Η αδικαίωτη προσπάθεια ενός ευρηματικού πατέρα και ενός χαρισματικού γιού να καθιερώσουν την ατμομηχανή στη Ρωσία.
Οι απαρχές του σιδηροδρόμου στη Ρωσία μας πηγαίνουν σχεδόν δύο αιώνες πίσω, στην εποχή των Τσάρων και της φεουδαρχίας. Τον καιρό εκείνο, με μόνη την αυτοκρατορική οικογένεια πιο ψηλά στην ιεραρχία, δέσποζε ο ευγενής οίκος των Demidov. Άνθρωποι με μεγάλη οικονομική επιφάνεια σε όλη τη διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα, ξεκίνησαν τη δράση τους από την πόλη Τούλα, τον 17ο αιώνα.
Σταδιακά εξελίχθηκαν σε σημαίνοντες εμπόρους και η επιχειρηματικότητά τους σύντομα τους οδήγησε στη βαριά βιομηχανία και στον κλάδο της μεταλλουργίας. Tα πλούτη που αποκόμισαν από τις δραστηριότητες αυτές, τους έφεραν στην περίοπτη θέση της δεύτερης πλουσιότερης οικογένειας στη Ρωσική Αυτοκρατορία, μετά τους εστεμμένους Romanov.
Δύο οξυδερκείς μηχανικοί...
Στο ξεκίνημα του 19ου αιώνα οι Demidov είχαν στη δούλεψή τους, με την ιδιότητα του δουλοπάροικου (άλλα χρόνια τότε) έναν ικανότατο εφευρέτη και μηχανικό, τον Yefim Alekseyevich Cherepanov (1774-1842).
Ο άνθρωπος αυτός το 1810 δημιούργησε μια μονάδα κατασκευής μηχανημάτων, εξοπλισμένη με μια πλήρη γκάμα πρωτοποριακών τόρνων κοπής μετάλλων. Δώδεκα χρόνια αργότερα, είχε εξελιχθεί σε επικεφαλής μηχανικό στα εργοστάσια της οικογένειας των ευγενών, στην πόλη Nizhny Tagil στα Ουράλια όρη. Κι επειδή όπως λέει η παροιμία «το μήλο κάτω από τη μηλιά θα πέσει», ο γιός του Miron Yefimovich Cherepanov (1803-1849) αποδείχτηκε το ίδιο ευρηματικός, με αποτέλεσμα το 1819 να αναλάβει τη θέση του αναπληρωτή επικεφαλής μηχανικού.
Στη συνέχεια, μαζί με τον πατέρα του, βελτίωσε σημαντικά τα μηχανήματα επεξεργασίας σιδήρου, χαλκού και χρυσού. Αμφότεροι, ασχολήθηκαν επίσης με επιτυχία με τα πριονιστήρια και τους αλευρόμυλους.
Cherepanov Ι
Από το 1820 οι Cherepanov ενέταξαν στο ρεπερτόριό τους και την τεχνολογία του ατμού, κατασκευάζοντας περισσότερα από 20 μηχανήματα ισχύος 2 έως 60 ίππων που την χρησιμοποιούσαν, προσπαθώντας να καθιερώσουν την βιομηχανική παραγωγή τους.
Πιστεύοντας σε αυτήν, προχώρησαν παραπέρα και τον Αύγουστο του 1834 κατασκεύασαν την πρώτη τους ατμομηχανή, η οποία εκινείτο επάνω σε ράγες δικής τους σχεδίασης, με εύρος τροχιάς 1.670 χλστ. Το όχημα εκείνο ζύγιζε μαζί με το φορτωμένο βαγόνι του 3,3 τόνους και μπορούσε να αναπτύξει ταχύτητα που κυμαινόταν από 13 έως 16 χιλιόμετρα την ώρα.
Για να αυξηθεί η παραγωγή του ατμού, οι Cherepanov εγκατέστησαν έναν λέβητα καπνού με περισσότερους σωλήνες από εκείνους της ατμομηχανής του Stephenson, ενώ παράλληλα χρησιμοποίησαν ειδικό μηχανισμό οπισθοπορείας.
Cherepanov ΙΙ
Το 1835 πατέρας και γιός έκτισαν μια δεύτερη ατμομηχανή, πιο ισχυρή από την πρώτη. Τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς ο Τύπος ανέφερε πως το νέο δημιούργημά τους μπορούσε εύκολα να μεταφέρει περισσότερα από 450 κιλά.
Όμως η ατμομηχανή τους είχε τελικά την ίδια άτυχη κατάληξη με τον κινητήρα ατμού των 1,8 ίππων που κατασκεύασε το 1763 ο εφευρέτης Ivan Polzunov, ο οποίος ήταν ο πρώτος δικύλινδρος της μηχανολογικής ιστορίας. Ήταν αναξιόπιστη, έσπαγε συχνά και κατάφερε να λειτουργήσει επιτυχώς μόνο για 42 ημέρες. Σαν να μην αρκούσε αυτό, ένα χρόνο νωρίτερα είχε έρθει στη Ρωσία ο Αυστριακός καθηγητής Gerstner, που κατόρθωσε να πείσει τον Τσάρο Νικόλαο Α' να του αναθέσει την κατασκευή ενός σιδηροδρόμου μεταξύ Αγίας Πετρούπολης και Tsarskoye Selo, μήκους 27 χιλιομέτρων.
Τρία χρόνια αργότερα το έργο αυτό είχε ολοκληρωθεί, αφήνοντας τους Cherepanov εκτός νυμφώνος, καθώς ο Αυτοκράτορας προτίμησε τελικά να παραγγείλει ατμομηχανές από την Μεγάλη Βρετανία.
Aπόηχος...
Ο Miron Yefimovich Cherepanov μετά τον θάνατο του πατέρα του ανέλαβε επικεφαλής των εργοστασίων της οικογένειας Demidov στο Nizhny Tagil, θέση που διατήρησε για επτά χρόνια, ως το πρόωρο τέλος του το 1849.
Όσο για τους ευγενικής καταγωγής εργοστασιάρχες, έχασαν την περιουσία τους στη Ρωσία μετά την επανάσταση του 1917. Στις ημέρες μας, οι ατμομηχανές των δύο χαρισματικών μηχανικών έγιναν τα εμβλήματα της γενέτειράς τους, μέσω αντιγράφων και υπερυψωμένων γλυπτών μνημείων που κοσμούν την πόλη.
Τη δεκαετία του '70, αποτυπώθηκαν και στα γραμματόσημα του τότε σοβιετικού κράτους. Η πρώτη από αυτές εκτίθεται στο μουσείο του Πολυτεχνείου της Μόσχας. Σίγουρα, πρόκειται για κάτι που αξίζει να το θυμάσαι και να το διατηρείς στο διηνεκές...
Cherepanov animation
Moυσείο Σιδηροδρόμου Αγίας Πετρούπολης
Σπύρος Χατήρας
Φωτογραφίες: kigp.ru, panevin.ru
