Oι περιπλανήσεις στο παρελθόν μας φέρνουν πίσω στο 1895, χρονιά που στον σταθμό Montparnasse του Παρισιού συνέβη ένα από τα πιο γνωστά ατυχήματα στην ιστορία του σιδηροδρόμου.
O σιδηροδρομικός σταθμός του Montparnasse είναι ένας από τους έξι μεγάλους τερματικούς της γαλλικής πρωτεύουσας, οικοδομημένος στο ενδιάμεσο του 14ου και του 15ου γεωγραφικού διαμερίσματος της Πόλης του Φωτός. Η λειτουργία του ξεκίνησε το 1840 και 12 χρόνια αργότερα ανοικοδομήθηκε, παραμένοντας σε ενεργό δράση μέχρι το 1969, που μεταφέρθηκε σε νέο κτίριο δίπλα στο παλιό. Για περισσότερο από ένα αιώνα σφράγισε την καθημερινή ζωή αυτών που τον χρησιμοποίησαν, ενώ παράλληλα έζησε και μεγάλα γεγονότα.
Στο κυριότερο από αυτά, στις 25 Αυγούστου 1944, ο Γερμανός στρατηγός Dietrich von Choltitz παρέδωσε το Παρίσι στον Γάλλο ισόβαθμό του Philippe Leclerc στον παλιό σταθμό, αφού αγνόησε την εντολή του Hitler να καταστρέψει την πόλη. Αν όμως πιστεύετε ότι αυτό το επεισόδιο της Ιστορίας είναι το πιο δημοφιλές στο «βιογραφικό» του Montparnasse, κάνετε λάθος. Το πιο γνωστό συμβάν στη συλλογική μνήμη είναι το ατύχημα του 1895. Μάλιστα, η συγκεκριμένη άτυχη στιγμή θεωρείται από πολλούς μέχρι και σήμερα από τις πιο διάσημες του είδους της στα χρονικά του σιδηροδρόμου. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά, ώστε να δούμε τί ακριβώς έγινε.
Στο κυριότερο από αυτά, στις 25 Αυγούστου 1944, ο Γερμανός στρατηγός Dietrich von Choltitz παρέδωσε το Παρίσι στον Γάλλο ισόβαθμό του Philippe Leclerc στον παλιό σταθμό, αφού αγνόησε την εντολή του Hitler να καταστρέψει την πόλη. Αν όμως πιστεύετε ότι αυτό το επεισόδιο της Ιστορίας είναι το πιο δημοφιλές στο «βιογραφικό» του Montparnasse, κάνετε λάθος. Το πιο γνωστό συμβάν στη συλλογική μνήμη είναι το ατύχημα του 1895. Μάλιστα, η συγκεκριμένη άτυχη στιγμή θεωρείται από πολλούς μέχρι και σήμερα από τις πιο διάσημες του είδους της στα χρονικά του σιδηροδρόμου. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά, ώστε να δούμε τί ακριβώς έγινε.
Το συμβάν
Στις 22 Οκτωβρίου 1895 και λίγα λεπτά πριν τις 4 το απόγευμα, το express που ερχόταν από τη Granville της Νορμανδίας στο Παρίσι, έμπαινε στο σταθμό. Επρόκειτο για την ατμομηχανή με κωδικό αριθμό «721» της κλάσης «120», από τις πιο αξιόπιστες της εταιρείας «Chemins de fer de l'Ouest», με διάταξη τροχών «2-4-0» (δύο μη κινητήριοι τροχοί στο εμπρός τμήμα, τέσσερις μεγαλύτεροι των υπολοίπων και κινητήριοι στη συνέχεια).
