Η ιστορία του αστικού σιδηροδρόμου Αθηνών – Πειραιώς συνδέεται άρρηκτα με τα γεγονότα και συμβάντα της νεότερης ιστορίας μας. Πριν ενάμιση αιώνα, το 1869, κατασκευάζεται η Γραμμή Κηφισιά – Πειραιάς, καθιστώντας τον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο, το πλέον αγαπημένο και αξιόπιστο μέσο μαζικής μεταφοράς.
stasy.gr
Από το Φεβρουάριο του 1869, όταν πανηγυρικά εγκαινιάστηκε η λειτουργία του ως ατμοκίνητου, την έναρξη της ηλεκτροκίνησής του το 1904, τη σύσταση της νέας εταιρείας, των Ελληνικών Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων το 1926 και μέχρι τις ημέρες μας, ο σιδηρόδρομος υπήρξε ο κύριος αγωγός διακίνησης ανθρώπων και αγαθών, ανάμεσα στο πρώτο λιμάνι της χώρας και τον πρωτεύοντα οικισμό της. Παράλληλα, συνδέθηκε όχι μόνο με τα τοπικά συμβάντα της περιοχής, που στις κοινωνικο-οικονομικές και πολιτισμικές διαμορφώσεις της συνέβαλε αποφασιστικά, αλλά και με όλες τις κύριες εθνικές εξελίξεις και τις περιπέτειες, ευτυχείς ή ατυχείς, του έθνους μας. Αποτέλεσε ζωντανό κύτταρο στον οργανισμό της ελληνικής κοινωνίας, «έζησε» τα γεγονότα αυτά, τα «συμμερίστηκε». Συμμετείχε σ’ αυτά με άμεσο τρόπο και διαδραμάτισε ενεργό ρόλο.
Επιγραμματικά, αναφέρονται ορισμένα ορόσημα της ιστορίας του αστικού σιδηροδρόμου Αθηνών – Πειραιώς, ενώ επίσης γίνεται αναφορά στα μεταγενέστερα, σύγχρονα μέσα σταθερής τροχιάς, το μετρό και το τραμ:
Τα πρώτα επίσημα εγκαίνια
Πραγματοποιούνται τα επίσημα εγκαίνια της ιστορίας του σιδηροδρόμου, τα οποία αποτέλεσαν το σημαντικότερο γεγονός της εποχής εκείνης. Η ατμομηχανή, στην οποία είχε δοθεί το όνομα της βασίλισσας, σκεπασμένη σχεδόν με δάφνες και μύρτα, ξεκίνησε αργά με συνεχή σφυρίγματα και ζητωκραυγές από τους παρισταμένους. Μετά από 15’ η αμαξοστοιχία έφτασε στον Πειραιά, όπου την περίμεναν οι αρχές της πόλης και πλήθος κόσμου. Μετά τη σχετική τελετή, η αμαξοστοιχία επέστρεψε στην Αθήνα.
27 Φεβρουαρίου 1869
Ίδρυση ΣΑΠ
Ιδρύεται η νέα «Ανώνυμος Εταιρεία του απ’ Αθηνών εις Πειραιά Σιδηροδρόμου» (ΣΑΠ). Στο εργοστάσιο του ΣΑΠ κατασκευάζονται τα πρώτα εξάτροχα βαγόνια της γραμμής, για να αντικαταστήσουν τα αρχικά τετράτροχα που είχε φέρει η Εταιρεία από το εξωτερικό. Την ίδια περίοδο ολοκληρώνεται η ανέγερση του σταθμού «ΠΕΙΡΑΙΑΣ» και αρχίζει να χτίζεται ο σταθμός του Θησείου, καθώς και οι αποβάθρες των σταθμών Φαλήρου και Μοσχάτου. Την ίδια εποχή και μέχρι το 1887, εκτελούνται διάφορα έργα εξωραϊσμού, ανάπλασης και ανάπτυξης του Νέου Φαλήρου, με τα οποία ο ΣΑΠ καθιστά το παραλιακό προάστιο της Αθήνας σημαντικό πόλο αναψυχής (επέκταση του ξενοδοχείου, ηλεκτροφωτισμός του σταθμού και της πλατείας, κατασκευή καινούργιου θεάτρου και θαλασσίων λουτρών.).
