Tου Σταυρου Τζιμα
Ενα ηλιόλουστο πρωινό του Σεπτέμβρη του 1979 κατέφθανε στον σιδηροδρομικό σταθμό της Θεσσαλονίκης προερχόμενο από την Ελβετία το θρυλικό «Οριαν Εξπρές». Στην αποβάθρα υποδέχτηκαν το διάσημο τρένο εκατοντάδες φίλοι του σιδηρόδρομου, προσφέροντας λουλούδια και γλυκά στους 300 εύπορους επιβάτες, ενώ ορχήστρες παιάνιζαν μελωδίες και τα βαγόνια του πλημμύρισαν για λίγο από παιδικά επιφωνήματα θαυμασμού για τη χλιδή και τον κοσμοπολίτικο διάκοσμό του.
Ηταν η πρώτη και η τελευταία φορά που το διάσημο τρένο πάτησε σε ελληνικές ράγες και σίγουρα η κορυφαία στιγμή για τον ελληνικό σιδηρόδρομο και τη διασύνδεσή του με τα ευρωπαϊκά δίκτυα.
Τριάντα δύο χρόνια μετά, η Θεσσαλονίκη έπαψε να είναι πλέον σιδηροδρομικός κόμβος και η Ελλάδα μετατράπηκε σε «σιδηροδρομικό νησί», αφού αποκόπηκε τόσο από τα Βαλκάνια όσο και από την υπόλοιπη Ευρώπη, όπου δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι καθημερινά μετακινούνται άνετα και με ασφάλεια με υπερσύγχρονα τρένα. Το τέλος μιας ολόκληρης εποχής για τη σιδηροδρομική μετακίνηση επιβατών προς την Ευρώπη και την Ανατολή και αντιστρόφως, που διήρκησε κοντά δύο αιώνες, γράφτηκε με την απόφαση του ΟΣΕ να περικόψει, στο πλαίσιο της περιστολής των δαπανών, όλα τα δρομολόγια των επιβατικών τρένων προς το εξωτερικό.
«Δεν υπάρχει πλέον καμία σύνδεση με το εξωτερικό, τα σύνορά μας διασχίζουν πλέον μόνο εμπορικά τρένα», λέει στην «Κ» ο πρόεδρος του Σωματείου Σιδηροδρομικών Βορείου Ελλάδος κ. Γ. Βλάχος που υποστηρίζει ότι «τα λειτουργικά ελλείμματα δεν προκλήθηκαν από την πληθώρα των δρομολογίων, αλλά από άλλες αιτίες».
Οι λάτρεις του τρένου πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν θα μπορούν πλέον να ταξιδέψουν με το αγαπημένο του μέσο προς τα Σκόπια, το Βελιγράδι, το Μόναχο, τη Σόφια και την Κωνσταντινούπολη, οι φαντάροι δεν θα μετακινούνται με φτηνό εισιτήριο για τις μονάδες του Εβρου και της Ροδόπης, οι φοιτητές στα πανεπιστήμια της Ξάνθης και της Κομοτηνής, και είναι αυτός ο λόγος που φουντώνει κύμα διαμαρτυρίας τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων.
Για την κατάργηση του δρομολογίου από τη Θεσσαλονίκη διαμαρτυρήθηκαν ακόμα και νεολαίοι στην πόλη των Σκοπίων!
Αυθημερόν για ψώνια
Ο λόγος; Εχασαν το φτηνό και αγαπημένο τους μέσο που χρησιμοποιούσαν για να κατεβαίνουν στην Ελλάδα αυθημερόν για ψώνια και διασκέδαση και τα καλοκαίρια για μπάνια στις παραλίες της Πιερίας και της Χαλκιδικής ή και να πηγαινοέρχονται για τις σπουδές τους σε κολέγια της Θεσσαλονίκης.
Από το 1872 είναι «δεμένη» στην ατμομηχανή του τρένου η Θεσσαλονίκη και ο κοσμοπολιτισμός τής οφείλει πολλά στη λειτουργία της ως σιδηροδρομικής «καρδιάς» των Βαλκανίων.
Το 1872 εγκαινιάστηκε η πρώτη γραμμή προς τα Σκόπια και τη Μιτρόβιτσα, δεκαέξι χρόνια μετά, με την ολοκλήρωση του δικτύου προς το Βελιγράδι το 1888, «έπιασε» στον σταθμό της το πρώτο ευρωπαϊκό τρένο και πολύ αργότερα, το 1912 μετά την απελευθέρωσή της συνδέθηκε με την Αθήνα.
Ακολούθησαν περίοδοι δόξας με τις αμαξοστοιχίες να πηγαινοέρχονται ασταμάτητα και γεμάτες κόσμο προς την κεντρική Ευρώπη, τα Βαλκάνια, αλλά και στην Κωνσταντινούπολη.
Απλοί άνθρωποι, περιηγητές, έμποροι και πραματευτές, στρατεύματα των εμπόλεμων ήταν το επιβατικό τους κοινό στην αρχή, για να φτάσουμε στις δεκαετίες του ’60, ’70, ’80, όταν τα τρένα «δεν προλάβαιναν» να μεταφέρουν μετανάστες, αλλά και τουρίστες προς τη Θεσσαλονίκη και από εκεί στην υπόλοιπη Ελλάδα.
«Ακρόπολις», «Ελλάς Εξπρές», τα επονομαζόμενα «τρένα της ξενιτιάς», κουβαλούσαν, τα καλοκαίρια ειδικά, στοιβαγμένους στα κουπέ και τους διαδρόμους, Ελληνες, αλλά και Τούρκους «γκασταρμπάιτερ» σε μια περιπετειώδη διαδρομή από τη Θεσσαλονίκη μέσω Γιουγκοσλαβίας προς το Μόναχο και αντίστροφα, η οποία κρατούσε κοντά δύο ημέρες.
«Ηταν εποχές, τέλη δεκαετίας του ’70 αρχές του ’80 που από τη Θεσσαλονίκη γίνονταν καθημερινά τρία επιβατικά δρομολόγια προς το Μόναχο», λέει ο κ. Γ. Τζιώλας, γ.γ. του Συλλόγου Φίλων Σιδηροδρόμου.
Ο κ. Θ. Συργκάνης εργαζόταν στις κλινάμαξες του «Ακρόπολις» και αφηγείται: «Είχε πολύ κόσμο, μετανάστες οι περισσότεροι. Τα καλοκαίρια γίνονταν έκτακτα δρομολόγια σχεδόν κάθε Κυριακή από τη Γερμανία, τα επονομαζόμενα Sontag Zug, καλοκαιρινά τρένα δηλαδή, τα οποία μετέφεραν τουρίστες στην Ελλάδα».
Ο πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας στην αρχή, η συνεχής απαξίωση του σιδηροδρόμου στη χώρα μας, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη, οδήγησαν στο τέλος εποχής.