Στη θέση του μηχανοδηγού βρισκόταν ο Guillaume-Marie Pellerin, με 19 χρόνια εμπειρία στη δουλειά. Μαζί του είχε τον Albert Mariette, που στα καθήκοντά του ήταν και ο χειρισμός του χειρόφρενου. Η ατμομηχανή είχε ξεκινήσει από την αφετηρία της στις εννέα παρά τέταρτο το πρωί έλκοντας ένα ταχυδρομικό βαγόνι, τρία βαγόνια αποσκευών-εμπορευμάτων και εννέα επιβατικά βαγόνια, που μετέφεραν συνολικά 131 άτομα. Έχοντας συσσωρεύσει μια καθυστέρηση αρκετών λεπτών έξω από το Παρίσι, εισήλθε στο σταθμό του Montparnasse με ταχύτητα μεγαλύτερη από την προβλεπόμενη. Εκτός από τα συμβατικά φρένα, ο μηχανοδηγός είχε στη διάθεσή του και ένα σύστημα πέδησης πεπιεσμένου αέρα της Westinghouse. Θα το χρησιμοποιούσε, ας είχε η εταιρεία απαγορεύσει τη χρήση του μέσα στους σταθμούς για λόγους οικονομίας, επειδή φθειρόταν εύκολα. Όμως, λίγα μέτρα πριν τον τερματισμό της διαδρομής, διαπίστωσε έντρομος πως δεν λειτουργούσε. Και σαν αυτό να μην ήταν αρκετό, ο βοηθός του άργησε να πιάσει το χειρόφρενο, απασχολημένος με άλλες δουλειές. Το ατμοκίνητο τραίνο κατευθυνόταν με δύναμη στον επικρουστήρα (buffer) και ο Pellerin, μη μπορώντας να κάνει τίποτα, φώναζε στον κόσμο να φύγει και να σώσει τη ζωή του.
Τα επόμενα δευτερόλεπτα, η «721» πέρασε στην ιστορία, διαλύοντας και υπερπηδώντας τον επικρουστήρα, λόγω της υψηλής ταχύτητας και του βάρους της. Στη συνέχεια ξεκίνησε μια ανεξέλεγκτη πορεία τριάντα μέτρων μέσα στην αίθουσα, παρασέρνοντας στο διάβα της τα πάντα, ενώ δεκάδες άνθρωποι έτρεχαν δεξιά και αριστερά για να σωθούν. Κι αφού έξυσε δύο κολώνες, διέλυσε ένα αναψυκτήριο, ένα μικρό εστιατόριο και ένα περίπτερο έφτασε στην άκρη του κτιρίου, αδυνατώντας να σταματήσει.
Το τέλος αυτού του ασύλληπτου ατυχήματος ήταν ακόμη πιο θεαματικό, σαν σκηνή κινηματογραφικής ταινίας, με την «721» να περνά μέσα από την τζαμαρία και να πέφτει κάθετα στην πλευρά της πλατείας «Place de Rennes», από ύψος εννέα μέτρων. Το ρύγχος της ατμομηχανής σταμάτησε στις ράγες του τραμ και ήταν ευτύχημα που εκείνη τη στιγμή δεν περνούσε από το σημείο κάποιος συρμός.
Στη θέση του μηχανοδηγού βρισκόταν ο Guillaume-Marie Pellerin, με 19 χρόνια εμπειρία στη δουλειά. Μαζί του είχε τον Albert Mariette, που στα καθήκοντά του ήταν και ο χειρισμός του χειρόφρενου. Η ατμομηχανή είχε ξεκινήσει από την αφετηρία της στις εννέα παρά τέταρτο το πρωί έλκοντας ένα ταχυδρομικό βαγόνι, τρία βαγόνια αποσκευών-εμπορευμάτων και εννέα επιβατικά βαγόνια, που μετέφεραν συνολικά 131 άτομα. Έχοντας συσσωρεύσει μια καθυστέρηση αρκετών λεπτών έξω από το Παρίσι, εισήλθε στο σταθμό του Montparnasse με ταχύτητα μεγαλύτερη από την προβλεπόμενη. Εκτός από τα συμβατικά φρένα, ο μηχανοδηγός είχε στη διάθεσή του και ένα σύστημα πέδησης πεπιεσμένου αέρα της Westinghouse. Θα το χρησιμοποιούσε, ας είχε η εταιρεία απαγορεύσει τη χρήση του μέσα στους σταθμούς για λόγους οικονομίας, επειδή φθειρόταν εύκολα. Όμως, λίγα μέτρα πριν τον τερματισμό της διαδρομής, διαπίστωσε έντρομος πως δεν λειτουργούσε. Και σαν αυτό να μην ήταν αρκετό, ο βοηθός του άργησε να πιάσει το χειρόφρενο, απασχολημένος με άλλες δουλειές. Το ατμοκίνητο τραίνο κατευθυνόταν με δύναμη στον επικρουστήρα (buffer) και ο Pellerin, μη μπορώντας να κάνει τίποτα, φώναζε στον κόσμο να φύγει και να σώσει τη ζωή του.
