάρχες.
Μετά την υπογραφή του μνημονίου και την αλλαγή των ασφαλιστικών νόμων υπήρξε μαζική έξοδος γυναικών οι οποίες φοβήθηκαν την αύξηση των ορίων ηλικίας. Έτσι όσες είχαν ανήλικα παιδιά και είχαν τεκμηριώσει δικαίωμα συνταξιοδότησης υπέβαλλαν παρατήσεις έναντι ενός πενιχρού ποσοστού της σύνταξης (για παράδειγμα 16/35 του συντάξιμου μισθού. Το σωματείο Πτυχιούχων ΑΕΙ που είχε περίπου 70 γυναίκες μέλη, σήμερα έχει λιγότερες από 25.
Η σημερινή κατάσταση έχει ως εξής: Στην μητρική εταιρεία του ΟΣΕ υπηρετούν 2.399 υπάλληλοι εκ των οποίων μόνο 190 είναι οι γυναίκες που παρέμειναν (ποσοστό 7,91%). Οι ειδικότητες που έχουν παραπάνω από 3 γυναίκες είναι οι παρακάτω:
Διπλωματούχων μηχανικών: 14
Πτυχιούχων Μηχανικών: 3
Τεχνικών Υπαλλήλων-Σχεδιαστών: 3
Διοικητικών-Οικονομικών Υπαλλήλων:69
Σταθμαρχών: 62
Τεχνιτών : 4
Επιμελητών: 6
Εργατών Μηχανεργοστασίων: 5
Νομικών: 6
Γυναικεία παρουσία, μεγαλύτερη ίσως σε ποσοστό, υπάρχει και στην θυγατρική του ΟΣΕ την ΤΡΑΙΝΟΣΕ, αλλά δεν μας δόθηκαν στοιχεία. Υπάρχει μία Γυναίκα Διευθύντρια (σε σύνολο 13 διευθύνσεων) και μία Κεντρική Σταθμάρχης, αυτή της Θεσσαλονίκης. Τέλος πρέπει να τονιστεί ότι δεν υπάρχει διάκριση ανδρών-γυναικών στις αμοιβές. Στις 27 Ιανουαρίου 2013 η ΤΡΑΙΝΟΣΕ ανακοίνωσε ότι ολοκλήρωσαν την εκπαίδευση και μετά επιτυχείς εξετάσεις, αναλαμβάνουν υπηρεσία Μηχανοδηγού 14 υπάλληλοι προερχόμενοι απο την Εσωτερική Υπηρεσία. Ανάμεσα σ’ αυτά τα 14 άτομα υπάρχουν και 5 γυναίκες. Θα είναι οι πρώτες Ελληνίδες Μηχανοδηγοί στην ιστορία των Ελληνικών Σιδηροδρόμων.
Η κ. Αναστασία Καψίζη ανήκει το προσωπικό αμαξοστοιχιών του ΟΣΕ. Είναι η γυναίκα του ΟΣΕ της πρώτης γραμμής. Στην φωτογραφία στην καμπίνα του μηχανοδηγού λίγο πριν την αναχώρηση της αμαξοστοιχίας για την Έδεσσα. Η φωτογραφία είναι απο τα «Σιδηροδρομικά Νέα»
Πηγές:
Emma Kasprzak BBC News
Helen Ashby, Εθνικό σιδηροδρομικό Μουσείο της Βρετανίας
Ο τρόπος που εργαστήκαμε – Βρετανική γενική απεργία, Μαΐου 1926
Ευρωπαϊκή Επιτροπή – Διεύθυνση Απασχόλησης
Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές – ETF
Διεθνής Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές – ITF
Αφίσα του 1954 των Σιδηροδρόμων της Αυστραλίας
Σημείωση του συντάκτη: Αυτό είναι ένα μικρό μέρος του υλικού που έχει συγκεντρωθεί. Λείπουν βέβαια πολλά στοιχεία ακόμα, ιδίως από την Ελλάδα. Αν βρήκατε ατέλειες σ’ αυτό το δοκίμιο συγχωρείστε το πρωτόλειο της προσπάθειας. Η έλλειψη χρόνου δεν επέτρεψε να σχολιάσω όλες τις φωτογραφίες. Αυτό θα γίνει στις επομενες ημέρες. Σε κάθε περίπτωση, Προτάσεις-Παρατηρήσεις-Υλικό στοanasyntaxi@gmail.com
Η εργασία αυτή αφιερώνεται στην μνήμη της Λίνας Πασαλή, αγαπημένης φίλης και εξαίρετης επιστημόνισσας, η οποία ήταν η πρώτη γυναίκα Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός στο δίκτυο της Βόρειας Ελλάδας.
Η εργασία αυτή αφιερώνεται στην μνήμη της Λίνας Πασαλή, αγαπημένης φίλης και εξαίρετης επιστημόνισσας, η οποία ήταν η πρώτη γυναίκα Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός στο δίκτυο της Βόρειας Ελλάδας.
neaekfrasi.wordpress.com
