Τετάρτη 5 Αυγούστου 2015

Τα οικονομικά της μεταναστευτικής κρίσης της Ευρώπης.


*Του Mohamed A. El-Erian

Την ώρα που το τρένο μας διέσχιζε την υποθαλάσσια σήραγγα της Μάγχης από το Λονδίνο στο Παρίσι, δεν μπορούσα να μην σκέφτομαι τις χιλιάδες των μεταναστών που δεινοπαθούν και από τις δύο πλευρές του στενού.
Για άλλη μια φορά, τα εθνικά και περιφερειακά πολιτικά συστήματα αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν την ανθρώπινη τραγωδία και τις δευτερογενείς επιπτώσεις της, όπως τα εμπόδια στο εμπόριο. Και όλα αυτά τροφοδοτούν μια πολιτική κρίση.
Τα οικονομικά της μεταναστευτικής κρίσης του Στενού της Μάγχης είναι αρκετά ξεκάθαρα και αφορούν κυρίως την προσφορά, τη ζήτηση και τις ρυθμιστικές αποτυχίες. Ρίχνουν επίσης φως στις πιθανές λύσεις, αν και θα χρειαστεί χρόνος για να υλοποιηθούν.
Η "προσφορά" μεταναστών στην Ευρώπη τροφοδοτείται από τα κύματα των ανθρώπων που εγκαταλείπουν την οικονομική και κοινωνική εξαθλίωση των χωρών καταγωγής τους -και, σε ορισμένες περιπτώσεις, την πολιτική καταπίεση, τις διώξεις και τη βία. Το κάνουν με την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον για τους ίδιους και τα παιδιά τους. Ο πειρασμός για ορισμένους να επιχειρήσουν να κάνουν όλο το δρόμο έως το Ηνωμένο Βασίλειο, που περιλαμβάνει ένα επικίνδυνο πέρασμα δια θαλάσσης και ένα δύσκολο ταξίδι μέσα από τη Δυτική Ευρώπη, ενισχύεται από την ελκυστικότητα μιας οικονομίας με χαμηλή ανεργία, ολοκληρωμένες κοινωνικές υπηρεσίες και μιας χώρας με μια γλώσσα που πολλοί γνωρίζουν ήδη.
Παρά το γεγονός ότι η προσφορά των μεταναστών έχει αυξηθεί, η ζήτηση για εργασία από τους μετανάστες έχει πάρει την αντίθετη κατεύθυνση. Οι αυστηρότεροι νόμοι κατέστησαν πιο δύσκολο και πιο επικίνδυνο για τους εργοδότες να προσλαμβάνουν εργαζόμενους χωρίς χαρτιά. Και με ένα ευρωπαϊκό ποσοστό ανεργίας άνω του 10%, η ζήτηση συρρικνώνεται περαιτέρω.
Αυτή η ανισορροπία μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης δεν είναι κάτι που μπορεί να διευθετηθεί από το μηχανισμό εξισορρόπησης των αγορών. Ο μισθός που εκκαθαρίζει την αγορά –δηλαδή η τιμή που θα μειώσει το κίνητρο της μετανάστευσης διευκολύνοντας ταυτόχρονα την απορρόφηση όσων προτίθενται ακόμη να ρισκάρουν τη ζωή τους και τα υπάρχοντα τους- είναι πολύ κάτω από τον κατώτατο μισθό που ισχύει στην Ευρώπη. Και τυχόν σημαντική μείωση στους μισθούς θα προκαλούσε σημαντικές, μη αποδεκτές κοινωνικές αναταραχές στους τοπικούς πληθυσμούς της Ευρώπης.
Τα συστήματα εποπτείας δεν βοηθούν ιδιαίτερα, καθώς δέχονται πιέσεις σε πολλαπλά στάδια, από τις χώρες προέλευσης, έως τα σημεία διέλευσης και εισόδου προς την Ευρώπη και τους τελικούς προορισμούς. Και στις περιπτώσεις που το κανονιστικό σύστημα βοηθιέται από φυσικά εμπόδια -όπως το στενό της Μάγχης- υπάρχουν σημεία ορατότητας που ο καθένας μπορεί να δει τη στέρηση και την απελπισία των μεταναστών. Κατά τη διαδικασία αυτή, διακόπτεται η οδική μεταφορά κάθε είδους αγαθών, προκαλώντας σημαντικές οικονομικές ζημιές. Τα τρόφιμα χαλάνε μέσα στα φορτηγά που περιμένουν να διασχίσουν τη Μάγχη. Τα οχήματα είναι ακινητοποιημένα, υπονομεύοντας τις αλυσίδες εφοδιασμού. Οι ιδιωτικές μεταφορές, συμπεριλαμβανομένου του τουρισμού, υπόκεινται σε μεγάλες καθυστερήσεις λόγω της κυκλοφοριακής συμφόρησης και των ελέγχων ασφαλείας. Και, ακόμη και αν υπάρχει βούληση, τα κοινωνικά δίχτυα ασφαλείας είναι πολύ αδύναμα για να αντιμετωπίσουν τις ανθρώπινες τραγωδίες που εκτυλίσσονται έξω κάθε μέρα.
Όλα αυτά αυξάνουν τις πιέσεις προς τους πολιτικούς για επίλυση του προβλήματος. Ωστόσο, οι αποτελεσματικές λύσεις εξακολουθούν να τους διαφεύγουν, τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο.
Αυτό δεν είναι ένα πρόβλημα που φύγει κάποια στιγμή σύντομα και αυτό για έναν απλό, απογοητευτικό λόγο: Τα οικονομικά της παρούσας τραγικής κατάστασης απαιτούν μια περιεκτική λύση συνεργασίας, αλλά το καλύτερο που μπορεί να σκεφτεί το πολιτικό σύστημα είναι μια αποσπασματική, ελλιπώς συντονισμένη προσέγγιση. Είναι ένα αποτέλεσμα που, στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να ανακουφίσει ορισμένα από τα προβλήματα. Δεν θα τα λύσει, όμως, με έναν αποφασιστικό και διαρκή τρόπο.
Σε έναν τέλειο κόσμο, οι ανανεωμένες εθνικές προσεγγίσεις θα έπρεπε να συνοδεύεται από ουσιαστική συνεργασία, όχι μόνο μεταξύ των χωρών-προορισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και μεταξύ αυτών των χωρών προέλευσης και εκείνων μέσω των οποίων ταξιδεύουν οι παράνομοι μετανάστες. Αλλά, δυστυχώς, είναι μάλλον υπερβολικό να περιμένουμε μια λύση σε έναν κόσμο στον οποίο η Ευρώπη αγωνίζεται να λύσει τα εσωτερικά θέματα, συμπεριλαμβανομένης της κρίσης στην Ελλάδα, ενώ οι χώρες από τις οποίες φεύγουν τόσοι πολλοί μετανάστες είναι εύθραυστες, με ορισμένες να βρίσκονται στα πρόθυρα να γίνουν αποτυχημένα κράτη –αν δεν έχουν φτάσει ήδη εκεί. 

*Ο Mohamed El-Erian είναι επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος της Allianz. Eίναι πρόεδρος του Συμβουλίου Παγκόσμιας Ανάπτυξης του Barack Obama και συγγραφέας του μπεστ-σέλερ "When Markes Collide". Πρώην CEO της Pimco.

Πηγή capital.gr