Τα επόμενα δευτερόλεπτα, η «721» πέρασε στην ιστορία, διαλύοντας και υπερπηδώντας τον επικρουστήρα, λόγω της υψηλής ταχύτητας και του βάρους της. Στη συνέχεια ξεκίνησε μια ανεξέλεγκτη πορεία τριάντα μέτρων μέσα στην αίθουσα, παρασέρνοντας στο διάβα της τα πάντα, ενώ δεκάδες άνθρωποι έτρεχαν δεξιά και αριστερά για να σωθούν. Κι αφού έξυσε δύο κολώνες, διέλυσε ένα αναψυκτήριο, ένα μικρό εστιατόριο και ένα περίπτερο έφτασε στην άκρη του κτιρίου, αδυνατώντας να σταματήσει.
Το τέλος αυτού του ασύλληπτου ατυχήματος ήταν ακόμη πιο θεαματικό, σαν σκηνή κινηματογραφικής ταινίας, με την «721» να περνά μέσα από την τζαμαρία και να πέφτει κάθετα στην πλευρά της πλατείας «Place de Rennes», από ύψος εννέα μέτρων. Το ρύγχος της ατμομηχανής σταμάτησε στις ράγες του τραμ και ήταν ευτύχημα που εκείνη τη στιγμή δεν περνούσε από το σημείο κάποιος συρμός.
Δείτε το video της ρεαλιστικής αναπαράστασης του ατυχήματος https://www.youtube.com/watch?v=HdcsTfPbRW8
Οι συνέπειες
Παρά τον χαμό που έγινε, στην αίθουσα του σταθμού δεν σημειώθηκαν θάνατοι, μόνο λίγοι τραυματισμοί: δυό επιβάτες, δυό φρουροί, ένας διερχόμενος κι ένας πυροσβέστης.
Όμως, στην πλευρά της πλατείας και στο σημείο που κατέληξε η ατμομηχανή, σκοτώθηκε η γυναίκα ενός εφημεριδοπώλη.
Η κατάσταση θα μπορούσε να είναι πολύ χειρότερη, αν και αυτό δεν ήταν καθόλου λίγο, αφού χάθηκε μια ζωή. Για να απαλύνει τον πόνο της οικογένειας η «Chemins de fer de l'Ouest» ανέλαβε την εκπαίδευση των δύο παιδιών της, προσφέροντάς τους και επιλογές για τη μελλοντική τους απασχόληση. Ο μηχανοδηγός Guillaume-Marie Pellerin καταδικάστηκε σε φυλάκιση δύο μηνών, πληρώνοντας και χρηματικό πρόστιμο 50 γαλλικών φράγκων. Όσο για τον Albert Mariette, κατέβαλλε ως πρόστιμο το ποσόν των 25 φράγκων, για την καθυστερημένη αντίδρασή του με το χειρόφρενο.
Όμως, στην πλευρά της πλατείας και στο σημείο που κατέληξε η ατμομηχανή, σκοτώθηκε η γυναίκα ενός εφημεριδοπώλη.