1880 - 1887
Ηλεκτρική έλξη
Γίνεται αντικατάσταση της ατμοκίνητης έλξης με ηλεκτρική.
1898 - 1900
Νέα έργα υποδομής
Εκτελούνται τα έργα υποδομής για τη λειτουργία του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου. Κατασκευάζονται εργοστάσιο υποστήριξης του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου στον Πειραιά και αμαξοστάσια σε Πειραιά και Θησείο.
1901 - 1903
Νέοι συρμοί
Στις 16/9/1904 γίνονται τα εγκαίνια της νέας ηλεκτροκίνητης διπλής γραμμής του αστικού σιδηροδρόμου Πειραιώς – Αθηνών (Ομονοίας). Οι συρμοί αποτελούνται από 3 ή 4 ή 6 οχήματα.
1904
Ηλεκτρικό Τραμ
Στις 12/4/1910 γίνονται τα εγκαίνια του νέου ηλεκτρικού τραμ του ΣΑΠ.
1910
Προσφορά στον στρατό
Ο ΣΑΠ προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στο αγωνιζόμενο Έθνος (απελευθερωτικοί πόλεμοι 1912-13). Ενώνει την παραλιακή τροχιοδρομική γραμμή του με τον Λαρισαϊκό Σιδηρόδρομο προς διευκόλυνση των στρατιωτικών μεταφορών, παραχωρεί στο Κράτος μία αμαξοστοιχία 10 οχημάτων του ατμήλατου σιδηροδρόμου για να χρησιμοποιηθεί σαν κινητό νοσοκομείο, καθώς και την αξιοποίηση του ξενοδοχείου του στο Φάληρο σαν ναυτικό νοσοκομείο.
1912
Ίδρυση ΕΗΣ
Ιδρύονται τον Απρίλιο οι Ελληνικοί Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι (ΕΗΣ), κληρονομώντας το συγκοινωνιακό δίκτυο, καθώς και το ενεργητικό και παθητικό του ΣΑΠ.
1926
Εγκαίνια νέων σταθμών
Στις 7/1/1928 θεμελιώνεται ο νέος υπόγειος σταθμός στην πλατεία Ομονοίας, που έχει ανασκαφεί για τον σκοπό αυτό ολόκληρη σε βάθος 8 μέτρων. Το ίδιο έτος εγκαινιάζονται το νέο μεγαλοπρεπές μέγαρο του Σταθμού Πειραιά με τον μεγάλο μεταλλικό αψιδωτό θόλο (μικρογραφία του Κεντρικού Σιδηροδρομικού Σταθμού στο Μιλάνο), καθώς και ο σταθμός της Καλλιθέας.
1928
Προαστιακή γραμμή
Εγκαινιάζεται στις 20/7/1936 η προαστιακή τροχιοδρομική γραμμή (τραμ) Πειραιά – Περάματος, μήκους 10 χλμ.
1936
Ανθρωπιστικές αποστολές
Παρατηρείται υπερβολική αύξηση της επιβατικής κίνησης κατά τη διάρκεια της Κατοχής, λόγω μη ύπαρξης άλλου παράλληλου συγκοινωνιακού μέσου. Οι ΕΗΣ βοηθούν στον επισιτισμό της Αθήνας καθώς με τις εμπορικές τους αμαξοστοιχίες κουβαλούν εφόδια και τρόφιμα του Ερυθρού Σταυρού στον σταθμό του Θησείου από την ελευθέρα ζώνη του λιμένος Πειραιώς, όπου πλεύριζε το τουρκικό καράβι «Κουρτουλούς» και όσα το διαδέχτηκαν στις ανθρωπιστικές αποστολές του. Στις 11/1/1944 βομβαρδίζεται ο Πειραιάς και καταστρέφονται σχεδόν ολοσχερώς οι εγκαταστάσεις των ΕΗΣ (σταθμός εργοστάσιο, αμαξοστάσιο, οχήματα κ.λπ.). Διακόπτεται η λειτουργία των σιδηροδρόμων και των τροχιοδρόμων των ΕΗΣ. Η συγκοινωνία των τρένων αποκαθίσταται στις 7/2/1944 και αρκετά αργότερα αποκαθίσταται και η τροχιοδρομική συγκοινωνία.
