Οι σιδηρόδρομοι υψηλής ταχύτητας αναπτύχθηκαν στην Ευρώπη μετά την πετρελαϊκή κρίση του 1974. Η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης απειλούσε την εσωτερική κινητικότητα και, για τον λόγο αυτό, αρκετά κράτη μέλη αποφάσισαν να αναπτύξουν έναν ασφαλή, ταχύ, άνετο και οικολογικό τρόπο μεταφοράς με τη μορφή σιδηροδρομικών γραμμών υψηλής ταχύτητας.
Η Ιταλία ήταν η πρώτη χώρα της Ευρώπης που εγκαινίασε σιδηροδρομική γραμμή υψηλής ταχύτητας: επρόκειτο για τη γραμμή Φλωρεντία-Ρώμη, η οποία τέθηκε σε λειτουργία το 1977. Λίγο αργότερα, η Γαλλία εγκαινίασε τις δικές της γραμμές τρένων υψηλής ταχύτητας «Trains à Grande Vitesse». Οι πρώτες γραμμές υψηλής ταχύτητας της Γερμανίας, τις οποίες εξυπηρετούσαν οι αμαξοστοιχίες «Intercity Express» (ICE), τέθηκαν σε λειτουργία στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ενώ η υπηρεσία υψηλής ταχύτητας «Alta Velocidad Española» (AVE) της Ισπανίας άρχισε να λειτουργεί το 1992.
Η Ιταλία ήταν η πρώτη χώρα της Ευρώπης που εγκαινίασε σιδηροδρομική γραμμή υψηλής ταχύτητας: επρόκειτο για τη γραμμή Φλωρεντία-Ρώμη, η οποία τέθηκε σε λειτουργία το 1977. Λίγο αργότερα, η Γαλλία εγκαινίασε τις δικές της γραμμές τρένων υψηλής ταχύτητας «Trains à Grande Vitesse». Οι πρώτες γραμμές υψηλής ταχύτητας της Γερμανίας, τις οποίες εξυπηρετούσαν οι αμαξοστοιχίες «Intercity Express» (ICE), τέθηκαν σε λειτουργία στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ενώ η υπηρεσία υψηλής ταχύτητας «Alta Velocidad Española» (AVE) της Ισπανίας άρχισε να λειτουργεί το 1992.
Επί του παρόντος, δεν υπάρχει ενιαίο ευρωπαϊκό σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλής ταχύτητας: αντ’ αυτού, υπάρχουν διαφορετικά μοντέλα λειτουργίας στα διάφορα κράτη μέλη (γράφημα 1). Για παράδειγμα, υπάρχουν μικτά συστήματα υψηλής ταχύτητας (στη Γαλλία, την Ισπανία και την Ιταλία) και πλήρως μικτές γραμμές υψηλής ταχύτητας (στη Γερμανία, την Αυστρία και δύο τμήματα στην Ιταλία).
Γράφημα 1
Μοντέλα λειτουργίας σιδηροδρομικής κυκλοφορίας υψηλής ταχύτητας
Πηγή: De Rus, G. (ed.), I. Barrón, J. Campos, P. Gagnepain, C. Nash, A. Ulied and R.Vickerman (2009): «Economic Analysis of High Speed Rail in Europe». Ίδρυμα BBVA, Μπιλμπάο.
Αύξηση του μεγέθους και του ρυθμού χρήσης του σιδηροδρομικού δικτύου υψηλής ταχύτητας της ΕΕ
Στο τέλος του 2017, η ΕΕ είχε γραμμές υψηλής ταχύτητας μήκους 9 067 χιλιομέτρων (γράφημα 2 και στο παράρτημα I παρέχεται λεπτομερής χάρτης). Το δίκτυο αυτό επεκτείνεται: επί του παρόντος, τελούν υπό κατασκευή 1 671 χιλιόμετρα. Όταν θα έχουν ολοκληρωθεί όλες οι προγραμματισμένες επενδύσεις σε σιδηροδρομικές υποδομές υψηλής ταχύτητας, η Ισπανία θα διαθέτει το δεύτερο εκτενέστερο σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλής ταχύτητας παγκοσμίως, μετά την Κίνα.
Γράφημα 2
Μήκος των εθνικών σιδηροδρομικών δικτύων υψηλής ταχύτητας στην ΕΕ – διαχρονική ανάπτυξη
Πηγή: EU Statistical Pocketbook 2017· UIC.
Σημείωση: Στο διάγραμμα αυτό περιλαμβάνονται μόνο γραμμές (ή τμήματα γραμμών) στις οποίες οι αμαξοστοιχίες μπορούν να υπερβαίνουν τα 250 χλμ./ώρα σε κάποιο σημείο της διαδρομής τους.
Ο αριθμός των επιβατών που χρησιμοποιούν σιδηροδρόμους υψηλής ταχύτητας στην Ευρώπη αυξάνεται με σταθερό ρυθμό: από περίπου 15 δισεκατομμύρια επιβατοχιλιόμετρα1 το 1990, η ζήτηση ξεπέρασε τα 124 δισεκατομμύρια επιβατοχιλιόμετρα το 2016. Το 2015, οι σιδηροδρομικές υπηρεσίες υψηλής ταχύτητας αντιπροσώπευαν άνω του ενός τετάρτου (26 %) των συνολικών επιβατικών σιδηροδρομικών μεταφορών στα κράτη μέλη στα οποία υπάρχουν διαθέσιμες υπηρεσίες υψηλής ταχύτητας.
op.europa.eu