Η κατάσταση θα μπορούσε να είναι πολύ χειρότερη, αν και αυτό δεν ήταν καθόλου λίγο, αφού χάθηκε μια ζωή. Για να απαλύνει τον πόνο της οικογένειας η «Chemins de fer de l'Ouest» ανέλαβε την εκπαίδευση των δύο παιδιών της, προσφέροντάς τους και επιλογές για τη μελλοντική τους απασχόληση. Ο μηχανοδηγός Guillaume-Marie Pellerin καταδικάστηκε σε φυλάκιση δύο μηνών, πληρώνοντας και χρηματικό πρόστιμο 50 γαλλικών φράγκων. Όσο για τον Albert Mariette, κατέβαλλε ως πρόστιμο το ποσόν των 25 φράγκων, για την καθυστερημένη αντίδρασή του με το χειρόφρενο.
Επίλογος
Ο καθαρισμός του σταθμού και η απομάκρυνση των επιβατικών βαγονιών, που όλα τους έμειναν άθικτα από το ατύχημα, ήταν η εύκολη δουλειά.
Το δύσκολο ήταν η απεμπλοκή της ατμομηχανής και του tender, που τελικά είχαν πάθει επισκευάσιμες ζημιές. Αρχικά προσπάθησαν να την τραβήξουν χρησιμοποιώντας 15 άλογα, όμως η προσπάθειά τους αυτή απέτυχε. Στη συνέχεια, την κατέβασαν στο έδαφος, με τη βοήθεια ενός τεράστιου βαρούλκου. Το όχημα έμεινε για αρκετές ημέρες σε αυτή την παράξενη θέση κι αυτός είναι ο λόγος που έχουμε στη διάθεσή μας πολυάριθμες φωτογραφίες από το περιστατικό.
Μερικές από αυτές έγιναν πρωτοσέλιδα την επόμενη ημέρα στις μεγαλύτερες εφημερίδες της Γαλλίας, δίνοντας περαιτέρω δημοσιότητα στο συμβάν. Πέρασαν 125 χρόνια από τότε και ως τώρα -τουλάχιστον εμείς- δεν έχουμε ακούσει ποτέ ξανά τραίνο να φεύγει από τη σιδηροτροχιά του και να κάνει «ράλλυ» εκτός ελέγχου στα σαλονάκια και τα καφέ του σταθμού που το φιλοξενεί. Αυτή η ιδιαιτερότητα, έδωσε στο ατύχημα του Montparnasse τη «φήμη» που απολαμβάνει μέχρι σήμερα...
Το δύσκολο ήταν η απεμπλοκή της ατμομηχανής και του tender, που τελικά είχαν πάθει επισκευάσιμες ζημιές. Αρχικά προσπάθησαν να την τραβήξουν χρησιμοποιώντας 15 άλογα, όμως η προσπάθειά τους αυτή απέτυχε. Στη συνέχεια, την κατέβασαν στο έδαφος, με τη βοήθεια ενός τεράστιου βαρούλκου. Το όχημα έμεινε για αρκετές ημέρες σε αυτή την παράξενη θέση κι αυτός είναι ο λόγος που έχουμε στη διάθεσή μας πολυάριθμες φωτογραφίες από το περιστατικό.
Μερικές από αυτές έγιναν πρωτοσέλιδα την επόμενη ημέρα στις μεγαλύτερες εφημερίδες της Γαλλίας, δίνοντας περαιτέρω δημοσιότητα στο συμβάν. Πέρασαν 125 χρόνια από τότε και ως τώρα -τουλάχιστον εμείς- δεν έχουμε ακούσει ποτέ ξανά τραίνο να φεύγει από τη σιδηροτροχιά του και να κάνει «ράλλυ» εκτός ελέγχου στα σαλονάκια και τα καφέ του σταθμού που το φιλοξενεί. Αυτή η ιδιαιτερότητα, έδωσε στο ατύχημα του Montparnasse τη «φήμη» που απολαμβάνει μέχρι σήμερα...
Σπύρος Χατήρας
Φωτογραφίες: Bibliotheque Nationale de France, Cite du Train Mulhouse