1941 - 1944
Μεταπολεμικές εργασίες
Έναρξη ανοικοδόμησης και επισκευής εγκαταστάσεων και τροχαίου υλικού από τις ζημιές του πολέμου, με υπεράνθρωπες προσπάθειες του προσωπικού στο εργοστάσιο των ΕΗΣ.
1945
Ίδρυση ΗΣΑΠ
Οι ΕΗΣ κρατικοποιούνται και μετονομάζονται σε «Ηλεκτρικούς Σιδηροδρόμους Αθηνών – Πειραιώς» (ΗΣΑΠ).
1976
Ίδρυση ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε.
Το 1991 ιδρύεται η εταιρεία «ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε.» για να διευθύνει και να επιβλέπει την κατασκευή των Γραμμών 2 και 3 της Αθήνας.
1991 - 1993
Εκσυγχρονισμός – Αναβαθμίσεις
Το 1996 ξεκίνησε και τα επόμενα χρόνια ολοκληρώθηκε ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης της γραμμής των ΗΣΑΠ, με στόχο αφενός να αυξηθεί η μεταφορική ικανότητα της γραμμής και αφετέρου να καταστεί αυτή τεχνικά συμβατή με τις γραμμές 2 και 3 του υπό κατασκευή Μετρό, ώστε να μπορέσει να συλλειτουργήσει αρμονικά με αυτές, από την αρχή του 2000.
1996
Το μετρό στην Αθήνα
Στην αυγή της νέας χιλιετίας, το 2000, το μετρό μπήκε στη ζωή των Αθηναίων, προσφέροντας ασφάλεια και ταχύτητα. Τον Ιανουάριο του 2000 ξεκίνησε η λειτουργία των Γραμμών 2 και 3 του μετρό της Αθήνας.
2000
Το νέο τραμ
Μαζί με τους Ολυμπιακούς Αγώνες «γεννιέται» το τραμ, που συνδέει το κέντρο της Αθήνας με τα Νότια Προάστια και τα αναβαθμίζει.
2004
Ίδρυση ΣΤΑ.ΣΥ Α.Ε.
Στις 17 Ιουνίου 2011 (ΦΕΚ 1454), με τη συγχώνευση των εταιρειών μέσων σταθερής τροχιάς, συστάθηκε η ΣΤΑ.ΣΥ. Α.Ε. (Σταθερές Συγκοινωνίες Α.Ε.), που καλύπτει συγκοινωνιακά το μεγαλύτερο μέρος του Λεκανοπεδίου της Αττικής και προσφέρει υπηρεσίες υψηλού επιπέδου. Στη νέα εταιρεία, η οποία ανέλαβε τη λειτουργία όλων των αστικών μέσων σταθερής τροχιάς της περιοχής Αθήνας-Πειραιά, συμπεριελήφθησαν ο Ηλεκτρικός Σιδηρόδρομος Αθηνών Πειραιώς (Η.Σ.Α.Π), η Αττικό Μετρό Εταιρεία Λειτουργίας (Α.Μ.Ε.Λ) και η ΤΡΑΜ Α.Ε. Η συνένωση των 3 εταιρειών έχει ως πρωτεύοντα στόχο την εξοικονόμηση πόρων μέσω της δημιουργίας οικονομιών κλίμακας και όσον αφορά στη συγκοινωνιακή διάσταση, την επιβεβλημένη συμπληρωματικότητα των μέσων σταθερής τροχιάς, ώστε αυτά να εδραιωθούν στη συνείδηση των πολιτών του Λεκανοπεδίου και των επισκεπτών της πόλης μας, ως η πρώτη τους επιλογή για τις μετακινήσεις τους.
/sidirodromikanea.blogspot.com
